Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

ISLOM ENSIKLOPYEDIYASI - islom muammolariga doir universal entsiklopediya. 
Islom dini, tarixiga oid barcha masalalar va istiloxlarni hamda musulmon mamlakatlariga 
doir ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan. 20-a. boshlaridan nashr etila boshlagan. Nemis, 
golland, frantsuz, ingliz sharqshunoslari uning asosiy tashabbuskorlari bo‘lgan. I.e. 
1913-38 ylarda bir vaqtning o‘zida nemis, ingliz va frantsuz tshsharida 4 jildli qilib 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
138
Leydenda nashr etildi. I.e. 1954 y. qayta chop qilingan. 1933-65 y.larda arab tiliga 
tarjima qilib bosildi. 1950 y.dan Istanbulda turk tilida qayta ishlangan va to‘ldirilgan 
holda chiqarildi. 1954 y.dan Yevropa va Amerikaning yirik islomshunoslari I.e.ni qayta 
nashr qilish ustida ish olib bormoqda. Hozirda turk tilida "Islom fiqhi", "Hadis 
entsiklopediyasi" nashrdan chiqqan. I.e. islomni va Sharq tarixini o‘rganuvchi 
tadqiqotchilar uchun muhim manba hisoblanadi.
 
ISLOM EKSTREMIZMI - islomning qad. g‘oyalari va ideallarini qayta tiklashni kuch 
ishlatish yo‘li bilan amalga oshirishga qaratilgan diniy-siyosiy harakat. Bunday harakat 
diniy mutaassiblikka asoslangan bo‘lib, muayyan mazhab ta’limotiga qattiq yopishib 
olish oqibatida yuzaga keladi va ko‘pincha muayyan siyosat va iqtisodiy manfaatlarni 
ta’minlash maqsadida amalga oshiriladi. Islom dini doirasida birinchi ekstremistik oqim - 
xorijiylar harakati edi. Xorijiylar Ali ibn Abu Tolib bilan umaviylar davlatining asoschisi 
Muoviya o‘rtasidagi urushni muzokara va kelishish orqali to‘xtatish siyosatiga Ali rozilik 
bergani uchun unga qarshi bo‘ldilar. Xorijiylardan biri Abdurahmon ibn Muljam as-
Sorimiy 661 y.da 4-xalifa Ali ibn Abu Tolibni yarador qilib o‘ldirdi. Xorijiylar umaviylar va 
abbosiylar xalifaligaga qarshi urush olib borib, juda ko‘p musulmonlarning o‘limiga sabab 
bo‘ldi. Zamonlar o‘tishi bilan ular barcha islom jamoasining qarshiligiga uchradi. 10-a.da 
O’rta Sharkda Hamdon al-Ash’as "al-Karomita" deb atalgan diniy-siyosiy harakatga asos 
soldi. Bu harakat vakillari boshqa mazhablar tarafdorlarini o‘ldirish siyosatini olib bordi. 
12-a. boshida ismoiliylardan Hasan Sabboh (1124 y.v.e.) va uning tarafdorlari o‘z diniy 
g‘oyalari va siyosiy maqsadlarini amalga oshirish uchun qurol ishlatish, qatl qilish, 
yo‘lto‘sarlik, terrorchilikdan foydalanib kelgan. Ularning asosiy qarorgohi va markazi 
Alamut qal’asi (Eron)da bo‘lgan. Ular hashish (giyohvandlik moddasi)ni qo‘llash yo‘li 
bilan fidoyilarni tarbiyalab, o‘z muxoliflarini o‘ldirishga buyurgan. Keyinroq Alamut qal’asi 
Xuloku tomonidan zabt etilib, ularning terrorchilik va siyosiy faoliyatiga barham berildi. 
18-a. o‘rtalarida hanbaliy mazhabining ayrim vakillari ta’limotidan foydalanib, 
Muhammad ibn Abdulvahhob (1703-1794) diniy ekstremistik harakat - vahhobiylikka 
asos soldi. Keyingi yillarda vahhobiylar harbiy tayyorgarlikdan o‘tib, Tojikiston va 
Chechenistonda qo‘poruvchilik, terrorchilikni kuchaytirdilar.