Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
KAYSONIYLAR - 7-a.da shialar orasidan ajralib chiqqan firqa tarafdorlari Shialarning 3-
imomi Husayn 680 y.da Karbals yaqinida halok bo‘lgandan keyin, 4-imomnr e’tirof 
etishda ular orasida ixtilof yuz bergan: ularning bir qismi Husaynning o‘g‘li Ali (Zayn al-
Obidin)ni imom deb tanisa boshqa guruhi Husayn o‘g‘illarining juda yoshligi va 
rahnamolikka qobil emasligini sabab qilib ko‘rsatib, Alining Banu Hanifa qabilasidan o‘lja 
sifatida olingan kanizagidan tug‘ilgan, janglarda ishtirok etib tanilgan o‘g‘li Muhammad 
(637-700)ni 4-imom deb e’tirof qilgan. Barcha manbalarda onasi mansub bo‘lgan qabila 
nomiga nisbat berilib u Muhammad ibn al-Hanafiya deb ataladi. Uning tarafdori bo‘lgan 
shialar yaqin safdoshi Muxtor ibn Abu Ubayd rahbarligida 685 y.da Kufada qo‘zgolon 
ko‘tarib, umaviylarga zarba bergan, Husaynni o‘ldirganlarning ko‘pini jazolagan. Qo‘lga 
tushirilgan Kufa xazinasidagi pullarni isyonchilarga taqsimlab bergan. Bu isyonda Abu 
Amr Kayson faol ishtirok etgan (firqaning nomi shundan). Keyinchalik ichki ixtiloflar 
natijasida isyonchilar yengilib, Muxtor halok bo‘lgan (687). Muhammad ibn al-Hanafiya 
bevosita qo‘zg‘olonda ishtirok etmagan. K. Alini payg‘ambar qizi Fotimaga uylangani 
uchun emas, o‘ziga xos imomlik xislati uchun imom deb taniydi, shu sababli imomlik 
payg‘ambar avlodiga o‘tishi shart emas deb hisoblab, Alining ikki o‘g‘li (Hasan va 
Husayn)dan keyin imomlik 3-o‘g‘liga o‘tishi kerak, degan g‘oyaga asoslangan edi. K. 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
161
firqasi kamayib, keyinchalik (9-a. o‘rtalarida) tamoman yo‘qolib ketgan, shialarning 
ko‘pchiligi tomonidan Ali Asqar 4-imom sifatida tanilgan.
 
KALIMAI SHAHODAT (arab. - guvohlik kalimasi) - islom dinidagi 5 asosiy arkonning 
birinchisi. Unga ko‘ra "Allohdan o‘zga iloh yo‘q. Muhammad Uning rasulidir" -degan 
kalimani til bilan aytib, dil bilan tasdiq etish shart qilingan. Bu kalimani inson til bilan 
aytsa-yu, dili bilan tasdiqdamasa, ya’ni o‘zi ishonmasa, unday kishi islomda munofik, 
hisoblanadi. Lekin, dilida ishonsa-yu, tili bilan aytishdan bosh tortsa, u ham shar’an 
musulmon hisoblanmaydi. Demak, mo‘minlikning 2 sharti bo‘lib, ularning birinchisi - 
Muhammad (sav)ning Alloh tomonidan keltirgan barcha xabarlarga til bilan iqror etish, 
ikkinchisi - shu xabarlarni dil bilan tasdiq etishdir. Sunniy-hanafiy ta’limoti shundan 
iborat. Lekin ba’zi islomiy aqida va oqimlar bunga xilof ravishda imonning sharti 2 ta 
emas, 3 ta deb, ibodat va amallarni to‘la bajarishni -imonning uchinchi sharti sanashadi. 
Bu bilan ular ko‘pchilik musulmonlarni kofirlar safiga qo‘shib qo‘yishadi. Vaholanki, imon 
bilan kufr e’tiqodiy masalalar turiga, amaliy ibodatlar yoki gunoh va jinoyatlar alohida 
boshqa masalalar turiga oiddir. Imon bilan birga amal ham bo‘lsa, nur ustiga nur. Amal 
qilmasa yoki gunoh ishlarni qilsa, (moturidiylik aqidasiga ko‘ra) kofir bo‘lmaydi, balki 
gunoxdor bo‘ladi.