Microsoft Word islom ensik ziyouz com doc

 
MATN (arab. - bel, tekst (o‘zbek. matn)) -hadis istilohida sanadning nihoyasi, ya’ni 
ma’nolardan tashkil topgan hadisning lafzlari. 
 
MAHDUM (arab. - xizmatga yollovchi odam, janob) - pir va ustozlarga beriladigan 
laqab. Odatda, pir va ustozlarga o‘z muridlari va shogirdlari xizmat qilishgan. M. atamasi 
ba’zi joylarda pir, ustoz va ulamolarning o‘g‘illariga nisbatan ham ishlatilgan. 
Naqshbandiylik tariqati shayxlaridan Sayyid Ahmad Xojagi ibn Sayyid Jaloliddin Kosoniy 
Dahbediy "Mahdumi A’zam", ya’ni "Ulug‘ Mahdum" laqabi bilan mashhur bo‘lgan.
 
MAHDUMI A’ZAM (Buyuk hazrat; asl ismi Sayyid Ahmad Xojagi ibn Sayyid Jaloliddin 
Kosoniy Dahbediy, 1463/64-1542) - movarounnahrlik alloma, yirik diniy arbob, 
naqshbandiylik piri. Farg‘ona vodiysining Koson sh.da tugilgan, ilk ta’limni shu yerda 
olgan. Madrasani bitirgach, Shayx Mir Sayyid Aliga shogird tushadi, so‘ng Shoshga kelib, 
Xoja Ahrorning shogirdi Muhammad Qozi (1516 y. v. e.) M.A.ni shogird qilib oladi va tez 
orada o‘ziga xalifa etib tayinlaydi. Manbalarga qaraganda, u ustozi bilan Hirotga safar 
qiladi, Abduraxmon Jomiy bilan uchrashadi. 1503 y. Buxoroga ko‘chib keladi. Biroz vaqt 
o‘tgach, Axsikatga borib naqshbandiylik tariqatini targ‘ib eta bopshaydi. Muhammad 
Qozi vafotidan so‘ng tariqat shayxlari M. A.ni o‘z peshvolari sifatida e’tirof etishdi va 
uning shuhrati Movarounnahr hamda uning atrofidagi mamlakatlarga yoyildi. Buyuk 
shoir va davlat arbobi Zahiriddin Bobur uni chukur hurmat qilgan va M. A.ga ruboiylar 

---

Islom Ensiklopediyasi 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
186
bagashlagan. M. A. ham shoir haqidagi "Boburiya" risolasini yozib, Hindistonga 
jo‘natgan. Shayboniy sultonlari va hokimlari M. A.ni o‘zlarining piri deb bilganlar. M. A. 
tasavvuf nazariyasi va amaliyoti, xususan, naqshbandiylik ta’limotini rivojlantirish 
sohasida barakali faoliyat ko‘rsatdi. Uning "Asror un-nikoh" ("Nikoh sirlari"), 
"Ganjnoma", ("Boylik haqida risola"), "Risolatun sam’iyyatun" ("Samo’ risolasi"), "Bayoni 
zikr" ("Zikr bayoni"), "Risola-i silsila-i Xojagon" ("Xojagon silsilasiga oid risola"), 
"Me’roju-l-oshiqiyn" ("Oshiklar me’roji"), "Murshidu-s-solikiyn" ("Soliklar murshidi"), 
"Risola-i Naqshbandiyya", "Risolatun vujudiyyatun" ("Vujudlar haqida risola") kabi 30 
dan ortiq risolasi bor. U o‘z asarlarida ulamolar, so’fiy shayxlar va davlat arboblari 
orasidagi munosabatlarga to‘xtalgan. Tariqat odobu qoidalarida murid va shayx 
munosabatlari o‘zaro hurmat-izzat asosida qurilmog‘i lozimligani uqtiradi. M. A. fikricha, 
tariqat a’zolari xalqqa yaqin bo‘lib, uning dardlari va ehtiyojlariga qayg‘udosh bo‘lsa, bu 
ham tariqatga, ham xalqqa foydalidir. M. A. asarlari Uzbekiston FA Sharqshunoslik in-ti 
xazinasida saqlanmoqda.