Microsoft Word Materiallar Full

MİLLİ UŞAQ ƏDƏBİYYATIMIZIN BU GÜNÜ VƏ SABAHI 

 

Şəfa ƏHMƏDOVA  

Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti 

[e-mail] 

 

Müasir dövrlə ayaqlaşmağı, mütərəqqi dünya xalqları ilə  təmas yaratmağı qarşısına məqsəd qoyan, müstəqillik 

tariximizin ilk qərinəsinə doğru mətnliklə addımlayan xalqımız bu illərdə yaşayacaq yeni nəslin etik-estetik tərbiyəsinə, 

onun bir şəxsiyyət kimi formalaşmasına, ayıq və  həssas  şüurla gerçək ictimai-siyasi hadisələri bəşəri müstəvidə  dərk 

etməsinə  və digər problemlərin zəruri həlli istiqamətində yorulmadan çalışır. Müstəqil dövlətimiz mövcud cəmiyyətin 

sağlamlığına daha böyük töhfələr vermiş  və  gələcəkdə  də bu zəruri sahənin inkişafına zəmanət verəcək milli uşaq 

ədəbiyyatımızın bu günü və sabahı haqqında yaxından maraqlanır, bu sahənin daha da genişlənməsinə və dünya xalqlarının 

yaratdığı yazılı uşaq ədəbiyyatı ilə bir sırada dayanması istiqamətində zəruri tədbirlər planı hazırlayır və həyata keçirir.  

Bir çox nəslin yetişməsində  şərəfli bir tarix yazan milli uşaq  ədəbiyyatımızın bu günü və sabahı haqqında elmi 

mülahizələr yürütmək, gələcəyin ədəbiyyatı haqqında fikir bildirmək, bəzi hallarda isə bu sahəyə olan soyuq münasibətlərin 

səbəblərini araşdırmaq elə bugünkü gənc nəslin xeyrinə olan zəruri bir problemin müəyyən müstəvidə  həll edilməsi 

deməkdir. 

Bu günkü milli uşaq ədəbiyyatımızın yaradıcılıq cığırı ilə irəlilədikcə, bu zəruri sahənin ağırlığını çiynində saxlayan 

qələm sahiblərinin müxtəlif janrlı  əsərlərini araşdırdıqca, bizdə  gələcək uşaq  ədəbiyyatımız haqqında nikbin elmi fikir 

söyləmək imkanı yaranır. Bu gün qələmini bir an yerə qoymayan İlyas Tapdıq, Zahid Xəlil, Qəşəm  İsabəyli, Rafiq 

Yusifoğlu,  Ələmdar Quluzadə, Mərkəz Qacar, Sevinc Nuruqızı, Reyhan Yusifqızı  və digər bədii söz ustaları  uşaq 

ədəbiyyatına yeni-yeni motivlər gətirmiş, orijinal əsərləri ilə artıq dünyanın bir sıra ölkəsində tələbkar oxucuların və ədəbi 

ictimaiyyətin diqqətini cəlb etmişdir.  

Milli uşaq  ədəbiyyatımıza poetik sənətkarlığı ilə töhfələr vermiş, güclü müşahidəçilik qabiliyyətinə malik olan 

İ.Tapdıq hər bir uşaq şeirində yaratdığı illüstrativ mənzərələrlə, müxtəlif xarakter və psixologiyaya malik uşaq obrazları ilə 

bu sahəyə yenilik gətirmişdir. Kiçik yaşlı uşaqlar şəkilliliklə zəngin, onların kövrək yaddaşlarında iz salan portretli təsvirləri 

oxuduqca və xəyalından keçirdikcə bu ədəbiyyat nümunələrindən daha çox ləzzət alır, onların ədəbiyyata olan sevgisi artır. 

Elə bu baxımdan,  İ.Tapdıq yaradıcılığı  ədəbi tənqidin diqqətini cəlb etmişdir. Tələbkar tənqidçi-ədəbiyyatşünas Vaqif 

Yusifli təkcə “Təpələr” adlı  uşaq şeiri üzərində şairin yaradıcılığını ümumiləşdirərək poetik dəyərini üzə  çıxararaq yazır: 

“Bu, xalis uşaq şeiridir. Uşağa çox sadə şəkildə bir gəbə, onun üzərində nəqş olunmuş şəkil barədə əyani təsəvvür, məlumat 

verən, dəqiq informasiya yaradan (həm də necə, poetik detallarla) bir şeir. Təfərrüata varmadan deyə bilərəm ki, İlyas 

Tapdığın əksər uşaq şeirləri bax beləcə oxunaqlı, təsəvvüryaradıcı, məlumatlandırıcı şeirlərdir. Bu şeirlərin çoxunda İlyas 

müəllim Azərbaycan şeirinə məxsus alliterasiyalardan məharətlə istifadə edir (xüsusən onun yanıltmacları)”.  

Tanınmış  uşaq  şairi, nasiri və dramaturqu Zahid Xəlilin yaradıcılığına daha dərindən nüfuz etdikcə onun milli uşaq 

ədəbiyyatımızın bu günü və sabahı haqqında fikir söyləmək bir az da asanlaşır. Çünki o, bu günün və sabahın uşaq 

ədəbiyyatının konturlarını görə bilir, bu günə  qədər təsadüf etmədiyimiz fərqli motivləri bu sahəyə  gətirir, daha dolğun, 

uşaqları öz arxasınca apara biləcək müxtəlif janrlı  əsərlər yaradır. Onun son illərdə  qələmə aldığı “Dünyanın  ən balaca 

nağılları” (2002), “Orxan və dostları” (2004), “Çınqı” (2009), “Yumru Yumaq və Qumru” (2011), “Günəşi qoparmaq 

istəyən ayılar” (2013) kimi uşaq nəsri orijinallığına və bədii üslubuna görə seçilir. 

İyirmidən çox dünya xalqlarının dilinə  tərcümə olunan Zahid Xəlil bu gün də  həmin  ədəbi  ənənəni yaşadır, digər 

xalqların oxucularının sevimlisinə çevrilir. Məsələn, yaxın günlərdə Moskvada Rusiyanın tanınmış  şairi və  tərcüməçisi 

(həm də Z.Xəlilin daimi tərcüməçisi) Yuri Kuşakın  əsərlərindən və  tərcümələrindən ibarət bir toplu nəşr edilmişdir. Bu 

topluya Z.Xəlilin rus oxucularının çox maraqla qarşıladığı “Buynuzu gicişən çəpiş”, “Güzgü”, “Dünyanın  ən  ədalətli 

gözətçisi”, “İki nar”, “Dovşanın adı”, “Quyruq” və digər nağıl və pritçalar da daxil edilmişdir. Həmçinin, bununla yanaşı, 

müəllifin uşaqlar üçün qələmə aldığı “Bəri gəl, Muxtar” povesti öz dəyəri ilə diqqəti cəlb edir. Rus adət-ənənələrinə 

---