Microsoft Word Materiallar Full

II INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS 

311 

 Qafqaz University                         

          18-19 April 2014, Baku, Azerbaijan 

Genetik olaraq ədəbiyyat, xüsusilə də bizim diqqət obyektimiz olan təhkiyə ədəbiyyatı mifologiya ilə folklorun dərin 

qatlarında yaranan nağıl və qəhrəmanlıq eposu vasitəsilə, folklor vasitəsilə əlaqəlidir. Təbii olaraq dram və lirika da öz ilkin 

mifik elementlərini milli bayramlarda olan rituallardan və dini mərasimlərdən götürüb.  

Yaxşı  məlumdur ki, bütün antik ədəbiyyat mifologiya və mifoloji kosmologiya ilə hopub, amma antik miflər orta 

əsrlərdə  də unudulmur, hərçənd xristian demonologiyası periferiyasına keçir. Bütövlükdə isə orta əsr  ədəbiyyatı daha 

spiritual olan dini mifologiyanın hakimiyyəti, təsiri altında qalırdı. Analoji olaraq orta əsr şərq mədəniyyətində də buddist, 

induist, daosist və islam mifologiyası dominantlıq təşkil edirdi.  

Total simvolizmdən uzaqlaşma yalnız  İntibah dövründə başladı. L. Batılkinin yazdıqlarına  əsaslansaq “İntibah - 

arxetiplər, mif üzərində qurulan son bütöv mədəni sistemdir. İntibah mifi özünün tarixə meylli və  tənqidi düşüncəyə 

əsaslanan antroposentrizmi, diqqətin reallığa yönləndirilməsi ilə belə bir təsəvvür yaradır ki, sanki burada öz-özlüyündə 

ölmüş antik mifologiya yeni bir mərhələyə keçir (xristianlıq, qrotesk, magiya, cəngavərlik  əfsanəsi). Bu səbəbdən 

mifologiya yuxarıya doğru irəllədikcə özünəməxsus şəkildə tarixi məcburiliyi saxlayırdı. Bu bele olduğu halda keçidin hələ 

barokko və klassisizmdə də tamamlanmadığını deyə bilərik. 

XV-XVIII  əsrlərdə antik bibliya miflogiyasının obraz və motivləri poetik obrazlılığın arsenalı, süjetlərin mənbəyi, 

incəsənətin özünəməxsus  şəkildə formalaşmış dilinə çevrildi. Məhz XVI-XVII əsrlərdə  ənənəvi süjet çərçivəsində geniş 

ümumiləşdirici qüvvəyə malik qeyri-ənənəvi  əbədi tiplər yaradılır ki, (Hamlet, Don Kixot, Don Juan,Mezantrop və s.) 

bunlar da öz dövrünün təkcə sosial xarakteri modelində deyil, həm də bəzi ümuminsani kardinal davranışa malik tiplər idi. 

Başqa sözlə bu qəhrəmanlar özləri sonrakı  əsrlər üçün əbədi obrazlar idilər. Bu əsərlərin süjeti müəyyən qədər aşağı 

səviyyədə olsa da, bu süjetin üzərində orijinal xarakterlər sistemi dayanırdı. 

Qeyd etmək lazımdır ki, ənəvi süjetdən imtinadan sonra janr strukturunun inersiyası  hələ  də davam edirdi. 

Mifologiyanın öyrənilməsinə maraq günümüzdə də azalmır. Mif yaradıcılığı insanlığın mədəni tarixinin yaranmasının vacib 

hadisəsidir.