Microsoft Word Materiallar Full

MÖVLANANIN MƏSNƏVİ ƏSƏRİNİN İNGİLİSDİLLİ ƏDƏBİYYATDA  

ADAPTASİYALARI 

 

Ali TATLI 

Qafqaz Universiteti 

[e-mail] 

 

Müasir dövrdə Ruminin əsərlərini tərcümə və şərh edənlərin sayı çoxalmışdır. Bəziləri bu adaptasiya prosesini ədalətli 

olaraq yerinə yetirsə də,  bəziləri bu prosesə hələ də şübhə ilə baxır. 

A

daptasiya edilmiş əsərlər bir qayda olaraq orijinaldan fərqlənmişdir. Mövlana

nın 

əsərlərinə əsaslanan Qərb

 

müəlliflərinin  əksəriyyəti 

fars

 dilinə vaqif olmamışlar. B

una görə  də onların fars

 dilində olan mətni adaptasiya etməsi 

məqbul hesab edilə bilməz. Yazdıqları əsərlər, başqa dillərdən olunmuş tərcümələrə əsaslanmışdır. 

Ümumiyyətlə

, 

bu tipli 

əsərləri nəşrə hazırlayanlar  şeirə meyilli və  səmimi insanlar

 olsalar da, 

onların nəşr variantlarındakı müəyyən 

arxaizmlər oxucunu da çətin vəziyyətə salmışdır. Əsərləri sırasında bütün Avropa və Amerika

 ölkələrində 

ən çox 

satılan əsərlər sırasında onun ilk  sıralarda dayanması bir çoxlarına həm maraqlı, həm də qəribə görünmüşdür.

 

Belə 

  əsərlərdən danışarkən 

ilk ağıla gələn bir neçə  şəxsiyyət: Coleman Barks

, 

Andrew Harwey və 

Helminskilər yada düşür

.  

Dostu  Robert Blydan cəsarət alan Coleman Barks 1981-ci ildə  məşhur Mövlana əsərlərinin adaptasiyasını 

hazırlamışdır. O,  “Məsnəvi”dən hekayələr və hissələrdən meydana gətirdiyi, eləcə  də, Nicholsonun fars dilindən 

tərcüməsinə  əsaslanan “Delicious laughter”; “Feeling the Shoulder of the Lion” “One-handed BasketWeaving”; “Open 

Secret”: “Versions of Rumi”;  “We Are Three”; “This Longing”adlı əsərlərini nəşr etdirmişdir. 

Barksın farscadan tərcümələri üzərində qurulmuş  əsərin  İranlı linqvistika professoru  John Moyne ilə münasibəti 

əsasında yarandığı göstərilir. Bununla yanaşı Barks “The Essential Rumi”  əsəri ilə  məşhurlaşandan sonra kitabının 

qapağına öz adını "tərcüməçi" kimi yazmışdır.  

Barksın  əsərləri özünün də qeyd etdigi kimi başqalarının  əsərlərinə  əsaslanır. Buna baxmayaraq, o da Mövlana 

əsərlərinin məşhur tərcüməçilərindən biridir. Barksın tərcümə  etdiyi əsərlər: “Hand of Poetry”, “I want Burning” , 

“LikeThis”, “Open Secret”,  “Poems of Rumi”, “Rumi: Poet of Divine Ecstasy”, “Rumi: Voice of Longing” audio formatda 

da oxucuya təqdim olunmuşdur. 

Kabir Helminski Nicholsonun “Məsnəvi”tərcüməsinin dilinin çətin olduğunu zənn edərək onun amerikalılar üçün 

cazibəsini itirdiyini düşünmüş  və bu boşluğu doldurmaq məqsədilə  həyat yoldaşı Camille ilə birlikdə iki əsər nəşr 

etdirmişdir.“Rumi: Daylight” “Məsnəvinin” I və II cildlərindən  alınma hissələrdən ibarətdir. “Jewels of Remembrance” isə 

“Məsnəvinin” III və IV cildlərindən alınma hissələri özündə cəm etdirir.Bu əsərlərdəki bəzi hissələr əvvəlki işlərdə olmayan 

bəzi  əlavələrlə “The Rumi Collection” adlı ilə  təqdim edilən topluda başqa formatlarla dərc edilmişdir.Helminskilər bu 

sahədə “Məsnəvi”dən nümunələr götürərək adaptasiya kitablarının ən etibarlı müəllifləri kimi tanınmışlar. Kabir Helminski 

və yoldaşının Mövlananın təlimlərini mühafizə edərək yayılmasını  təmin edən, Mövləvi təsəvvüf  ənənəsinə görə uyğun 

formada yazan şəxslər kimi tanındığını qeyd etmək istərdik. 

Helminskilər Mövlananın anlamına uyğun, etibarlı, təmiz və oxunaqlıamerikan ingiliscəsində tərcümələr etmişlər. 

Başqa bir əsərində,"Farsdilli materiallar üzərində  işləsək də,əsərlərimizin məzmunu müəyyən dərəcədə Nicholsonun 

“Məsnəvi”sinə  əsaslanır və iyirmi ildən çox bir müddətdə  şəxsən Mövləvi sufi ənənəsinə  əsasən apardığımız nəzəri və 

praktik işlərlə  dəstəklənir" – deyə Helminskilər yazmışlar. Müqayisə etsək görərik ki, Helminskilərin adaptasiyası ilə 

Nicholsona aid mətnlər arasında bənzərlik çoxdur. Tərcümə Nicholson tərcümələrinin oxşar tayı təsirini bağışlayır. 

---