Microsoft Word Materiallar Full

CƏNUBİ AMERİKAYA MÜHACİRƏT ETMİŞ ƏRƏB MƏHCƏR ƏDƏBİYYATININ 

GÖRKƏMLİ NÜMAYƏNDƏSİ ŞƏFİQ ƏL-MƏLUFUN “ABQAR” ŞEİRİ 

 

Səadət İBRAHİMOVA 

AMEA, Şərqşünaslıq İnstitutu 

[e-mail] 

 

XIX  əsrin sonu XX əsrin  əvvəllərində Yaxın  Şərqdə yaranmış qatmaqarışıq ictimai-siyasi vəziyyət və  ağır iqtisadi 

çətinliklər nəticəsində Suriya və Livandan Amerika qitəsinə ərəblərin kütləvi axını başladı. Həmin dövrdə Şimali və Cənubi 

Amerikaya mühacirət edən ərəb ədibləri tərəfindən müasir ərəb ədəbiyyatının ayrılmaz hissəsi olan ərəb məhcər ədəbiyyatı 

yaradıldı.  

Ərəb məhcər ədəbiyyatının tanınmış nümayəndəsi, xristian əsilli Şəfiq əl-Məluf 1926-cı ildə Livandan Braziliyanın San 

Paulo  şəhərinə mühacirət etmişdir.Ədib vətən həsrəti, təbiət, fəlsəfi mövzuda şeirlər yazsa da, ədəbiyyat aləmində onu  

məşhurlaşdıran “Abqar” adlı epik şeiridir.  Şeir ilk dəfə olaraq, 1936-cı ildə 6 fəsildən ibarət, 1946-cı ildə isə daha geniş 

həcmdə12 fəsildən ibarət formada işıq üzü görmüşdür. Müasir ərəb ədəbiyyatına yeni ruh gətirən “Abqar” şeirində romantik 

ruhlu şairin xəyallar aləminə səfəri və orada yaşadıqlarından bəhs olunur. 

İşıq üzü gördüyü vaxtdan ərəb məhcər ədəbiyyatında böyük rezonans doğuran “Abqar” şeirini təhlil edərkən, Şəfiq əl-

Məlufun bu şeiri Məhəmməd peyğəmbərin (s.a.v) yaşadığı merac hadisəsindən təsirlənərək qələmə aldığı hiss olunur.                                  

Merac dedikdə, Allahın rəsulu Məhəmməd peyğəmbərin (s.a.v) bir gecə  Məscidu-l Haramdan  Məscidu-l Aqsaya 

aparılması,  oradan səmaya yüksədilməsi və  Allahın hüzuruna çıxarılması  nəzərdə tutulur.Merac sözünün ərəb dilindən 

tərcümədə mənası “göyə çıxmaq üçün vasitə”, “pilləkan” kimi ifadə olunur.Öz davranışı, zəkası, mədəniyyəti, əxlaqı iləhər 

kəsə örnək olan həzrəti Məhəmmədin (s.a.v) yaşadığı merac hadisəsi zamanı Allahın varlığı, ölüm və ölümdən sonrakı 

həyat, cənnət və  cəhənnəmin mövcudluğu ilə  əlaqədar insanları hər zaman düşündürən suallar cavablandırılmışdır.Merac, 

Məhəmməd peyğəmbərin (s.a.v) Allahın izni ilə yaşadığı möcüzədir. Bu möcüzə  insan zəkasının tam dərk edə bilməyəcəyi 

qədər ali və ucadır. 

Şəfiq  əl-Məlufun yazdığı “Abqar” şeirində  də merac əlamətlərindən, xüsuilə  Məhəmməd 

peyğəmbərin merac gecəsi geri qaytarılarkən cənnət və  cəhənnəmi, orada yaşanacaqları görməsi ilə bağlı yazılan 

hədislərdən təsirləndiyi hiss olunur. Belə ki, bir çox hədis kitablarında Məhəmməd peyğəmbərə (s.a.v) merac gecəsi  

cəhənnəmin göstərildiyi bildirilmiş  və  cəhənnəm Peyğəmbərin dili ilə  təsvir edilmişdir. Həmçinin cəhənnəmdə 

yaşanacaqlar, bu dünyada törədilən mənfi  əməllərin hər birinə  tətbiq ediləcək cəza formaları da hədislərdə aydın  şəkildə 

göstərilmişdir. Şəfiq əl-Məluf da “Abqar” şeirində şeytanların, cinlərin və onların günah işləməyə sövq etdikləri insanlarla 

birgə yaşadığı qeyri-real  aləmə səfərindən və orada gördüklərindən bəhs edir. Əslində şair İslam peyğəmbərinin insanlara 

çatdırmaq istədiyi mesaji xəyalən səfər etdiyi dünyada mənəvi cəhətdən yaşadıqları ilə çatdırmağa çalışmışdır.Şeiri oxuyan 

hər bir oxucu şairin yaratdığı bu  xəyallar aləminə  qərq olduqca yer üzündə yaşadığı  gerçəkliklərlə qarşılaşır. Burada 

şeytan, cin və quşların dilindən dünyada baş verən riyakarlıqlar, ədalətsizliklərin tənqid edilir. Şeir on iki fəsildən ibarətdir: 

“Fi Tariqi Abqar” (“Abqar yolunda”),“Əl-İlahu-n Naqs” (“Yarım Allah”),“Hasrətu-r ruh” (“Ruhun həsrəti”), “Nəhru-l 

Ğayy” (“Günah çayı” ),“Vadi Siccin” (“Siccin vadisi”),“Əl-həvcəl və-l həvbər”,“Hilmu Hura” (“Huranın 

xəyalı”),“Hikmətu-l Kuhhan” (“Kahinlərin hikməti”),“Sauratu-l Bəğayə” (“Fahişəllərin üsyanı”), “Əl-Anqa”,“Əhadis-u 

Xurafə” (“Xurafənin söhbətləri”),“Abqariyyun” (Abqarlılar). 

Abqar cinlərin yaşadığı  kənddir. Real aləmdən uzaq, batil inancların hökm sürdüyü bu kənddə cinlər, divlər, quşlar, 

falçılar, şeir şeytanları yaşayır. Həzrəti Məhəmmədin (s.a.v) merac gecəsində gördüyü cəhənnəmi təsvir etdiyi kimi,Şəfiq əl-

Məluf da xəyalən səfər etdiyi aləmdə  cəhənnəmi təsvir edir. O,cəhənnəmdə qarşılaşdığı  şeytanları  təsvir etməklə yer 

üzündəki bütün insanları xəbərdar etməyə çalışır. Ədibə görə hər bir insanın daxilində, qəlbində bir şeytan gizlənib. Onun 

insana hakim olması isə insanın zəifliyi, tamahkarlığı, ədalətsizliyi, iradəsizliyi və vicdanını itirməsi nəticəsində olur. Ona 

görə də hər bir insan içindəki, mənfi hissləri boğmağı bacarmalı, nəfsinə məğlub olmamalıdır.  

Şairin cəhənnəmə  xəyali səfəri zamanı qarşılaşdığı  şeytanlardan biri müharibə  şeytanı    Səbərdir. Səbər insanlar ilə 

qidalanır. Burada şair göstərməyə çalışır ki, min illər boyu yer üzündə insanların torpaq, hakimiyyət, iqtidar, güc uğrunda 

etdikləri və milyonlarla insanların ölümünə səbəb olan müharibələr şeytanın insan üzərində qələbəsinin təzahürüdür. Daha 

sonra şair şəhvət şeytanı Avar ilə qarşılaşır. İslam peyğəmbəri Məhəmməd (s.a.v) cəhənnəmdə zina etdikləri üçün alovun 

üzərində mis qazanda yanan bir qrup qadın və kişi gördüyünü bildirir. Şair də  burada həzrəti Məhəmmədin insanlara 

---