Microsoft Word P. doc titul doc
Yüklə 0,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
__________________Milli Kitabxana__________________
21 gird daha fəal olur, yorulmur, öz biliklərini daha da zənginləşdirməyə çalışır. Şagirdin biliyi nə qədər tez yoxlanılsa və qiymətləndirilsə onun öyrənməyə göstərdiyi səy də bir o qədər çox olar. Müəllimin öz şərhində göstərdiyi həyəcan hissi, emosionallıq, fənnə təbiət hadisələrinə münasibət də dərsə olan marağın artmasında xüsusi mövqe tutur. Müxtəlif canlı orqanizmlərin fizika qanunlarına müvafiq hərəkətləri, onların həyat və fəaliyyəti, təmin edən fiziki hadisələrin gedişi tədris prosesində mövzu ilə əlaqədar şəkildə açıldıqda həm dərsin yaxşı mənimsənilməsinə, həm də yadda qalmasına səbəb olur. Bioloji ədəbiyyatda çoxdan məlumdur ki, Afrikanın isti səhralarında yaşayan xırda gəmiricilər susuz keçinə bilir. Onların qidası da, adətən, tərkibində suyu yox dərəcəsində olan maddələrdir. Bəs bərk istinin təsiri ilə onların bədənində gedən buxarlanma prosesi nə üçün onları məhv etmir? Fizikadan məlumdur ki, buxarlanma gedən yerdə həmişə soyuma əmələ gəlir. Ona görə də hər bir orqanizm istiyə tab gətirmək üçün mütləq tərləməli və bədənində olan suyun bir hissəsini buxarlanma yolu ilə itirməlidir. Lakin bu gəmiricilərdə heç tər vəziləri də yoxdur. Onlar su itirməmək üçün bərk isti vaxtları öz yuvalarında keçirir, keçələr isə, hava soyuduqda fəaliyyətə başlayır. Buxarlanma ilə itirdikləri suyu isə orqanizmdə baş verən oksidləşmə prosesləri nəticəsində əldə edir. Beləliklə, onların su balansı başqa ərazilərdə yaşayan canlılardan heç nə ilə fərqlənmir, yəni itirdikləri qədər də su qazanır. Bu cəhətdən dəvənin həyatı daha maraqlıdır. Dəvə həmişə çalışır ki, onun bədəninin temperaturu ətraf mühitin temperaturundan yüksək olsun. Alimlərin fikrincə Dəvə ətraf mühitə nəzərən öz temperaturunu 7 dər.-yə qədər qaldıra bilir. Buna görə də buxarlanma yolu ilə su itirmir, istilikkeçirmə yolu ilə enerjisinin bir qismini ətrafa verir. Gecələr hava soyuduqda o yenə buxarlanma yolu ilə su itirmir, artıq enerjisini istiikkeçirmə və şüalanma ilə ətrafa verir. Bu üsuldan Afrikada yaşayan bəzi vəhşi itlər də istifadə edir. Onlar öz ovlarını bərk qaçmaqla yox, istiyə tab gətirə bilmək qabiliyyətlərinə görə ələ keçirə bilir. Ken- |