Microsoft Word T?bi?td?n istifad?nin huquqi ?saslar?doc
Yüklə 1,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Sudan istifadə hüququ
Su obyektlərinin və onların su ehtiyatlarınm istifadə edilməsi və mühafızəsi ilə bağlı münasibətlər (su münasibətləri) Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi ilə tənzimlənir ki, bura da Su Məcəlləsi və ona uyğun qəbul edilmiş digər normativ hüquqi aktlar daxildir. Su münasibətlərinin obyektləri Azərbaycan Respublikasımn su fondu və su fondunun torpaqlarıdır. Ölkəmizin daxili suları və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsi (su obyektlə-ri) Azərbaycan Respublikasının su fondunu təşkil edir. Su Məcəlləsinə əsasən, təbiətdə yerləşməsinə, fıziki-coğrafı, inzibati-ərazi xüsusiyyətlərinə və digər əiamətlərinə görə Azərbaycan Respublikasının su fondu yerüstü (yerin səthində yerləşən yerüstü su axınları, yerüstü su tutarları, buzlaqlar və qar örtükləri, yeraltı (sulu) horizont - yerin təkində geoloji struktur daxilində yerləşən, məsamələrində, çatlarında və boşluqlarında hidravlik əlaqəli sular toplanmış süxurlar təbəqəsi (lay), yeraltı su hövzəsi - yerin təkində müəyyən geoloji struktur daxilində yerləşən sulu horizontların, sulu çatların məcmusu, yeraltı su yatağı - sulu horizontun yeraltı suların çıxarılması üçün əlverişli şəraiti olan hissəsi), sərhəd su obyekt-lərindən (dövlətlərarası sərhədi müəyyən edən, sərhədi kəsib keçən, yaxud üzərindən Azərbaycan Respublikasının dövlət sərhədi keçən yerüstü və yeraltı su obyektlori) və Xəzər dənizinin (gölünün) Azorbaycan Respublikasına ınonsııb olaıı böl-məsindən ibarətdir. Qanunvericiliyə görə su obyektləri üzərində dövlət mülkiyyəti (Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsi, sərhəd su obyektləri, dövlət və yerli əhəmiyyətli yerüstü və yeraltı su obyektləri, xüsusi qorunan su obyektləri), bələdiyyə mülkiyyəti (bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaq sahələrində yerləşən yerli əhəmiyyətli su obyektləri) və xüsusi mülkiyyət (xüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sa-hələrində yerləşən, başqa su obyektləri ilə hidravlik əlaqəsi və axarı olmayan kiçik su tutarlar) formaları ola bilər. Relyef formasma uyğun olaraq, yerin üstündə və ya təkində sulann toplandığı sərhədləri, ölçüləri və xüsusi su rejimi əlamətləri olan təbii formalaşmış landşaft və ya geoloji struktur su obyekti hesab olunur. Su obyektlərində yerləşən, istifadə edilən və ya istifadə oluna bilən yerüstü və yeraltı suların həcmi dedikdə su ehtiyatları başa düşülür. Su ehtiyatlarının istfıadəsi, bərpası və mühafizosi ilə əlaqodar yaradılmış sistemlər və qurğular su təsərrüfatı obyektləridir. Su təsərrüfatı obyektləri üzərində qanunvericiliyə görə dövlət, bələdiyyə və xüsusi mülkiyyət formalan müəyyən edilmişdir. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi sahəsində idarəetmə aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır: - iqtisadiyyatın inkişafı və ətraf mühitin qorunması; - əhalinin keyfiyyətli su ilə təchizatı; - inzibati ərazi prinsipi ilə hövzə prinsipinin uzlaşduılması; - su obyektlərinin mühafizəsi üzrə idarəetmə funksiyaları ilə su obyektlərindən istifadə və su təsərrüfatı funksiyalarının ayrılması. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi sahəsində dövlətin vəzifələri aşağıdakılardır: - su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi sahəsində dövlət siyasətini müəyyən etmək; - su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində investisiya siyasətini həyata keçirmək; - su obyektlərinin istifadəsi, mühafızəsi və suların zərərli təsirinin qarşısmın ahnması üzro dövlot proqramlarmı tosdiq etmək və həyata keçirmək, onların yerinə yetirilməsinə nəzarəti təşkil etmək; - su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi sahəsində elmi-texniki siyasəti həyata keçirmək; - su obyektlərinin dövlət monitorinqinin, dövlət su kadastrının aparılması, habelə yerüstü və yeraltı suların üçotunun həyata keçirilməsi qaydalarını müəyyən etmək; - su obyektlərindən istifadə qaydalarını müəyyən etmək və həyata keçirilməsini təmin etmək; - su obyektlərindən xüsusi məqsədlər üçün istifadəyə dair xüsusi razıhq verilməsi qaydalarını müəyyən etmək; - su obyektlərinin suqoruyucu zonalarmm, sahilboyu mühafızə zolaqlarının müəyyən edilməsi qaydalarını, onların ərazilərindən istifadə rejimini müəyyən etmək; - su obyektlərinin istifadəsi, bərpası və mühafizəsinin iqtisadi tənzimlənməsi prinsiplərini, su obyektlərindən və sudan istifadəyə görə haqqı vo onlarm ödəmə qaydalarını müəyyən etmək; - su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi üzərində dövlət nəzarətinin təşkili və həyata kecirilməsi qaydalarını müəyyən etmək; - su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi sahəsində standartlan, normaları və qaydalan təsdiq etmək; - su obyektlərinin vəziyyətinə təsir edən təsərrüfat və digər obyektlərin tikintisi, yenidən qurulması layihələrinin dövlət ekoloji ekspertizasını təmin etmək; - suların vəziyyətinə zərərli təsir edən texniki qurğuların, avadanlıqların, müəssisələrin və digər obyektlərin istismara buraxılmasını qadağan etmək, habelə onların istismannı məhdudlaşdırmaq, dayandırmaq və fəaliyyətini qadağan etmək; - xüsusi qorunan su obyektlərinin, o cümlədən içməli su təchizatı mənbələrinin, onların sanitariya mühafizəsi zonaları və dairələrinin rejimini təyin etmək; - sel sularına qarşı, habelə suların zərərli təsirinin qarşısının alınması və nəticələrinin ləğv edilməsi üçün tədbirlər hazırlamaq və həyata keçirmək; - fəlakət və qəzaların, ekoloji böhranlann qarşısınm alınması və nəticələrinin ləğv edilməsi üçün tədbirlər müəyyən etmək, onların həyata keçirilməsini təşkil etmək; - su obyektlərinin istifadə və mühafızəsi sahəsində Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyi ilə müəyyən edilmiş digər vəzifələri həyata keçirmək (Su Məcəlləsi, maddə 18). Müvafiq ərazidə su ehtiyatları ilə suya tələbatm müqayisəli hesabat materiallarından ibarət olan su təsərrüfatı balansları tərtib edilir. Belə balanslar həmin ə razilərin su obyektlərində su ehtiyatlarının mövcudluğunu və onlardan istifadə dərəcəsini qiymətləndirmək məqsədi ilə tərtib edilir və su obyektlərinin istifadəsi, mühafizəsi məsələlərində planlaşdırmanın aparılması və qərarların qəbul edilməsi üçün istifadə olunur. Eyni zamanda su ehtiyatlarının vəziyyəti, su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi perspektivləri barədə sistemli tədqiqat və layihə materiallarını özündə birləşdirən su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafızəsi sxemləri tərtib olunur. Bu sxemlər su təsərrüfatı tədbirlərini və ölkənin su ehtiyatlarına olan perspektiv tələbatını müəyyən etmək, su obyektlərinin səmərəli istifadəsi və mühafızəsini təmin etmək, habelə sulann zərərli təsirinin qarşısını almaq və onun nəticəsini aradan qaldırmaq məqsədi ilə işlənib hazırlanır. Su obyektlərinin istifadəsini, mühafızəsini vo suların zərərli təsirinin qarşısının alınması tədbirlərini hazırlamaq, onları həyata keçirmək üçün su təsərrüfatları, su ehtiyatlarının kompleks istifadəsi və mühafızəsi sxemləri, dövlət su kadastn mə-lumatları osasında dövlət proqramları işlənib hazırlanır. Dövlət su kadastrı su obyektləri, su ehtiyatları, su obyektlərindən istifadə və su obyektləri istifadəçiləri barədə məlumatların məcmusudur. Su obyektinin istifadəçisi dedikdə su obyektlərindən istifadə hüququ verilmiş fıziki və ya hüquqi şəxslər başa düşülür. Suların vəziyyətində baş verən proseslərin vaxtında aşkara çıxarılması, qiymətləndirilməsi, həmin proseslərin inkişa-fının proqnozlaşdırması və zərərli təsirinin qarşısının alınması, həyata keçirilən su mühafızəsi tədbirlərinin səmərəliliyinin təmin edilmosi məqsədi ilə su obyektlərinin hidroloji və hidrogeoloji göstəricilərinə müntəzəm müşahidə sistemindən ibarət olan su obyektlərinin dövlət monitorinqi ətraf mühitin dövlət Monitoıinqi sisteminin tərkib hissəsi olaraq həyata keçirilir. Suların səmərəli istifadəsi və mühafizəsinin cari və perspektiv planlaşdınlmasının təmin edilməsi məqsədi ilə müəyyən olunmuş qaydada müvafıq ə razidə mövcud olan su ehtiyatlarının miqdarı və keyfıyyətinin müntəzəm olaraq müəyyən edilməsindən ibarət olan suların dövlət uçotu aparılır. Belə dövlət uçot məlumatları sularm kəmiyyət və keyfiyyət göstəricilərinə, onların öyrənilməsi və istifadə dərəcəsinə görə yerüstü və yeraltı su obyektlərinin vəziyyətini xarakterizə edir. Su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi sahəsində qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş normalaşdırma - sudan istifadə limitlərinin müəyyən edilməsi və su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi sahəsində sanitariya-gigiyena, ekoloji, hidroloji, hidrogeloji, texnoloji, metroloji standartlarm, normalann və qaydaların işlənib hazırlanması və qəbul edilməsindən ibarətdir. Qanunvericiliyə görə su obyektlərinin istifadəsi və mühafızəsi üzərində dövlət nəzarəti əsasən aşağıdakılara: - su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi qaydalanna; - sudan istifadə limitlərinə; - su obyektlərinin istifadəsi və mühafizəsi sahəsində sanitariya-gigeyena, ekoloji, hidroloji, hidrogeoloji, texnoloji, metroloji standartlara, normalara və qaydalara; - su mühafizəsi zonalarının ərazısindən istifadə rejiminə və ölkomizin su qanunvericiliyinin digor toloblorino riayət olunmasını təmin edir (Su Məcəlləsi, maddə 28). Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq müəssisələr, idarələr təşkilatlar və digər hüquqi şəxslər, həmçinin Azərbaycan Respublikasımn vətəndaşları, əcnəbiləri, vətəndaşhğı olmayan şəxslər qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada su obyektlərinin istifadəçisi ola bilərlər. Onlar isə qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qaydada suyu huquqi və fiziki şəxslərin (istehlakçılann) istifadəsinə verə bilərlər. Bu zaman sudan istifadənin qaydaları və şərtləri, tərəfiərin qarşılıqlı hüquq və vəzifələri müqavilələr əsasında tənzimlənir. Su obyektlərinin mülkiyyətçisi olmayan hüquqi və fiziki şəxslər su obyektləri üzərində aşağıdakı hüquqlara malik ola bilərlər: - su obyektlərindən uzunmüddətli istifado hüququ; - su obyektlərindən qısamüddətli istifadə hüququ; - su obyektlərindən məhdud istifadə hüququ (su servitutlan). Qanunvericiliyə görə su obyektlərindən qısamüddətli istifadə hüququ 3 ilə qədər, uzunmüddətli istifadə hüququ 25 ilə qədər müəyyən edilmişdir. Su obyektləri üzərində istifadə və ya mülkiyyət hüququ verilmiş hüquqi və fıziki şə xslərin hüquqları mülki qanunvericilikdə servitutlar haqqında nəzərdə tutulmuş qaydada ümumi və xüsusi su servitutları formasında başqa şəxslərin xeyrinə məhdudlaşdınla bilər. Belə ki, ümumi su servitutu formasında hər bir şəxs ümumi istifadədə olan su obyektindən və digər su obyektlərindən istifadə edə bilər. Başqa şə xslərin xü-susi istifadəsində olan su obyektlərindən maraqlı şəxslər xüsusi su servitutu formasında istifadə edə bilər. Belə servitut məhkəmə qərarı əsasmda da müəyyən edilə bilər. Həm ümumi, həm də xüsusi su servitutları aşağıdakı məqsədlər üçün müəyyən edilə bilər: - texniki vasitələr və qurğular tədbiq etmədən su götürmək; - mal-qaranı suvarmaq və su obyektindon keçirmək; - su obyektlərindən bərələr, qayıqlar vo digər kiçikhəcmli üzən vasitələr üçün su yolları kimi istifadə etmək. Su qanunvericiliyinə görə digər su servitutlan da müəyyən edilə bilər və onların həyata keçirilməsi üçün xüsusi razılıq tələb edilmir. Su obyektlərindən istifadə hüququ qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada ə ldə edilə bilər və bu istifadənin xüsu-si razıhq tələb edən növləri müvafıq icra hakimiyyəti orqanları tərəfındən müəyyən edilir. Su obyektləri istifadəçisi olan fıziki şəxs öldükdə və ya su obyektləri istifadəçisi olan hüquqi şəxs yenidən təşkil edildikdə su obyektlərindən istifadə hüququ onların varislərinə keçir, lakin bu zaman su obyektlərinin istifadə məqsədlərini dəyişmək olmaz. Azərbaycan Respublikasının Su Məcəlləsinin 35-ci maddəsində su obyektlərindən istifadənin növləri göstərilmişdir: - içməli su və məişət təchizatı; - müalicə, kurort və sağlamlaşdırma; - istirahət və idman; - sonaye, tikinti və energetika; - kənd təsərrüfatı; - meşə təsərrüfatı; - hidroenergetika; - nəqliyyat; - bahqçılıq; - ovçuluq; - tullantı sularının axıdılması; - yanğmdan mühafızə və digər məqsədlər üçün. Su obyekti və ya onun bir hissəsi eyni zamanda bir və ya bir neçə məqsəd üçün istifadəyə verilə bilər. Ümumi istifadədə olan su obyektləri - istifadəsi hamı üçün mümkün və açıq olan su obyektləridir. Fiziki şəxslər belə su obyektlərindən öz ehtiyaclarını təmin etmək məqsədilə (çimərlik, qayıqla gəzinti, idman, həvəskar balıq ovu, mal-qaranın suvanılması, texniki qurğulardan istifadə etmədən su götürmə və s.) pulsuz istifadə edirlər. Su obyektlərindən ümumi məqsədlər üçün istifadə edilərkən təbiəti mühafizə və döviət sanitariya nəzarətini həyata keçirən, bahq ehtiyatlarını mühafizə edən, gəmi hərəkətini tənzim edən orqanların tələblərinə, habelə suda insanların həyatının qorunması, suların səmərəli istifadəsi və mühafızə olunması qaydalarına riayət olunmalıdır. Müvafıq icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr öz səlahiyyətləri daxilində əhalinin həyatını və sağlamlığını qorumaq, lazımi sanitariya şəraiti yaratmaq məqsədiiə çimərliklərin, qayıqlarla gəzintinin, balıq ovunun, içməli su və məişət ehtiyaclannı ödəmək üçün su götürülməsinin, mal-qaranın suvarılmasının və sudan digər istifadənin qadağan olduğu yerləri müəyyənləşdirə, habelə şəhərin, rayonun, qəsəbənin, kənd yaşayış məntəqəsinin ərazisində yerləşən su obyektlərində sudan ümumi məqsədlər üçün istifadə olunmasının başqa şərtlərini təyin edə bilərlər. Fiziki və hüquqi şəxslərin mülkiyyətində olan, icarəyə və ayrıca istifadəyə verilmiş su obyektlərində sudan ümumi məqsədlər üçün istifadə edilməsinə razılıq mülkiyyətçilərin və su obyekti istifadəçilərinin müəyyən etdikləri şərtlərlə və ya müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının qərarı ilə verilə bilər. Umumi istifadədə olan su obyektlərini sahilboyu quru zolaqlar ayrıhr. Hər bir şə xsin bu zolaqda hərəkət etmək, balıq tutmaq üçün istifadə etmək, qayıqların sahilə yan almasını tə-min etmək hüququ vardır. Qanunvericiliyə görə məhdud sayda şəxslər tərəfındən istifadə olunan su obyektləri ayrıca istifadədə olan su obyektləridir. Müvafıq icra hakimiyyəti orqanının qərarı ilə müdafıə, energetika, nəqliyyat, habelə digər dövlət və bələdiyyə ehtiyacları üçün dövlət mülkiyyətində olan su obyektləri qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada bütövlükdə və ya qismən ayrıca isti-fadəyə verilə bilər. Su obyektləri aynca istifadəyə verildikdə ümumi istifadədə olan su obyektləri sırasından çıxarıhr. Xüsusi razılıq əsasmda texniki qurğular və avadanhqlar tədbiq etməklə əhalinin içməli su, məişət, miialicə, sağlamlaşdırma və başqa ehtiyaclarmı, habelə kənd və meşə təsərrüfatı, sənaye, energetika, nəqliyyat, balıqçılıq və digər dövlət və ya ictimai ehtiyacları ödəmək məqsədi ilə su obyektlərindən xüsusi məqsədlər üçün istifadə həyata keçirilir. Su obyektləri istifa-dəyə xüsusi razılıq və sudan istifadə müqaviləsi ə sasında verilir. Yerüstü su obyektləri istifadəyə akvatoriya sahəsinin, su götürülməsi və tullantı sularımn axıdılması yerlərinin aynlması şərti ilə su qanunvericiliyi əsasında, yeraltı suların istifadəyə verilməsi, su verilməsi, su qanunvericiliyi və yerin təki qanunvericiliyi əsasında həyata keçirilir. Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin, sərhəd su obyektlərinin istifadəyə verilməsi ölkəmizin hazırda qüvvədə olan qanunvericiliyinə və onun tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələrə uyğun olaraq həyata keçirilir. Ölkəmizdə su obyektləri istifadəçilərinin inhisarçı və haqsız rəqabətə yönəlmiş, digər istifadəçilərin, habelə fıziki və hüquqi şəxslərin hüquqlarının və qanuni maraqlarmın məhdudlaşdırılması ilə nəticələnən və ya nəticələnməsi gözlənilən fəaliyyəti qanunla qadağan edilmişdir. Belə hallann baş verməsi qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş sanksiyaların tədbiq edilməsinə səbəb olur. Ölkəmizin müdafıəsinin və təhlükəsizliyinin təmin edilməsi, əhalinin sağlamlığının, ətraf mühütin və tarixi-mədəni irsin, habelə başqa şəxslərin qanuni hüquqlarmm və maraqlarının qorunması məqsədi ilə su obyektlərindən və ya onlarm bir hissəsindən istifadə məhdudlaşdırıla, dayandırıla və qadağan edilə bilər. Qanunvericiliyə görə sudan istifadə edənlərin aşağıdakı hüquqları vardır: - sudan təkrar istifadə etmək; - su obycktlərindən xüsusi məqsədlərlə istifadoni həyata keçirmək üçün müvafıq qurğular və tikiiilər inşa etmək; - istifadəyə verilən suyun və tullantı sularının kəmiyyət və keyfıyyətini yoxlamaq; - qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla müqavilədə nəzərdə tutulan miqdarda almadığı suyun əvəzini tələb etmək; - Azərbaycan Respublikanın su qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər hüquqları həyata keçirmək. Mülkiyyət formasından asılı olmayaraq hüquqi və fıziki şəxslərin sudan istifadə hüququna aşağıdakı hallarda xitam vcrilir: - sudan istifadəyə ehtiyac qalmadıqda və ya istifadodon imtina edildikdə; - su obyektlərindən istifadə müddəti qurtardıqda; - hüquqi şəxslər ləğv olunduqda; - su obyektləri qanunvericiliyə zidd olaraq başqalarına istifadəyə verildikdə; - su obyektləri ayrıca istifadədən geri alındıqda; - sudan istifadəyə və tullantı sularının axıdılmasına görə haqq ödənilmədikdə; - su obyektindən nəzərdə tutulan məqsədlə (içməli su və məişət ehtiyaclannı ödəmək üçün istifadə hüququndan başqa) istifadə edilmədikdə və qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş di-gər hallarda (Su Məcəlləsi, maddə 44). Qanunvericiliyə görə sudan istifadə edənlərin vəzifələri aşağıdakılardır: - su obyektlərindən səmərəli istifadə etmək, suyun qənaətlə işlədilməsini və sulaım keyfiyyətinin yaxşılaşdınlmasını təmin etmək; - sudan istifadə planlarına, limitlərinə, qaydalarına, normalarına və rejiminə riayət etmək; - tərkibində çirkləndirici maddələrin mıqdarı normadan artıq olan tullantı sularınm su obyektlərinə axıdılmasına yol verməmək; - su servitutları əsasında başqa su obyektləri istifadəçilərinə verilmiş hüquqların pozulmasına, habelə təsərrüfat və təbii obyektlərə (torpaq, meşə, heyvanlar aləmi, faydah qazıntılar və s.) zərər vurulmasına yol verməmək; - su obyektlərindən təyinatına görə istifadə etmək; - su təsərrüfatı qurğularını və texniki avadanlığı saz vəziyyətdə saxlamaq, onların iş keyfıyyətini yaxşılaşdırmaq; - sudan istfıadənin uçotunu aparmaq; - sudan istifadə haqqını, su obyektlərinə və ətraf mühitə axıdılan tullantı sulanna görə ödəmələri və cəriməlori vaxtında vermək; - Azərbaycan Respublikasının su qanunvericiliyı ilə nəzərdə tutulmuş digər vəzifələri həyata keçirmək. Qeyd etmək lazımdır ki, su təsərrüfatı tədbirləri görülməsi, su obyektlərindən istifadə hüququna xitam verilməsi və ya sudan istifadə şərtlərinin dəyişdirilməsi nəticəsində fıziki və hüquqi şəxslərə dəymiş zərər qanunvericilikdə müəyyən edilmiş qaydada ödənilir. Xüsusi elmi, tarixi, mədəni, estetik və təbiətqoruyucu əhəmiyyətli su obyektləri xüsusi qorunan su obyektləridir. Onlar ölkə qanunvericiliyi ilə toxunulmaz elan olunaraq aşağıdakı kateqoriyalara bölünür: - Azərbaycan Respublikasının daxili sularının və Xəzər dənizinin (gölünün) Azərbaycan Respublikasına mənsub olan bölməsinin sularının sahələri; - su bataqlıq yerləri; - nadir təbiət landşaftına aid edilmiş axar sular və sututarlar; - su obyektlərinin mənbəyinin və mənsəbinin mühafızə zonaları; - qiymətli balıq növlərinin kürütökmə və qışlama yerləri; - meşələrlə, bitki, heyvanlar aləmi və digər xüsusi mühafızə olunan təbii ehtiyatlarla qırılmaz əlaqəsi olan su obyektləri. Xüsusi qorunan su obyektlərindən balıq tutmaq, ov etmək, su bitkıləri yığmaq və onlann təbii vəziyyətini dəyişən başqa işlər görmək qanunla qadağan edilmişdir. Qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş hallar istisna olmaqla respublikamızda sudan istifadə pulludur. Burada məqsəd su təminatına yönəldilmiş dövlət xərclərini ödəmək, su təsərrüfatı müəssisələrinin, idarələrinin və təşkilatlarının özünümaliyyələşdirmə prinsipi ilə fəaliyyət göstərməsini təmin etmək, su ehtiyatlarından səmərəli və qənaətlə istifadə olunmasına və suların mühafızəsinin yaxşılaşdırılmasına maddi maraq yarat-maq, suyun dəqiq uçotunu aparmaq və su təsərrüfatı sahəsinə investisiya qoyuluşunu stimullaşdırmaqdan ibarətdir. Ə halinin, müəssisə, idarə və təşkilatların dövlət stan-dartlannın tələblərinə cavab verən keyfıyyətli və lazımi miqdarda su ilə tomin cdilmosi, tullantı sularının axıdılması sahəsində münasibətlərin tənzimlənməsi məqsədi ilə «Su təchizatı və tullantı suları haqqında» Azərbaycan Respublikasının Qanunu qəbul edilmişdir (28 oktyabr 1999-cu il). Qanuna görə fıziki və hüquqi şəxslər müəyyən olunmuş qaydada və şərtlərlə su ehtiyatlarından istifadə etmək və bu məqsədlə su kəmərləri və kanalizasiya qurğulannı tikmək və istismar etmək, tullantı sulan və tullantıları atmaq hüquqlanna malikdirlər. Su təchizatı və tullantı sulannın axıdılması xidmətlərinin göstərilməsi prinsipləri qanunvericilikdə belə əks edilmişdir: a) su təchizatı, tullantı sularının axıdılması və tullantıların atılması xidmətlərinin göstərilməsində öz xərcinin çıxarılması; b) istehlakçıların müvafıq keyfıyyətli və lazımi miqdarda su ilə, ilk növbədə, içməli su ilə təmin olunması; c) su ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunması; ç) tullantı sulan və tullantıların təmizlənməsi vo atılmasının etibarh sisteminin yaradılması. Qanunda içməli su təchizatının ciddi qıtlığı yarandıqda, su təchizatı müəssisəsi tərəfındən aşağıdakı məqsədlər üçün verilən suyun dayandırıla və ya ondan istifadənin məhdudlaşdırıla bilməsi də göstərilmişdir: a) fərdi bağların suvarılmasına verilən suyu; b) ictimai məqsədlər üçün verilən suyu. Qeyd etmək lazımdır ki, su təchizatı müəssisələri su təchizatının məhdudlaşdınlması və ya dayandırılmasının nəzərdə tutulan müddəti, ərazi və tarix haqqında əvvəlcədən kütləvi informasiya vasitələri ilə məlumat verir və bu maddənin müddəalarını pozan şəxslər qanunvericilikdə nəzordə tutulmuş qaydada məsuliyyətə cəlb edilirlər (maddə 29). Su qanunvericiliyini pozan vəzifəli şəxslər və vətəndaşlar aşağıdakı hallarda qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş qaydada məsuliyyət daşıyırlar: - su qanunvericiliyini pozmaqla əqdlər bağladıqda; - su obyektlərini özbaşına tutduqda və ya sudan özbaşına istifadə etdikdə; - su obyektlərində özbaşına hidrotexniki və digər qurğular tikdikdə; - su obyektlərindən istifadə üzrə xüsusi razılıq ilə müəyyən edilmiş şərtləri pozduqda; - sudan istifadə limitlərinə əməl etmədikdə; - su istehlakçılarını müəyyən olunmuş müddətlərdə və həcmdə su ilə təmin etmədikdə; - su obyektlərini çirkləndirdikdə, zibilləndirdikdə və tükəndirdikdə; - su obyektlərinin çirklənməsinin, zibillənməsinin və suların zərərli təsirinin qarşısını alan qurğu və avadanlıqlarsız müəssisələri, kommunal və digər obyektləri istismar etdikdə; - su ehtiyatlarından israfçıhqla istifadə etdikdə; - sutoplayıcı sahələrdə su obyektlərinin qorunması rejimini pozmaqla sulan çirkləndirdikdə, torpaqlann su eroziya-sına və başqa zərərli hallara səbəb olduqda; - hidrotexniki və kommunal su təsərrüfatına aid olan işləri özbaşına gördükdə; - su təsərrüfatı qurğularını və avadanlığını zədələdikdə, onların istisman qaydalarına riayət etmədikdə; - su təsərrüfatı qurğularının və avadanlıqlannın istismarı qaydalarını pozduqda; - içməli sudan yaşıllıqların suvarılmasında və nəqliyyat vasitələrinin yuyulmasında, habelə təyinatsız istifadə etdikdə; - su kəmərlərindən, kanallarından və digər su sistemlərindən özbaşına su götürdükdə, habelə içməli, məişət, texniki və tullantı sularını kənara (çöllərə, küçələrə, rabitə və enerji kommunikasiya şəbəkələrinə) təyinatsız axıtdıqda; - kollektor və drenaj sistemlərini dağıtmaqla torpaqlaırn meliorasiya vəziyyətini pisləşdirdikdə; - sudan istifadəyə görə haqqı və sudan istifadə qaydalarını pozmağa görə cərimələri, habelə su obyektlərinə və ətraf mühitə axıdılan tullantı sularına görə ödənişləri vaxtında ödəmədikdə; - su çıxarmaq üçün quyuların qazılması qaydalarım və texnologiyasını pozduqda; - su mühafizəsi zonalanna və sahil mühafizu zonalanna riayət etmədikdə; - su obyektlərinin dövlət monitorinqinin, suların dövlət uçotunun, dövlət su kadastrının aparılması qaydalarına riayət etmədikdə; - xüsusi qorunan su obyektlərinin rejimini pozduqda; - su obyektlərinin istifadəsinə və mühafızəsinə nəzarət edən orqanların göstərişlərini yerinə yetirmədikdə; - içməli su mənbələrinin, sutəmizləyici qurğulann, su kəmərlərinin sanitariya mühafızəsi zonalarının tələblərini pozduqda; - içməli suyun keyfıyyəti sanitariya tələblərinə və dövlət standartlarına uyğun gəlmədikdə və Azərbaycan Respublika-sının qanunvericiliyi ilə nəzərdə tutulmuş digər hallarda. Beləliklə, sudan istifadə zamanı mövcud qanuna uyğun olaraq ekoloji tələblərin pozulmasında hüquq normalarına müvafıq iddialar irəli sürülür. МЮВЗУ 10. МЕШЯДЯН ИСТИФАЯДНИН ЕКОЛОЪИ-ЩЦГУГИ АСПЕКТЛЯРИ. PLAN: 1. Азярбайжан Республикасынын мешя юртцйц, тябиятин формалашмасында онун ролу. 2. Азярбайжан Республикасынын мешя юртцйцнцн мювжуд дуруму вя онун мцщафизяси проблемляри. 3. Азярбайжан Республикасында мешялярин тяснифаты. 4. Мешялярдян истифадя вя онларын мцщафизясинин щцгуги ясаслары. Азярбайжан Республикасынын Мешя Мяжялляси, мешялярдян истифадянин тянзимлянмясиндя онун ролу. 5. Мешя фондундан истифадянин истигамятляри. Мешя фондунун мцлкиййятчисинин щцгуги тяйини. 6. Мешя фонду сащясиндян истифадя щцгугу, онун фяалиййят механизми. 7. Мешя ганунверижилийинин позулмасына эюря мясулиййят. Yüklə 1,9 Mb. Dostları ilə paylaş:
|