Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc

 
 
 
 
TÜRKİYƏ RESPUBLİKASI 
1. Coğrafi mövqeyi və təbiəti 

---

 
231 
 
Coğrafi mövqeyi. Türkiyə iki qitədə: Avropa və Asiyada 
ticarət və  hərbi-strateji yollar kəsiyində yerləşir. Türkiyənin Avropa 
hissəsi  Şərqi Frakiya və ya Rumeli, Asiya hissəsi isə Anadolu ad-
lanırr.  Ərazisinin 3 faizi  ( 23,7 min kv.km) Avropa, qalan hissəsi 
Asiyadadır. 
Avropa və Asiya hissələrini bir-birindən Bosfor
*
  (İstanbul və 
ya Boğaziçi) və Dardanel
**
 (Çanaqqala) boğazları, Qara dənizi, Ar-
alıq dənizi və Dünya okeanı ilə əlaqələndirən Egey dənizi ayırır. 
Türkiyənin coğrafi və geosiyasi mövqeyinin xüsusiyyəti onun 
hələ  qədim zamanlardan Avropanın Asiya, Qara və Aralıq dənizi 
ölkələri və xalqlarını bir-biri ilə  əlaqələndirən yollar qovşağında 
yerləşməsidir. Ölkə  ərazisindən Avropanı Asiyanın bir sıra ölkələri 
ilə birləşdirən beynəlxalq əhəmiyyətli şosse və dəmir yolları keçir. 
Türkiyə  ərazisi qərbdən-şərqə 1600 km, şimaldan-cənuba 600 
km məsafədə uzanır. Quru sərhədlərinin uzunluğu 2753 km-dir. 
Türkiyə  şimal-qərbdə Bolqarıstan və Yunanıstan,  şimal-şərqdə Gür-
cüstan, Ermənistan,  şərqdə  İran, cənubda Suriya və  İraq ilə 
həmsərhəddir. Türkiyə-Azərbaycan sərhədinin uzunluğu 11 km-dir. 
Türkiyə üç tərəfdən dənizlərlə – şimaldan Qara, qərbdən Egey, 
cənubdan Aralıq dənizləri ilə  əhatə olunmuşdur. Dəniz sahillərinin 
uzunluğu (Mərmərə  dənizi, boğazlar və adaların sahilləri daxil ol-
maqla) 8333 km-dir. Türkiyə sahilləri boyu ərazi sularının sahəsi 6 
dəniz mili təyin edilmişdir. 
 Qara  dəniz boğazları mühüm iqtisadi-ticarət və  hərbi-strateji 
əhəmiyyətə malikdir. Bu əhəmiyyət Qara dəniz və Dunay sahili 
                                      
*
 Bosforun uzunluğu 30 km, eni 760 – 3500 m, maksimum dərinliyi 120 
m-dir. Bosforun cənub hissəsində Avropa materikinə Qızıl Buynuz körfəzi 
(Xalic) yerləşir. Bunun üzərində bir neçə körpü salınmışdır: köhnə (Qalat) 
və yeni (Atatürk). 1973-cü ildə Bosfordan uzunluğu 1,5 km, hündürlüyü 64 
m olan Üsküdar körpüsü salınmışdır ki, bu körpü İstanbulun Avropa 
hissəsini Asiya ilə birləşdirir. İkinci asma körpü ondan kiçikdir və 1988-ci 
ildə inşa edilmişdir. 
**
 Dardanel Egey və Mərmərə dənizlərini birləşdirir. Uzunluğu 60 km, 
eni 1375 – 9275 m, maksimum dərinliyi 100 m-dir. Mərmərə  dənizinin 
Bosfor və  Qızılbuynuz körfəzi sahillərində dünyanın gözəl  şəhərlərindən 
biri, Türkiyənin isə ən böyük şəhəri – İstanbul yerləşir. 
 
232
dövlətlər üçün daha böyükdür. Çünki bu dövlətlər Aralıq dənizi sahili 
və digər ölkələrlə daimi əlaqələr yaratmaqla yanaşı, həm də 
təhlükəsizliyin qorunmasında maraqlıdırlar. Gəmilərin bu boğazlar-
dan keçmə rejimi 1936-cı ilin iyununda İsveçrənin Montre şəhərində 
beynəlxalq konfransın qərarına əsasən tənzimlənir.