Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx

 

---

35 
BƏDİİ TƏRCÜMƏ: SÖZÜN DƏYƏR ÇALARLARI, 
YAXUD MƏNƏVİ GƏLƏCƏYİN SORAĞINDA 
 
Tərcümə  mədəniyyətlərin təmasıdır, ölkənin mədəni səviy-
yəsinin inkişafında, çağdaş qlobal problemlərin həlli yollarının 
axtarılmasında tərcümə çox vacib önəm kəsb edən faktorlardan 
biridir. Adətən, Azərbaycanda tərcüməçilik məktəbinin əsasını 
XİX-cu  əsrdən -A.Bakıxanovun  ilk  şeir tərcümələrindən və 
M.F.Axundovun müəllif tərcümələrindən başlayırlar. Bu dövr-
də A. Bakıxanov rus ədəbiyyatından tərcümələr etmiş, 
M.F.Axundov özünün «Puşkinin ölümünə Şərq poeması»nı rus 
dilinə çevirmişdir. Sonrakı dövrlərdə, yəni XX-ci əsrin  əvvəl-
lərində A.Səhhət, M.Ə.Sabir, A.Şaiqin timsalında azərbaycanlı 
şair və yazıçılar poetik tərcümələri ilə klassik arsenalımızı 
zənginləşdirmiş, uğurlu tərcümə nümunələri yaratmağa nail 
olmuşlar. Lakin tərcümə sənətinin təşəkkül dövrü XX əsrin 30-
40-cı illərindən başlayır, yazıçı-dramaturq Elçinin yazdığı kimi 
“müasir Azərbaycan bədii tərcümə  məktəbi sosrealizmin 
bəhrəsidir.” (Humanitar elmlərin müasir durumu və ədəbiyyat-
şünaslığın nəzəri-metodoloji məsələləri. Bakı, ”Elm” nəşriyatı, 
2010, səh.89) 1950-ci illərin sonlarından başlayaraq isə Azər-
baycan müəlliflərinin tərcümə  əsərləri haqqında bir sıra 
monoqrafik tədqiqatlar işıq üzü görməyə başlayır, tərcüməşü-
naslığın bir elm kimi təsbit olunması istiqamətində bir sıra 
addımlar atılır. Lakin R.Novruzov, B.Tahirbəyov, F.Vəlixanova, 
T.Xəlilova və s. kimi tanınmış alimlərin işlərində tərcüməçiliyin, 
tərcümənin mahiyyəti, tərcümənin nəzəri məqsədləri, tərcümə-
nin mümkünsüzlüyünün nəzəriyyəsi, dil vasitəçiliyi, tərcümə-
çinin fəaliyyətinin obyektiv, subyektiv xarakteri və s. kimi 
məsələlərə toxunulsa da, bütünlükdə həm təcrübi, həm də nəzəri 
bilikləri özündə ehtiva edən bitkin, ümumi tərcümə nəzəriyyəsi 
yaranmamışdır. Yəni, ötən il “Azərbaycan” jurnalının 2-ci 
sayında  “Tərcümə problemlərinin elmi şərhi”  məqaləsində 
İfrat  Əliyevanın haqlı olaraq bildirdiyi kimi “Azərbaycan 

---

 
36 
ədəbiyyatşünaslığında tərcümə  və onun nəzəriyyəsi haqqında 
demək olar ki, heç bir fundamental əsər yazılmamış, sadəcə 
M.Rəfilinin, B.Nəbiyevin, K.Talıbzadənin, N.Babayevin, F.Qa-
sımzadənin, F.Nəbixanlının, A.Hacıyevin və s. əsərlərində  tər-
cümə bu və ya digər yöndə işıqlandırılmışdır.” (səh. ) Bir halda 
ki, tərcümə də digər sənət sahələri kimi yaradıcılıq işidir, özü də 
bəlkə digərlərindən daha artıq məsuliyyət və gərgin əmək tələb 
edən yaradıcılıqdır, o zaman bir sənət növü kimi elmi cəhətdən 
əsaslandırılmış nəzəri bazaya malik olmalıdır.  
2010-cu ildə  tərcümə sahəsində aparılan islahatlar bir neçə 
istiqamətdə həyata keçirilmişdir: