Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx

cüm ancaq xatırlamağa çatır. Arzulamaq, xəyal qurmaq 
mənlik deyil. Xatırlamağı heç kim mənə qadağan edə 
bilməz. Dünyada elə bir adam tapılmaz ki, keçmiş onun 
üzərində  mənim üzərimdəki qədər hakim ola bilsin.Mən 
heç bir şeyi unuda bilmirəm. Heç bir şeyi. Ona görə də mən 
özümü həddən artıq qoca hiss edirəm.” 
Romanda xatirə motivi, müəllif tərcümeyi-halından alınan 
təfsilatlar onu avtobioqrafiq əsər kimi səciyyələndirməyə  əsas 
verir. Çünki müəllif tərcümeyi-halının daşıyıcısı kimi görünən 
və  əsərin  əsas qəhrəmanı Seymurun həyatının çox qismi 
romanda ehtiva olunur.  
Burada təsvir edilən həyatın tarixi-məntiqi doğruluğuna bə-
dii təminat verən müəllifin uşaqlıq dövrünün nostalji çalarıdır, 
həmin qarışıq 1990-cı illərin bədii təcəssümünü təmin edən 

---

 
148 
qəhrəmanın uşaq yaddaşına çokmüş  zəngin təəssüratıdır. Bu 
“xatiratım”da  əsas yeri qəhrəmanın vağzallarda keçirdiyi mə-
qamları, anıları təşkil edir- Qroznı vağzalı, Krasnodar, Aktobə 
dəmiryol vağzalı, Samara vağzalı və s., və i., -qəhrəman öz dü-
şüncə qanadlarında vağzallarda o baş-bu başa adlayır. Amma 
qatarlar onu yeknəsək həyatın  əlindən alıb dünya kontekstinə 
qovuşdursa da özündən, öz keçmişindən qopara bilmir. 
Keçmiş, uşaqlığı, gəncliyi hər yerdə onunla baş-başadır. Bu 
mənada, onun sərgilədiyi müxtəlif hekayətlərin içindən qeyri-
ixtiyarı olaraq şəxsi yaşantıları boy verir. 
Müharibə mövzusunun geniş şəkildə işləndiyi bir zamanda, 
həmçinin yeni qəhrəmanlar, bu qəhrəmanlığın yeni kultu yara-
dılmasına çaba göstərildiyi bir vaxtda S.Baycan müharibə 
faciəsinin qəhrəmanı kimi özünü seçir, öz içini, öz yaşantısını 
qələmə alır. Təkcə bu cəhət müəllifin ideya və dünyagörüş izti-
qamətini tanımaq üçün çox şey deyir. Əsərin mərkəzində 
müharibənin qaynar səhnələri, fəci və dramatik situasiyaları 
deyil, mənəvi psixoligiyası ilə insan(lar) durur. S. Baycan mü-
haribəni təsvir etmək üçün müharibə  əhval-ruhiyyəsini hərəsi 
bir cür keçirmiş insanları təsvir edir. Hadisələrin, müharibənin 
mənzərəsi psixologiyaların müstəvisində görünür. 
Əsərin qəhrəmanı olan yazıçı Quqark düşərgəsinə  gəlir və 
oradakı meşədə geriyə dönüb keçib gəldiyi ömür yolunun 
xatirələrinə dalır. Bu xatırlama fonunda biz müharibə dövrü, 
onun insan talelərində qoyduğu izlərlə, qəhrəmanın tale yolu 
ilə tanış oluruq. Etiraf edək ki, bu təhkiyədə hadisələr, təsvirlər, 
bir sözlə həyat canlı və səmimidir. “Rayon klassiki” haqqında, 
taxta qutular düzəldən və çaxnaşma zamanı öz düzəltdiyi qutu-
ların arxasında gizlənən dülgər Karapetlə, paçtalyon qadının 
həyatı, qarapaltarlı erməni anasının yaşantıları ilə bağlı heka-
yətlər  əsərdə  təsvir olunduğu faciəvi-dramatik çalarlarında 
görünə bilirlər. Romanda ciddi tutalğa tapan bu təsvirlərin hər 
birində yığcam, koloritli hekayə süjeti var. Bu yığcam süjetdə 
insan psixologiyasının dərin təcəssümündə müharibə  həqiqət-
ləri məharətlə sərgilənə bilir. 

---

149 
Bəs əsərin əsas motivlərindən olan Seymur-Anuş xətti burda 
hansı yerdədir? Ümumiyyətlə, bu ideya əsərdə nə dərəcədə alı-
nıb? Məsələn, mənə görə müəllifin kifayət qədər ayıq yanaş-
dığı digər məqamlara, məsələlərə nisbətən  əsərdəki Seymur-
Anuş xətti zəifdir, predmetini nədən alır, dərin deyil. Deyək ki, 
əsərin bir neçə yerində, nəql olunan hekayətlərdə kifayət qədər 
səxavətlə paylanan cəmiyyət-yazar problemi (xüsusilə, əsərdə-
ki Mehdi Bəyazid nüansı), yazar içinin dekadansının sərgilən-
məsindən sonra belə bir məhəbbət motivini süjetə əlavə etmək 
əsərə nə qazandırır? Sosiallığın rəngini, boyasını daha da qatı-
laşdırmaq, yaxud cəmiyyət ziddiyyətlərini daha da çılpaqlaş-
dırmaq səciyyəsi?  “Sevən bir qadın kişidən bütün varlığını