Microsoft Word Yeni kitab A5-son docx

bayıra çıxması Anuşun bütün həvəsini öldürdü. Onun sifə-
tinə birdən-birə adamı diri-diri öldürən kədər çökdü. Ara-
mızdakı uçurumu mühafizəçinin bayıra çıxması ilə görmüş-
dü. Bu uçurumun adı düşmənçilik, müharibə, nifrət,  əsir 
düşənlər, girov götürülənlər, davam edən qeyri-müəyyən 

---

 
150 
vəziyyət, hər həftə, hər gün pozulan atəşkəs rejimi idi...” Bu 
səbəb  əsərdə motivasiyasını tapmır. Necə ki, Seymur-Anuş 
xətti  əsərdə sadəcə, süjetin inkişafınfa bir vasitə kimi düşü-
nülmüş təəssüratı bağışlayır, bu fikir də qəhrəmanın əsas gətir-
diyi uçurumun səbəbi kimi inandırmır. 
Əgər uçurum iki millət arasında olan nifaqdırsa, bu nifaqın 
əlamətləri, çözümü, burda heç lokal olaraq da qabardılmır. Bu 
halda hansı uçurumdan söhbət gedə bilər?! Müəllif kifayət 
qədər seyrçi mövqe qurub sanki bütün olmuşları, olacaqları 
özgə ünvanlarda axtarmağı tərcih edir, yəni ki, müharibə bu işə 
maraqlı olan bir qrup zümrənin  əməli idi, onların  əməlindən 
azərbaycanlılar nə  qədər  əziyyət çəkirsə, elə ermənilər də o 
qədər çəkir, bəs ki, ermənilərin içlərində bir Baki nostaljisi var, 
onlara öz yurdlarında heç də yaxşı münasibət göstərilmir, 
müharibənin xarabazara çevirdiyi doğma məkanlara adekvat 
olaraq  əks tərəfin də itkisiz ötüşmədiyini ürək ağrısı ilə qeyd 
edir.  Əsərdə milli adına hər  şey sanki deformasiyaya məruz 
qalır. Milli ölçülərə diaxron olaraq başqa məkanlar bu sırada 
daha funksional görünürlər: qəhrəman hər dəfə ziyarət məqa-
mında kilsəni seçir, müsəlman olsa da rus qəbiristanlığında 
basdırılmağı  vəsiyyət edir, rus yazıçılarının təbiət barədə yaz-
dıqlarını daha səmimi hesab edir. Seymur Baycanın qəhrəmanı 
milli tale, milli varlıq haqqında mücərrəd ideyaçılıq  əvəzinə 
insanın taleyi, insanın varlığı üzərində düşünür. Zənnimcə, 
müəllif rakursundakı humanizm, milliyətindən asılı olmayaraq 
ümumən insan ağrısının qabardılması müharibə mövzusunu 
təqib qılan milli nəsrimiz üçün pozitiv çalardı.  İnsan içinin 
təsvirə  çəkilməsi prosesində bütün münaqişələrin, mübarizə-
lərin kölgəsi onun üstündən silinib atılmalıdır.  İnsan konsep-
siyasının dünya problematikasına çıxışı üçün bu məqam zəruri-
dir. Əlbəttə, yazıçı tarixçi deyil, bəlkə də qarışıq tarixi proses-
ləri nəsr hələ  də yetərincə  həzm edə bilmir. Amma müəllifin 
birbaşa düşüncə kontekstinə daxil olmasa da, bəlkə də içindən-
ağrılarından keçib gəldiyimizə görə müəllifin yaratmaq istədiyi 

---

151 
humanizm balansındakı tarazlığın bizim payımızın itkisi hesa-
bına başa gəlməsi bir qədər təəssüf doğurur. Lap milli savaşı-
mızı-Ermənistanın Azərbaycana qarşı  təcavüzünü qoyaq bir 
tərəfə, ABŞ-ın  İraqda,  Əfqanıstanda, Rusiyanın Çeçenistanda, 
İsrailin Fələstində apardığı savaşın da adı müharibədir. Amma 
burda hansısa dövlət işğala məruz qalan, hüquqları pozulandır 
və bu halda aparılan mübarizə yalnız müdafiə üçündür. 
Doğrudanmı,  ədəbiyyat bunları (bu fərqi!) yenib də insana 
yetməlidir?! “Quqark” bu suala birmənalı cavab verir. Çünki 
romanın sənət zəmini  əks etdirmədir, insanın həm maddi-cis-
mani, həm də  mənəvi, sosial, psixoloji çalarlarında inikasıdır. 
Burada insan faktoru bütün səviyyələrdə -ictimai-siyasi, mədə-
ni-tarixi, psixoloji, məişət –ümumən özünün varlıq məqamına 
tabedir və elə bu məzmun, məziyyətlə də ədəbiyyata daxil olur.