M.İSMİxanov, H. Bayramov, S. VƏLİyeva

 
Suallar və tapşırıqlar 
1. Təhsil sistemi nədir, o hansı amillərlə şərtlənir? 
2. Azərbaycanda ali təhsilin inkişaf mərhələlərini səciyyələndirin. 
3. Təhsil sistemi hansı prinsiplərə əsaslanır? 
4. Ali təhsilin pillələri bir-birindən nə ilə fərqlənir? 
5. Xaricdə ali təhsil sisteminin hansı xüsusiyyətləri vardır? 
6. Ali təhsil sahəsində inteqrasiyanın zəruriliyini əsaslandırın. 
7. Boloniya sisteminin ənənəvi ali təhsil sistemindən fərqləri nədən 
ibarətdir? 
 

---

31 
III fəsil 
Tələbə şəxsiyyətinin inkişafı və tərbiyəsi 
 
Plan: 
1. Şəxsiyyət və onun inkişafı anlayışı, bu haqda nəzəriyyələr 
2. Şəxsiyyətin inkişafında bioloji və sosial amillərin rolu 
3. Tələbə şəxsiyyəti və onun xüsusiyyətləri 
4. Tələbə şəxsiyyətinin inkişafının pedaqoji-psixoloji şərtləri 
 
1. Şəxsiyyət və onun inkişafı anlayışı,
bu haqda nəzəriyyələr 
Şəxsiyyətin inkişafı və tərbiyəsi pedaqogikanın tədqiqat 
sahəsinin mühüm bir istiqamətini təşkil edir. Bu problemlə 
bağlı müxtəlif elmi aspektlərdən (fəlsəfi, etik, sosial, psixoloji, 
pedaqoji, hüquq və s.) tədqiqatlar aparılmış, müəyyən qanuna-
uyğunluqlar aşkara çıxarılmışdır. Tərbiyənin texnologiyasını, 
strategiya və taktikasını müəyyən etmək baxımından bu araş-
dırmalar böyük əhəmiyyət kəsb edir. Gələcəkdə ali məktəbdə 
elmi-pedaqoji fəaliyyətə hazırlaşan magistr və doktorantlar hə-
min araşdırmaların nəticələri ilə, mövcud qanunauyğunluqlarla 
nə qədər dərindən tanış olsalar, tələbə gənclərin şəxsiyyət kimi 
formalaşması və tərbiyəsi məsələlərini daha uğurla həll edə 
bilərlər. 
Şəxsiyyət kimə deyilir? Şəxsiyyətin inkişafı necə baş 
verir? Buraya hansı amillər təsir edir? Nə üçün həyatda bir-bi-
rinə tam bənzər (daxilən) iki adam tapmaq olmur? Nə üçün ey-
ni ailədə böyüyən iki övlad bəzən bir-birindən kəskin fərqlənir 
(təlimə münasibətdə, tərbiyədə)? Tələbə şəxsiyyətinin səciy-
yəvi cəhətləri hansılardır? Onun inkişafı üçün hansı psixoloji – 
pedaqoji şərtlər tələb olunur? və s. 
Bu sualların düzgün həlli problemin mahiyyətini başa 
düşməyə, gənclərlə tərbiyə işini düzgün qurmağa kömək edə 
bilər. 
Hər şeydən əvvəl, fərd, şəxsiyyət və fərdiyyət anlayış-
larını nəzərdən keçirək. 

---

32 
Fərd – təbii bioloji varlıqdır, ayrıca götürülmüş insandır. 
İnsan fərd kimi doğulur, sonradan müxtəlif amillərin təsiri ilə 
şəxsiyyətə çevrilir. Lakin bu proses hamıda eyni vaxtda və 
birdən-birə baş vermir: insan öz fərdi həyat prosesində, uzun və 
mürəkkəb inkişaf yolu keçərək şəxsiyyətə çevrilir.