Modernizatsiyalash jarayonlari

Dunyoqarashning tarixiy turlari (mifologiq diniy, falsafiy) 

---

248 
 
1. Mifologiya 
(yunoncha metos naql, rivoyat, logos, ta’limot degani) bo‘lib, 
ibtidoiy ongda voqyelikning xayoliy in’ikosidir. Mifologik dunyoqarashda 
olamning kelib chiqishi, tuzilishi tabiat va jamiyatning turli xodisa va voqyealarni 
umumlashtirib hayoliy shakllarda tasvirlanishidir. Masalan, Gommerning “Iliada”, 
hind eposi “Romayana”, o‘zbek xalq eposi “Alpomish” v.b. 
2.Diniy dunyoqarash
din tabiat, jamiyat, inson uning ongi, yashashdan maqsadi 
hamda taqdiri insoniyatning bevosita qurshab olgan atrof – muxitdan tashqari 
bo‘lgan uni yaratgan, insonlarga to‘g‘ri hayot yo‘lini ko‘rsatadigan va o‘rgatadigan 
ilohiy qudratga ishonch va ishonishni ifoda etadigan qarash, ta’limotdir 
3.Falsafiy dunyoqarash 
dunyoni, borliqni ilmiy jihatdan umumlashtirib 
tushuntiruvchi nazariy qarashlar tizimidir.
37
1. Dunyoqarashlik funksiyasi bilimlarning asosiy xususiyati bo‘lib, insonni borliq, 
materiya, tabiat, jamiyat, inson, inson ongi va tafakkuri, insonni dunyoning bilish 
haqidagi eng umumiy qarashlari bilimi bilan qurollantiradigan funksiyasidir. 
2. Metodologik funksiyasi metodologiya sifatida 
tibbiyot ilmi taraqqiyotining konkret tarixiy 
sharoitlari bilan qonuniyatli aloqasini tushunishga, 
ilmiy kashfiyotlar va ularning tadbiq etilishini 
ijtimoiy 
qiymatini 
va 
umumiy 
istiqbolini 
chuqurroq 
anglashga 
yordam 
beradigan 
funksiyasidir. 
3. Gnoseologik funksiyasi dunyoni bilish asosida 
uni 
o‘zgartirishda 
insonni 
faol 
faoliyat 
ko‘rsatishga undaydi. Shu bilan birga falsafa 
amaliy va nazariy masalalarni xal qilishda katta 
rol o‘ynaydi. Bularni barchasi falsafaning 
gnoseologik funksiyasida namoyon bo‘ladi. 
4. Ijtimoiy funksiyasi. Insonning ijtimoiy tabiatini va mohiyatini ochib berish 
bilan birga, u insonning tabiatga munosabatini, jamiyat-ning tabiat bilan uzviy 
bog‘liqligini ko‘rsatib beradi, shuningdek insonning tabiatga g‘amxo‘rlik bilan 
munosabatda bo‘lishini o‘rgatadigan funksiyasidir. 
5. Tarbiyaviy funksiya kishining aqliy jihatdan kamol topishida, nazariy 
tafakkurning qaror topishida, jamiyat-ning yetuk kishisi bo‘lib yetishishida yuksak 
g‘oyaviy mustahkam e’tiqod ruhida tarbiyalashda ilmiy dunyoqarashni qaror 
toptirishda muhim rol o‘ynaydi.