Modernizatsiyalash jarayonlari

ГУРУҲ БЎЛИБ ИШЛАШ
ташкилий
тарбиявий
амалий
услубий
-Гуруҳларга бўлиш
танишиш
-Иш жойини тайёр-
лаш
-Эркин ҳаракат,
фикрлашга шароит
яратиш
-Ёрдамчи восита
ларни тайёрлаш
-Гуруҳ бўлиб
ишлашни ташкил
этиш
-Гуруҳни бошқа-
риш
-Ҳамкорликни
ташкил этиш
-Эркин, ижодий
фикрлаш, уни
билдира олиш,
муаммони ечиш-
ни ташкил этиш
-Ахлоқий баҳо
бериш
Қарор қабул қилиш
-Ўз имкониятла-
рига ишонч
уйготиш
-Бошқаларни
кадрлаш
-Ишонч қозона
олиш
-Ўзини йўкотиб
қўйишни олдини
олиш
-Қизиқиш
-Гуруҳ фикрини
топиш
-Фикрни гуруҳ
бўлиб мухокама
қилиш
-Гуруқ бўлиб бир
қарорга келиш
-Бажарилган иш
мухокамаси
-Жараён мухо-
камаси
7-rasm. Guruh bo‘lib ishlash. 
Xulosa qilib aytganda, interfaol ta’limning asosiy mezonlari: norasmiy bahs-
munozaralar o‘tkazish, o‘quv materialini erkin bayon etish va ifodalash imkoniyati, 
ma’ruzalar soni kamligi, lekin seminarlar soni ko‘pligi, o‘quvchilar tashabbus 
ko‘rsatishlariga imkoniyatlar yaratilishi, kichik guruh, katta guruh, sinf jamoasi 
bo‘lib ishlash uchun topshiriqlar berish, yozma ishlar bajarish va boshqa 
metodlardan iborat bo‘lib, ular ta’lim-tarbiyaviy ishlar samaradorligini oshirishda 
o‘ziga xos ahamiyatga ega. 

---

352 
30
Гуруҳларни ташкил
этиш усуллари
ГУРУҲЛАРГА БЎЛИШ
-
Хохишига кўра
-Тасодифий (случайно)
(жребий, фанта ва б.)
- Белги (символ)
(расмлар, ранглар,йил
фасллари ва б.)
-
Лидер орқали
(лидер танлови)
- ўқитувчи танлови
ГУРУҲЛАР БИЛАН
ТАНИШИШ
-
Анкета
-
Интервью
-
Муз ёрар
-
Предметли
(копток, шар ва б.)
-
Саноқ
(З0 гача санаш)
ЎҚУВЧИЛАР 
БИЛАН КОНТАКТ
ГА КИРИШИШ
-
Ўқув жараёни-
ни демократик
бошқаруви
-
Партнер (ҳамкор) 
бўлиб ишлаш
-
Хамкорликда
режалаштириш
-
«Биз ва ўқитувчи» 
усули
8-rasm. Guruhlarni tashkil etish usullari. 
Interfaol mashg‘ulotlar o‘ziga xos tashkiliy tuzilishga ega bo‘lib, uni tashkil qilish 
va olib borish bo‘yicha faoliyat turlari alohida ajratilgan va har biri bo‘yicha 
alohida vazifalar belgilangan. Bunda bir mashg‘ulot jarayonida mashg‘ulotni olib 
boruvchi bir vaqtda ushbu vazifalarni bajarishi ko‘zda tutiladi. Shu bilan birga bir 
mashg‘ulotni ikki yoki uch pedagog yoki yordamchilar birgalikda olib borishi ham 
qo‘llaniladi. Ular bajaradigan vazifalariga ko‘ra quyidagicha nomlanadilar:
Moderator – ta’lim mazmunini yaratuvchi, modullarini ishlab chiquvchi. 
2. Trener–o‘quvchilarning ko‘nikmalarini rivojlantiruvchi mashqlar o‘tkazuvchi 
maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan mutaxassis. 
3.Tyutor–masofadan o‘qitish dasturlarini yaratuvchisi va bajarilishini 
ta’minlovchi. 
4. Fasilitator–darsda ko‘makchi, yo‘naltiruvchi, jarayonga javob bermaydi, xulosa 
chiqarmaydi. 
5. Mentor–ustoz, o‘rgatuvchi (yakka va guruhli tartibda). 
6. Kouch–ta’lim oluvchilarning to‘liq o‘zlashtirishlari uchun yordam ko‘rsatuvchi 
repetitor, instruktor, trener. Amaliyot davomida amaliy mashg‘ulotni olib boradi, 

---

353 
ish jarayonini nazorat qiluvchi, kuzatuvchi. (Kouching-imtihonlarga yoki sport 
bo‘yicha tayyorgarlik ko‘rish). 
7. Konsultant–maslahat beruvchi, tushuntiruvchi, qo‘shimcha ma’lumot beruvchi. 
8.Lektor–nazariy ma’lumotlar bilan tanishtiruvchi. 
9. Ekspert – kuzatish, tahlil, tekshirish, xulosa, tavsiya, taklif, mulohaza bildirish. 
10. Innovator–yangiliklarni ta’lim mazmuni va mashg‘ulotlar jarayoniga joriy 
qiluvchi. 
11. Menejer–tashkiliy–pedagogik va iqtisodiy masalalarni hal etuvchi. 
12. Spekter–kuzatish, tahlil qilish va xulosalarni bayon qilish. 
13. Assistent–mashg‘ulot uchun tayyorlangan vositalarni amalda qo‘llashga 
tayyorlash, mashg‘ulot ishtirokchilariga yordam ko‘rsatib turish. 
14. Sekretar–zarur ma’lumotlarni yozib borish, tegishli hujjatlarni 
rasmiylashtirish, o‘rnatilgan tartibda saqlash. 
15. Texnolog–pedagogik texnologiya mutaxassisi. Zamonaviy pedagogik 
texnologiyalar asosidagi dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirishni ta’minlash 
bilan bog‘liq masalalarni hal etib boradi. 
Metodist–ta’lim-tarbiya metodlari bo‘yicha mutaxassis. Dasturlarni ishlab 
chiqishda va amalga oshirish jarayonida metodik masalalarni hal etib boradi. 
Xarizmatik o‘qituvchi haqida yana bir foydali fikr shundayki, u kirishimli bo‘ladi.
Munosabatga kirishimli o‘qituvchi noma’lim shaxsiyatga emas, oson e’tirof 
etiluvchi, yengil taqlid qilinuvchi muloqat va taqdimot ko‘nikmalariga asoslanadi. 
O‘qituvchi nafaqat sinfdagi turli o‘quvchilarni tushuntirishda yetarlicha jalb qila 
biladi balki, sinfdagi ehtiyojlardan kelib chiqib, darsdan oldin va keyin ham 
samarali muloqot strategiyalarida ishlaydi, rejalashtiradi, muhokamadagi mavzu 
yuzasidan o‘z fikrini va shaxsiy qiziqishlarini ham bayon etishda yetarlicha o‘z 
bilimiga ishonchli bo‘ladi. Yana, ular ishlarining bir qismi bo‘lgan “o‘zini tutish” 
(self-present) ga ham katta ahamiyat beradi: 
fizik jihatdan ularning sinfdagi o‘rni; 
o‘quvchilar oldida mavzuni tushuntirish jarayonida o‘zini bilimli namoyon qilish; 
qachon gapirish, qachon eshitish va qachon savol berishni bilish; 

---

354 
o‘qituvchilar amaliyotda samarali muloqot jarayonini ko‘rsatish jarayonida ham 
o‘quvchilarga xrezmatik bo‘lishi kerak; 
agar yaxshi muloqot, taqdimot va alohidalik xarizmatik ko‘rinishdagi o‘qituvchi 
tushunchasini mustahkamlaydigan ijobiy tushunchalar hisoblansa, bo‘lishsiz 
tushunchalar quyidagilarni o‘z ichiga oladi; 
qaysidir o‘qituvchi o‘quvchisining jarayon va rivojlanishidan ko‘ra, boshqa 
o‘quvchining taqdimotidan yuqori tushuncha hosil qilish; 
ma’naviy jamoada qanday qilib o‘zining amaliyotini oshirishda amaliy 
maslahat74. 
Guruh bo‘lib ishlash modeli quyidagi 9-rasmda o‘z ifodasini topgan: 
31