Муќаддима

 
Atmosfera havosini absorbsiya usulida tozalash. Xemosorbsiya 
haqida ma’lumot 
Agar gaz yoki havoni suyuqlik yutib olsa, bu jarayon absorbsiya deyiladi. 
Absorbsiyaning harakatlantiruvchi kuchi o’zaro ta’sirlanuvchi komponentlar (ya’ni, 
suyuqlik bilan gaz)ning dastlabki va muvozanat holatidagi parsial bosimlarining farqi 
hisoblanadi va quyidagicha ifodalanadi: 
)
(
*
)
(
)
(
)
(
''
''
'
'
''
''
'
'
p
газ
p
газ
p
газ
p
газ
P
P
P
P
P
P
P
P
P






bu erda 
'
газ
P
– tozalash qurilmasiga kirayotgan yutuvchi suyuqlikning gaz 
fazasidagi parsial bosimi, Pa; 
''
газ
P
– shu komponentning kurilmadan chiqayotgan paytidagi parsial bosimi, Pa; 
'
p
P
– qurilmaga kirayotgan yutuvchi komponentning suyuqlik ustida muvozanat 

---

88 
paytidagi parsial bosimi, Pa; 
''
p
P
– shu komponentning qurilmadan chiqayotgan paytidagi parsial bosimi, Pa. 
Ushbu formuladan ma’lumki, agar gaz fazasidagi yutuvchi aralashmaning parsial 
bosimi suyuqlik ustidagi parsial bosimga tenglashsa, absorbsiya jarayonining 
harakatlanuvchi kuchi pasayadi. 
Absorbsiya va desorbsiya jarayonlarni birgalikda amalga oshirish yutuvchi 
moddaning bir necha marotaba qayta qo’llashga va yutilgan toza komponentning ajratib 
olishga imkon beradi. Ammo gaz yoki havoni tozalashda desorbsiya jarayonini amalga 
oshirish shart emas, chunki yutilgan modda keyinchalik zararsizlantiradi. 
Absorber qurilmasi (13-rasm) suvni purkab (sachratib) beruvchi forsunka (1), suv 
qatlami (2) va o’tkazma (nasadka) (Z)dan iboratdir. Tarkibida zaharli modda tutgan 
havo yoki gaz (uning parsial bosimi R
gaz
) o’gkazma (3) dan pufakchalar shaklida o’tib, 
suyuklik qatlami (2) da tozalanib qurilmadan chiqib kyetadi. Agar tarkibida zaharli 
moddali gazning parsial bosimi R
gaz
, bo’lsa, bu moddaning parsial bosimi qurilmadan 
chiqayottanda 
''
газ
P
bo’ladi, ya’ni R
gaz
>
''
газ
P
bo’ladi. YUtuvchi suyuqlik forsunka (1) 
orqali qurilmaga kirib, pastki quvur orqali undan chiqib kyetadi. 
13-rasm. Absorberning sxemasi. 
Havo yoki gazlarni tozalash samaradorligini oshirish maqsadida erituvchilar 
o’rnida zaharli gazlarni yutuvchi kimyoviy moddalar, masalan, kislota, ishqor, tuz va 
ularning suvdagi eritmalari (ya’ni, elektrolitlar) qo’llaniladi. Masalan, gazlarni 
oltingugurt oksididan, vodorodli oltingugurt (H
2
S) va metilmerkaptandan tozalash 
uchun ishqor (NaOH) qo’llaniladi. YA’ni, SO
2
gazi ishqor eritmasi yordamida 
neytrallanadi va natijada tuz hosil bo’ladi: