Mübariz Yusifov
166
Boğaz qoydum, erkək doğdu, (O da)
Nər (erkək dəvə) oldu
Yataqdakı çoxlu qoyunumu
Boğaz qoydum, erkək doğdu ( O da)
Qoç oldu.
Ala gözlü arvadımı hamilə qoydum,
Oğlan doğdu (o da) aslan (kimi) oldu.
Azərbaycan dilindəki
dəyirman sözünün kökündə də başqa
dillərlə müqayisədə motivasiya müştərəkliyini müşahidə etmək
olur.
Dəyirman sözünün kökündəki
dəy tərkibini əzməklə bağlı
döymək sözü ilə müqayisə etmək olar.
Dəni döymək, arpanı döy-
mək, buğdanı döymək, taxılı döymək ifadələri, əslində əzmək,
xırdalamaq mənasında işlənir.
Dəyirman sözünün kökündəki
dəy tərkibi ilkin döyüb əzib xırdalamaq mənasını itirdiyi üçün
onu eyni kökdən olan
döy formatı ilə müqayisə etmək mümkün-
dür. Rus dilindəki
dəyirman mənasını bildirən
мельница sözü
ilə müqayisədə
dəy kökünün əzib xırdalamaq mənasını daha ay-
dın şəkildə müəyyənləşdirmək olur.
Мельница sözündəki
мель
tərkibi rus dilindəki
мелить (xırdalamaq, xırda etmək),
мелкий
(xırda, kiçik, balaca),
мелко (xırda, kiçik, balaca),
мелкность
(xırdalıq),
молотилька (taxıl döyən),
молотить (taxılı döy-
mək),
молотый (üyüdülmüş, döyülmüş),
молоть (üyütmək),
размельчить (xırdalamaq) sözlərinin tərkibində, məhz
döymək,
əzmək,
xırdalamaq mənasını bildirir. Bu mənada dəyirman sözü
ilə
melğniüa sözlərinin kökləri arasındakı döymək, əzmək, xır-
dalamaq, üyütmək mənası bir-birinin üstünə düşür. İngilis di-
lində dəyirman mənası
mill sözü ilə ifadə olunur.
Mill sözünün
xırda kiçik mənası
small (xırdalamaq, xırda, kiçik)
mille (darı,
xırda dən) kimi sözlərdə də müşahidə edilir.
Azərbaycan dilindəki sinkretik
kök morfemlərdən olan