Mübariz yusifov linqviSTİk tipologiYA

Mübariz Yusifov
62
çiləşmə) əlaməti vardır: organ–organization, abbeviate - abbe-
viation, abnormal (qeyri-normal) – anormality (qeyri-normal-
lıq), brather–brather`s, book–book`s və s.
Flektiv və ya flektiv-sintetik dil qrupuna aid edeilən fars 
dilində də həm analitik, həm də sintetik əlamətlər var. Be da-
neşqah (məktəbə), əz daneşqah (məktəbdən); rəftəm (gəldim, 
getdim), rəfteəm (gəlmişəm), rəfti (getdi)
Analitizm və flektivizm əlamətləri bütün hind-Avropa dil-
lərində müştərəkdir. Eyni zamanda, bu dillərdə sintetizmin 
əlamətləri formalaşmışdır. Odur ki, bu dilləri analitik-sintetik, 
flektiv-sintetik qruplarına ayırmaqdansa, analitiklik-flektivlik 
əlamətlərinə görə səciyyələndirmək daha məqsədəuyğundur. 
Çünki bu dillərdə əsas aparıcı elementlər analitiklikdən və flek-
tivlikdən ibarətdir.
Aqlütinativ dillər
Aqlütinasiya termini mənşəcə latın dilinə məxsusdur. Məna-
sı yapışma, birləşmə deməkdir.
Dilçilikdə bu termin düzəltmə sözlərin əmələ gəlməsi və 
qrammatik formaların dəyişməsi zamanı şəkilçilıərin söz sonu-
na qoşulması kimi başa düşülür. Aqqültinasiya termini həm də 
söz sonuna qoşulan şəkilçilərin bir-biri ilə sıra, ardıcıllıq təşkil 
etməsi, bir-birinin arxasınca düzülüb sıra, cərgə, tandem əmələ 
gətirməsi mənalarını da əhatə edir. Aqlütinasiya üzrə söz sonuna 
qoşulan şəkilçilərin hər birinin öz qrammatik mənası olur. Odur 
ki, onları bir-birindən ayırmaq və ya yerlərini dəyişmək olmur. 
Əgər tandemin hər hansı bir üzvü iştirak etmirsə, özündən sonra 
gələn onun yerini tutur. Məsələn, Azərbaycan dilində kəmiyyət 
və hal şəkilçilərinin hər birinin öz qrammatik mənaları vardır: 
at-atlar-atlarda. Qrammatik şəkilçilər öz aralarında aşağıdakı 
kimi tandem (sıra, cərgə) əmələ gətirirlər: at-atlar-atların-at-
larında-atlarındadır. Hər hansı əvvəlki şəkilçi işlənmədikdə 
sonrakı şəkilçi onun yerini tutur: tlarındadır-atlarındır-atlar-

---