MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

METİN V 
 
Günbed’deki Cenk 
 
1män şol otīŕdım. 
2ohōm bυ baγ-ı millímiδ βā. 
3kümmetġawυś. 
4şonŋa ‘āxunυmıδ ōtıŕıp güŕŕüŋ beŕcäk díydi. 
5bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ Dαnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 
6şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän ādamlά 
hamlättilän. 
7õnśoŋ bu íŕanıŋ da śäŕwāδlaŕï bā axıŕï bulaŕ da gäldi, öyä dökỉldilä'n. 
8ōŋ mυŋ dä’däśiŋä āşġawaŕ dökỉldi. 
9õnśoŋ biδim öyä gäldiläŕ. 

 
135
10män  āytDım: oġul díydim; çı'xma yoqaŕı díydim. çıqśaŋ, díydim ayaγınï díydim 
śädeme düşäŕ -yaŕa düşäŕ, díydim. 
11etmädi, gėtti yoqaŕı. ayaγına tüfäŋ deydi. 
12oγlållaŕıŋ hämmäśini çıkaŕcaq män, öldüŕcäk, díydi. 
13män āyttım: öltüŕmä, díydim. 
14bulaŕ nä'me günācıktıŕ, öyüŋ içinde baxıyıŕlaŕ otiŕillά, díydim. 
15män de ginä ġoŕxtum. 
16dä'däläŕiniŋ  gėyimini, dä'däläŕiniŋ  kǒlāxlaŕınï, dä'däläŕiniŋ papaγını  gėydiŕip bu 
tāyda śätiŕ śätiŕ śätiŕ ġoydï. 
17döŕt dαnä ġıyδ,dőŕt dαnä oġlånï ġoyup bu tāyda öldüŕcäkdi. 
18män díydim, nä'me günācıktıŕlaŕ bulaŕ diyändä, “śäniŋ  işiŋ  bōlmaśın” díydi 
śäŕwāδ. 
19śäŕwāδıŋ -şu śäŕwāδ- ya‘ni ġoyυp śäŕwāδıŋ αlindän tutup alīp őldüŕmäγä gittiläŕ. 
20õnśoŋ bu şonnan yaŋqı aydanım yāləq öyä giŕiptiŕ, bu dä'däśi yatıydı. 
21göδünü āşġawaŕ ġoyıp källäśinä śellä ġoydυm; üśśüŋä dä içmäk ġoydυm. 
22bu, díydim, böyük bāba díydim. 
23bu díydim, gőδi göŕmäyä', böyük bābadıŕ bu, díydim. 
24ōŋ öldüŕüp öldüŕüp ġoycaq. 
25göδi göŕmäyä' āşġawaŕ bōlśa õŋ mυniŋki mυndan çıqśın. 
26mänim śάyamiŋ tamām çaŕġaDınï, yāγlıγınï, tamām δāDlaŕınï aldılά. 
27biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ aşaγına ġoyυp biŕ śa‛at, ikki śa‛at ōnnon śōŕā öyä śalıp 
-ōnnon śōŕā çıxıp gittilä'. 
28bucúŕü dāśtānlaŕ -håwa, śäŕwāδlaŕ gäliptiŕläŕ, kä'n bōlυp. 
29(MA. çőŕek δāD alanını ayt nä'ne. śüyt, çőŕäγ naśıl alıp giden, axşam bōlυptı.) biŕ 
gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ śüydü, çőŕœγỉ yōqtï –çőŕöğỉ. 
30õnśoŋ gittim - hattā  şä'ŕdāŕa,  şä'ŕdāŕa gittim diydim ki: mäniŋ  uşaqlaŕım  āç, 
diydim. 
31neCúŕ edäyim, diydim. 
32heŕ nä'mä cähännäm, diydim. 
33biŕ näfäŕ çőŕek alıp gäliyάmıştıq. 
34ġadınım śän neCúŕ allıŋ bunı, diydim. 
35yó'ŕ git, diydi. 

 
136
36gitdim; şä'ŕdāŕa βaŕdım. 
37śüyt allīm, hάlwa āllım, çőŕäγ āllım. 
38şonnon öyümä gäldim. 
39yenä tomāşādan ceng tuŕdυ. şucúŕä şey edip śaqladım şonlaŕï. 
40kä'n xoŕladılaŕ mäni eδiyät beŕdiläŕ. 
41biabiŕūn biabiŕūn. śäŕwāδ düşünmäδδim männä faŕśí bilemoq dā tüŕkmän. 
42õnśoŋ nä'me biδä δōŕ ettilä' - kä'n δōŕ ettilä', eδiyät beŕdilä'. 
43inni xūdāyçıγım şu śalamättä, ŕāxat maδālï; xǒmäyni gäldi ŕāxat bōldυq. 
 
METİN VI 
 
Peygamber Yaşı Kutlaması 
 
1(MA. altmış üç yaşına baŕānda nä'me edip cäşinläŕ tutuşıllaŕ. håwa āyt. āyt díyvά.) 
2altmış yaşınna śadaqa edip ohōm köynäk giydiŕdiläŕ, ġatlamα őŕttiläŕ. 
3bυ ŕuhiyecan bilän menicäcān hāletti. 
4ā ol päŕidä dä'mi, ġaŕış etti ġīyδlaŕıŋ heŕ  ġayśï da biŕ dä'mi śäçki  śäçtiläŕ, noγul 
śäçtiläŕ. 
5(MA. altmış üç yaşa baŕānda diyi; biŕ cäşin tutiyάŕlάŕ, diyi. pīyġambäŕ yaşında -
pīyġambäŕ yaşında ahā ŕαśimdiŕ. āyt díy dā oġul ġıyδï ġåwı ayDaŕ mennän. 
6duŕbinä baqyάŋ dä'l mi? 
7āyt, altmış üç yaşa baŕānda bu tāyda nä'me ediliyä'?) 
8altmış üç yaşına. ġıyδ nä'me. 
9altmış üç yaşlaŕında pīyġambäŕ yaşï diyip śadaqa edíyä’lläŕ. 
10onśōŋ nä'me gälinläŕ, ġıyδlaŕ, oġlållaŕ hediye gätiŕyάllάŕ. 
11ol biŕ αliŋä yüδük Daqıyά'lάŕ, biŕ çaŕġaD Daqıyάllάŕ. 
12şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ, şu aġaśï, şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä βeŕiyä'lläŕ. 
13çapatï pişiŕiyä'lläŕ, pośśuq edíyä’lläŕ, ekmek pişiŕyä'lläŕ, ġatlamα edíyä’lläŕ. 
14hämmä δāDï oŕtada åwadõlap ġoyiyάllάŕ, śofŕadan çüŕiyn edíyä’lläŕ. 
15ohōm śadaqa tamām molannan śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime ŕuśäŕicik bilän 
üş, dőŕt dαnä  ġantı  ġoyiyάllάŕ içinä. (MA. şekeŕ.)  şonï pay βeŕiyä'lläŕ,  şäkäŕ 
ġoyiyάllάŕ -dőŕt Buşluqlı şäkäŕcik. 

 
137
16dőŕt dαnä,dőŕt dαnä,dőŕt dαnä. 
17śiδä dä xudāy yetiŕśin. cān xudāy  āwŕi bilän, āwŕi bilän. αlläŕiŋ  āwŕimaśın -
āwŕimaśın āh. 
18onυ āytmaśınï bilämōγ-a. 
19(MeA. başqa ŕαśimläŕ δāDlaŕ yādınıδa düşúyä'n bōlśa śiδ de biŕ āydıŋ biδe aydıp 
aydıp ġutaŕdıq onï. 
20(BK ġåwı δāDlaŕ aydannıŕśıŋıδ-a!) hiç δāD aydanımıδōq. 
21män nä'me dä'l mi yani? dä'mi gälinimiδ halimecanıŋ doγånï ayŕılıptıŕ. 
22şol dä'mi şoŋ bä'şi şoŋa gidip gäldik. 
23(MA. oġlan bōlanda nä'me ŕαśimläŕimiδ bāŕ biδim?) 
24oγlan ŕαśimi bōlanda mı? 
25őwünçäk dä'mi göwek enäni gätiŕiyä'llä. 
26õnśoŋ gäliniŋ oġlanını bōldiŕiyάlάŕ. 
27oġlanlï bōlup beylä geçiŕännän  śoŕā, biŕ göweği käśilännän  śoŋ, õnśoŋ  ġıyδıŋ 
ġāyınlaŕï, ġāyıntalaŕï hemmäśi ǖşiş
i
yä'lläŕ. 
28 biŕnä'çemiδ ġoyun öldiŕiyä'ŕ -śadaka ediyä'ŕ. 
29õnśoŋ üç dőŕt gún śoŕā bulamaq edíyä’lläŕ. 
30śeyŕiyeŕek, oynayaŕaq deŋDūşlaŕï tamām oġlanıŋ yüδünü  śıyıŕmāna gäliyä'lläŕ, 
ġutlamana gäliyä'lläŕ şucúŕü hämmä δāD. 
31(MA. ōnnon śoŕā biŕ yenä wax
ı
t geçännän māmaśï öyüne αkitiyάlάŕ. 
32õnśoŋ taqŕïban nä'me yeddi gún geçännän śōŕa,  ġatlamα Bíşiŕip,  śāçaq edip 
māmaśınıŋ öyünä giDiyä'läŕ. 
33ohōm māmaśï öyünnä toy ediyä', śadaqa ediyä'. 
34õnśoŋ yene mamaśınnan gälännän śōŕa dişçaγı çıqïyά. 
35ikki dαnä dişeti üśtünde çıqıyάŕ. dişiŋä ġawəŕγa ġoyıyάlάŕ. 
36oġlånï otıŕtıyάllάŕ. 
37śoŕā oŕtaśından õŋ oġlånïŋ dişiŋä ġawəŕγa ġoyıyάllάŕ. ohōm toy edíyä’lläŕ. 
38(MeA. ohōm eŕkek bōlśa śünnetliyä'ŕläŕ.) 
39eŕkäçi olan bōlśa biŕ yaşınna oġlånï śünnet edíyä’lläŕ. 
40onυ śünnet edännän śōŕā toy edíyä’lläŕ, qoyun öldüŕüyä'lläŕ. 
41dōśtlaŕï, deŋtūşlaŕï, bā΄cılaŕï,  ġaŕdaşlaŕï hämmäśi úşişyά, oġlanıŋ  dāşından toy 
edíyä’lläŕ, śadaqa edíyä’lläŕ. 

 
138
42oġlanıŋ αliŋe pul βeŕiyä'lläŕ. 
43ohōm oġlana dä'mi täδä eyinbaş giydiŕiyä'lläŕ. 
44śünnät edip bu tayda δāD paŕçacıq gėydiŕiyä'lläŕ. 
45awådanlıyάllάŕ oġlanï. ġıyδ bōlśa ġulacıγını deşiyάllάŕ, halqa taqıyάlάŕ -halqacıq 
taqıyάlάŕ awådanlıyάlάŕ şiciŕe cān oγul. 
46ohom onna ġıyδa  śäçki  śάçiyάllάŕ, çüçük śάçiyάllάŕ, pişennik  śάçiyάllάŕ, pişmä 
śάçiyάllάŕ, ġulaγını deşiyάllάŕ, awådanlıyάllάŕ. 
47qadím ŕαśimläŕ kä'ndi. 
48inni nä'me heŕ kim dä'mi õŋ  yāləq  ŕαśimläŕ  yāddan çıqtï, gitti. ġaŕaδ  cān xudāy 
śaγlıq bōlśın, śalāmatlïq bōlśın. hemişä toya gälediŋiδ. 
49tüŕkmän ŕαśimläŕ kä'ndiŕ. hämmäśi yāddan çıqıp qaldï. 
 
METİN VII 
 
Bir Ninni 
 
1höw guliśtān miywαśï śän 
2höw höw höw höw 
3alläy alläy allāśï 
4gúl yaśtıqta källäśi 
5oy otıŕma΄ yengäśi (yaγçaυqa?) gidäyli. 
6höw höw höw höw 
7allāśï bā ballimiŋ 
8tıllāśï bā ballimiŋ 
9gäliŕ ŕabbiŋ içinde 
10āγaśï bā ballimiŋ 
11höw höw höw höw 
12śän āγalï yengäli 
13húwdilāyim män śäni 
14śän dā΄yılï dayδalï 
15húwdilāyim män śäni 
16tut aġaçtan payalïm 

 
139
17ġıyδıl gúlläŕ śayalïm 
18ġıyδıl gúlüŋ deśśäśi 
19hāśśa yaśśıγıŋ haśśaśï 
20höw höw höw 
21dä'dä diydi oγulcuq. dä'dä diyyä'ŕ, dä'dä diyyä'ŕ. gepleβeŕśin oγulcuq. 
22elläŕi bāŕ kümişti΄ŕ 
23yād illeŕde śöyülśä 
24şol oγlanıma íymişti΄ŕ 
25alläy alläy aγ bä'wek 
26aγ öyläŕdä yat bä'wek 
27aγ öyümüδgä íşik 
28gälişyānï śallançıq 
29höw höw höw höw 
30höw ballim höw höw 
31alläy ballim aŕıştï 
32heŕ αlläŕi kümişti΄ŕ 
33mäniŋ ballim ulalśa 
34gälin ġıyδa bíŕ iştiŕ 
35höw höw höw höw 
36allāśï βā ballimiŋ 
37tıllāśï βā ballimiŋ 
38gäliŕ atliŋ içinne 
39dä'däśi βā ballimiŋ 
40höw höw höw höw 
41höw ballim höw höw  
42ballim baqqaŕa gidäŕ 
43çaylï şekeŕä gidäŕ 
44ballimiŋ bal dä'däśi 
45şahlan ökeŕe gidäŕ 
46höw höw höw höw 
47höw ballim höw höw 
48alläy alläy aγ bä'wek 

 
140
49aγ öyläŕdä yat bä'wek 
50yaqaśı kiŕlï bä'wek 
51bőŕiği pullu bä'wek 
52höw höw höw höw 
53mäniŋ ballim hıncıdı΄ŕ 
54cūwśï dolu küncilän 
55ballim attan düşince 
56düşman ólśün śancıdan 
57höw höw höw höw 
58höw ballim höw höw 
 
METİN VIII 
 
Yağmur Tekerlemesi 
 
1(MeA. inniki oγlållaŕ bilmäŕ onï. eśki oγlållaŕ ki annäm yalï oγlallaŕ biläŕ. 
2śiδ oyunlaŕı bilyäŋiδ mi? śāy śāyάllάŕ.  
3(ZA. tüŕkmän oyun) (MA. biŕ diyäniŋ falān, iki diyäniŋ falān diyip āytmayāŋ mı?) 
(ZA. beş taş oyunu.) 
4çυγın çυγın bíδ gäŕäk 
5aş Bişiŕdim, Bişiŕdim 
6 yätím oġlan çāγıŕdım 
7beŕeniŋ oġlυ bōlśın 
8beŕmediŋ ġıyδï bōlśın
121
 
                                                 
121
 Aynı tekerleme Yusuf Azmun’un Türkmen  Halk Edebiyatı Hakkında”, Reşit Rahmeti Arat İçin, 
Ankara 1966, s. 32-83 adlı makalesinde bulunmaktadır. 
“Süyt gazan a süyt gazan 
Süyt gazana ne gerek 
Çığım çığım biz gerek 
Aş bişirdim düşürdim 
Yetim oğlan çağırdım 
Bir eşecik getirdim 
Doyurmanı gitmerin 
Bir haltacık getirdim 
Doldurmanı gitmerin 
Berenin oğlı bolsun 
Bermediğin gızı bolsun 
-Allah 

 
141
9süyt ġāzan a süyt ġāzan a süyt ġāzaŋa nä gäŕäk 
10çυγın çυγın bíδ gäŕäk 
11āş Bişiŕdim, Bişiŕdim 
12 yätím oġlan çāγıŕdım 
13beŕäniŋ oġlυ βolśın 
14beŕmädiŋ ġıyδï βolśın 
15allā allā. 
16(BK bunυ düşündỉŕ dā nä'me üçün āytaŕlaŕ.) yaγın yaγmax üçün. 
17(MeA. allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide ġıyδï olśυn.) 
18(BK. baγa āytıp duŕıŕ dā. üç dαnä ġıyδım oluptuŕ. bulaŕa āytıptıŕ.) håwa. 
19(ZA. kapı kapı dolaşıyōlaŕ, bunυ oqıyōlaŕ) 
20ūn βeŕiyä'lläŕ, çöŕöγ βeŕiyä'lläŕ, şekeŕ βeŕiyä'lläŕ, çay βeŕiyä'lläŕ – qadím ŕαśimdiŕ 
dā. 
21(MeA. ŕamaδan āyda, āy oŕta olanna ōn dőŕdỉ gėcädä biŕ aydılıyan δāD.) 
22yā ŕımaδan gäliŕ geçeŕ 
23ayın on dőŕdỉŋä nä śalkımśeçeŕ. 
24(BK. bυ kitapta bā. kitaptan oqıŕ.) (ZA. hā kitapta bāŕdıŕ. bυnı mahmυD oqıyoŕ.) 
(BK. kä'n.) 
25bυ şēylä kitāptı. 
26oγlållaŕ heŕ yıl aŕaδada oqiyάllά. 
27(MA. ŕamaδan āyıŋ on dőŕdỉ gėcäśi.) 
28(ZA.  şöyle ateş yakaŕlaŕ  śokakta. ateşleŕ  vāŕ.) (MA. yōq çaŕşamba, o çaŕşamba 
vilayätiŋki) (ZA. håwa, håwa. 
29öyle şey yapıyōlaŕ. kapï kapï dolaşıyōlaŕ, şöyle zikiŕ díyä’lläŕ dāha.) 
30(ME. du‘ā.) (ZA. biŕ du‘ā oqiyάŕlάŕ. bāqıyäśi allā āmin.) 
31(BK. şükŕ edíyä’lläŕ dā.) (ZA. şükŕ ediyä'ŕläŕ.) 
32(BK. biδde ŕamaδan āyı on dőŕdỉ gėcäśi şükŕ edíyä’lläŕ.) 
 
 
                                                                                                                                          
Gut gutini gördin mi? 
Gut’a salam berdin mi? 
Şu ay doğandan beri 
Yağın garaşın gördin mi?” 

 
142
METİN IX 
 
Nevruz Kutlamaları 
 
1(MA. nowŕuδ biδimki dä'l. nowŕuδ fāŕślaŕıŋqï.) 
2täδä yıl kutlamaśï bā; emmā śυfŕa yayŕatmıyaq emmā, ŕamaδan ayDı βāŕ, fetŕ ayDı, 
ġuŕbanlıq ayDı bā. 
3mυnï heyweŕä ġåwı tutiyaq. 
4úç gún tutiyaq. 
5(MA. śiδ şäkäŕ δāD ġoyıyāŋıδ, biδ ġoymıyaq. 
6(MA. täδä yıl  ġutlama  ġadímdän bā  mı?) täδä yıl yōq. yenä oγlallaŕ inni vilayet 
bilän ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de ediyaq. 
7täδä yılıŋ mübaŕäk bōlśın, śälāmät bōlśın, õnśoŋ gälän yılï beŕäkätli bōlśın. 
8śadaqa βeŕiliyä'ŕ dā. 
9(ZA. yōq śizinki gibi değil. sizinki hıŕiśtiyan oluyō. bizimki şöyle şems diyoŕsunuδ 
dä'mi. 
10tüŕkmänläŕdä biŕbiŕinä ‘yeni yıl kutlu olśun’, diye aγızla söyleniyō. 
11ama kuŕban bayŕamı, ŕamazan bayŕamı çoq büyük oluyō -tüŕkmänläŕ aŕasında özel 
oluyō.) 
 
METİN X 
 
Zikir Ayini  
 
1maŕiδ bōliyάmıştıq kä'n -çoq maŕiδ bōliyάmıştıq. 
2mänim qāqam oqıtıp açiyάmıştıq. inni śännä mάniśini āytabeŕ. 
3(MA. ēē mυŋ qāqaśi -mυŋ qāqaśi maŕiδläŕi, däliläŕi ġåwı ediyαmışDıq. 
4aγaçıŋ eē - aγaçıŋ biŕ şāxaśını alıp eē dάliläŕi şu δikŕï oqıyïp dάliläŕi yençip ġåwı 
ediyαmışDıq. 
5eē şu δikŕï oqiyāŋ śän.) 
6aylanınça aylanıγın 
7dünyanï dőŕt aylanmış 

 
143
8dämiŕi giymiş şaylanmış 
9yā bähäwättin œwliya 
10œwliyalά niŕdediŕ ey 
11kim çāγıŕśa şonnaDıŕ ey 
12acaba ey śıŕlï bendädiŕ ey 
13yā qutlu beyk yā bawam 
14‘őy ‘āxxā ‘őy ‘āxxā 
15yeŕe vuŕdım palta΄nï 
16aγδi kümiş ey xaltanï 
17yeŕ demiŕ oγlan çıqtï ey 
18yeŕiŋ yūŕduŋ śaltanï 
19‘őy ‘āxxā ‘őy ‘āxxā 
20männa allā allānıŋ adï 
21allā βeŕśin mŏŕaDï 
22pėyġambäŕläŕ œwlaDï 
23yā bähäwättin œwliya 
24‘őy ‘āhhā ‘őy āhhā 
25tamām œwliyalaŕï çāγıŕıyάllαŕ dā. 
26(MeA. beylä oqıyıp bucúŕü oqıyıp œwliyalaŕï çāγıŕıp biŕ deśśä  ādam olup 
hemmä΄śi ‘őy ‘āhhā ‘őy āhhā güyç beŕiyä'ŕ. 
27oqiyān mυŋ qāqaśï. 
28emmā oŋa güyç βeŕiyä'lläŕ - ‘őy ‘āhhā ‘őy āhhā güyç βeŕiyä'lläŕ. 
29o da yençip δïnciŕli diwānanï ġåwı ediyä', şαfā beŕ
i
yä'.) 
30(MA. toylåŕda -toylåŕda āxıŕınna āyDıp nemayiş edíyä’lläŕ, şucúŕü film çekiyä'lläŕ, 
nemayiş edíyä’lläŕ. 
31biŕ ŕαśim ya‘ni aŕtıq baδı käDė toylaŕda.) 
32yāddan çıqmaśın diyyä'. (MeA. yāddan çıqmāśın diyyä' wäli edilmiyä'. 
33mυŋ qāqaśï wäli gitti. 
34o gúyç bōlmalï ki taŕaf maŕiδi ġåwı etmek için o gúyç faqat, mυŋ qāqaśinda bāŕdï -
dä’däśindä bāŕdï -qāqaśında. 
35o da ayŕıldï, vefāt etti gitti o, wäli –göδlỉ āta. āta tayfa.) 
36onï düşündüŕmä'nä, oŋa qaynımıδ gäŕäk.  

 
144
37(MeA. onï āytmāna mahmυt gäŕäk. aŋŕıśï haδŕäti ośmannan gäliyä'ŕ -haδŕäti 
ośmannan gäliyä'ŕ-) 
38bυ kitabï oqıyśalaŕ. kitabï düşünśäm biliyä'n. 
39(MeA. bilmiyä'ŋ mi? őδiŋ āytıp bilmiyä'ŋ mi? 
40qāqaŋ kimmiştik –dä'däŋ?) 
41ġıyδim, mäŋ qāqam ādï tāytişān. tāytişānıŋ dä'däśiniŋ adï tāγanyaδ şıyx, tāγanyaδ 
şıyxıŋ oγlυ atacan näcmiŋ dä'däśï. bucúŕü biŕibiŕinä biŕibiŕinä' Daqıniyά gidiyä' dā. 
42inni mänim dä'däm de öldi -qāqam da öldi. 
43feyδ beŕyä'n adamlά öldi, aγtıqlaŕï bā. 
44(MeA. bulaŕıŋ hemmäśi güyçli adamlά - ya‘ni feyδ beŕyä'n adamlά, güyçli 
ādamlά. 
45biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά tā mυŋ qāqaśiŋa yetiyä'. 
46mυŋ qāqaśï ki ayŕıllï, başqa hiç kimde yōq -āδ βā, o güyçdä āδ βā.) 
47män őδỉm śöylỉcäk. 
48emmā dāiŕemde adam yōktıŕ. 
49onï bilmäśäŋ śäni şişiŕ
i
yä'ŕ -ġaŕnıŋ şişiŕ
i
yä'. göwśün şişiŕiyä'. 
50onıŋ hıqmatınάm yetişip bilmäyä'ŕ. 
51(MeA. bunı yüŕœkden oqiyānlaŕ fäyδ bilän yıkıliyά. 
52onυ qaldıŕmalaŕï içün biŕi gäŕäk. 
53āyDıp āyDıp feyδ alıp, feyδ alıp bíhūş ōliyά, hāldan giDiyä' onï ġaldıŕmaγına bíŕi 
gäŕäk feyδ alıp xūşdan gidiyά. 
54onï qaldıŕmalaŕï gäŕäk. 
55oqiyp oqiyp onυ qaldıŕmalï ya da ōlmiyά, xūşa getiŕmäli. 
56fäyδi ki bunı doldυŕυptıŕ; şol biŕ foŕm bunυ boşaltmalï. 
57emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa  şişiyä'ŕ  -ġaŕnï  şişiyä'ŕ,  ġåwı  ōlmıyάŕ.) 
nāŕāxatçılıq tutıyά
ŕ
 dā. 
58(MeA. içtän oqıyśa oqıyıβeŕśä feyδ beŕäbil
i
yä'ŕ.) 
59(MeA. mυŋ annäśi dä bā -annäśi de wäli, śeśi  δāD inni bōlmiyά. çún ġoca- 
ġaŕŕıyıptıŕ, -ġaŕŕı bōlıptıŕ, ya‘ni ġōca bōlıptıŕ. 
60inni hāli yōq, yaşï kä'n. 
61yaşıyάŕ hā. - emmā, oqïyıp bilmiyä'.) 
62(MeA. ġúmbättä āycan, ŕahimiŋ öyläŕiŋnä. 

 
145
63emmā, oqiyāllaŕımıδ ayŕıllï. 
64tamām mυŋ āγalaŕï bātdï, ämūlaŕï.) 
65bä'ş dαnä āγam bātdï. 
66(MeA. hämmäśi śektä etti, älli yaşta, älli biŕ yaşta. hämmäśi. 
67bä'ş dαnä emmuśi βāŕdï; hemmäśi ayŕıldï. 
68mυŋ bābaśí da şēylä, dä'däśi de şēylä - dä'däśi íŕ ayŕıllï.- tamām śektä ediyä'lä. 
69inni olā oqiyatDılaŕ.) 
70(MeA. śektä -ġalbiŋ tutiliyά.) 
71(MeA.hā, śektä hā, tamāmśï beylä bōldï. 
72mυŋ biŕ ämmiśi bātdï; ġåwı oqiyatDï heyweŕä δeŕängdi. 
73o da beylä öldi, elli biŕ yāşta. 
74oqiyάllaŕ hämmäśi ayŕıldï -tamām ayŕıldï -oqïyanlaŕıŋ hämmäśi gitti. 
76nemayişí oqiyάllaŕ; emmā δikŕ βeŕmiyä'lläŕ.) 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
146
 
TANIKLI SÖZLÜK 
 
a 
 
ā: seslenme veya şaşırma ünlemi.. 
ā ā ol päŕidä dä'mi, ġaŕış etti ġīyδlaŕıŋ heŕ (ġayśï?) da biŕ dä'mi śäçki śäçtiläŕ, 
noγul śäçtiläŕ. 06/4 
ā  tüŕkmänläŕ nä'me, qadímläŕ  ā dä'mí doqu doqāŕ΄dï, tikin tikäŕ΄di, yüŋ 
daŕāŕdï käçė edäŕdi. 01/6 
a süyt ġāzan a süyt ġāzan a süyt ġāzaŋa nä gäŕäk 08/9; 08/9 
 
abdulmahmυt: özel isim. 
a. kőŕökœnimiŋ ādї abdulmahmυt. 01/2 
 
acaba: Ar. ‘acebā. 
a. acaba ey śıŕlï bendädiŕ ey 10/12 
 
āç: yemek yemesi gereken. St Trkm āç, Az. ac, Doe/He. (Gu) āç-. 
ā. mäniŋ uşaqlaŕım āç, diydim. 05/30 
 
aç-: 1. Biŕ şeyin örtüsünü kaldırmak. St Trkm aç-, Doe/He. (Gu) aç-. 
a.+ïyά õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä otυŕanna ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin δāDlï 
śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39 
2. (zihnini) aç-, iyileştir-.  
a.+iyάmıştıq mänim qāqam oqıtıp açiyάmıştıq. 10/2 
 
açıq: a. Stn. Türkm açıq, Az. açıq, Doe/He. (Gu) āçïq, AG açuq. 
a. hā, cip dä'l, śıŕtï açıq. 04/39 
a. håwa, açıq beylä. 04/39 
 
ād: ad, isim. St Trkm āt, Az at, MK āt, EUT at, Doe/He. (Gu) āt, ET *āt, AG at. 

 
147
ā.+ım ġuŕwāntάç ādım. 01/1 
ā.+ï ġıyδim, mäŋ qāqam ādï tāytişān. 10/41 
ā.+ї kőŕökœnimiŋ ādї abdulmahmυt. 01/2 
ā.+ї ġıyδlaŕımıŋ ādї menicä. 01/1 
a.+ï männa allā allānıŋ adï 10/20 
a.+ï bïŕ ġıyδımıŋ adï δőŕä. 01/1 
a.+ï  tāytişānıŋ dä'däśiniŋ adï tāγanyaδ  şıyx, tāγanyaδ  şıyxıŋ  oγlυ atacan 
näcmiŋ dä'däśï. 10/41 
 
ādam: koca, eş. St Trkm ādam. 
ā.+śï: õnśoŋ oŋa ādamśï ġoşıyά: 01/90 
 
adam: insan, kişi. St Trkm ādam, Az. adam, Far. adam, Doe/He. (Gu) ādäm, ādam. 
a. emmā dāiŕemde adam yōktıŕ. 10/48 
a. emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa  şişiyä'ŕ  -ġaŕnï  şişiyä'ŕ,  ġåwı  ōlmıyάŕ. 
10/57 
a.+lά feyδ beŕyä'n adamlά öldi, aγtıqlaŕï bā. 10/43 
a.+lά bulaŕıŋ hemmäśi güyçli adamlά - ya‘ni feyδ beŕyä'n adamlά, güyçli 
ādamlά. 10/44; 10/44; 10/44 
a.+lά biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά  tā  mυŋ  qāqaśiŋa yetiyä'. 
10/45 
ā. beylä oqıyıp bucúŕü oqıyıp œwliyalaŕï çāγıŕıp biŕ deśśä  ādam olup 
hemmä΄śi ‘őy ‘āhhā ‘őy āhhā güyç beŕiyä'ŕ. 10/26 
ā.+lά şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän 
ādamlά hamlättilän. 05/6 
 
aġa: ağabey, dayı, yaşlı akraba. St Trkm āğa, Az ağa, Doe/He. (Gu) aγa. 
a.+śï  şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ,  şu aġaśï,  şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä 
βeŕiyä'lläŕ. 06/12 
 
aġaç: sopa. St Trkm aġaç, Az ağac, MK yıgaç, EUT ıġaç, Doe/He. (Gu) aγaç, ET * 
(y)iğaç. 

 
148
a.+tan: tut aġaçtan pay alïm 07/16 
 
aġduq: torun. bkz. aγtıq. St Trkm aġdık, Doe/He. (Gu) aġtïq. 
a. aġduq yaşlï bōlmadï 02/12 
 
aγ: ak, beyaz. St Trkm āq. 
a. alläy alläy aγ bä'wek 07/25; 07/48 
a. aγ öyläŕdä yat bä'wek 07/26; 07/49 
a. aγ öyümüδgä íşik 07/27 
 
aγaç: ağaç. St Trkm aġaç, Az ağac, MK yıgaç, EUT ıġaç, Doe/He. (Gu) ıγaç~yıγaç. 
ET *(y)iğaç. 
a.+ıŋ  aγaçıŋ  eē - aγaçıŋ biŕ  şāxaśını alıp eē  dάliläŕi  şu  δikŕï oqıyïp dάliläŕi 
yençip ġåwı ediyαmışDıq. 10/4 
a.+ıŋ  aγaçıŋ  eē - aγaçıŋ biŕ  şāxaśını alıp eē  dάliläŕi  şu  δikŕï oqıyïp dάliläŕi 
yençip ġåwı ediyαmışDıq. 10/4 
 
aγa: ağabey, yaşlı akraba. St Trkm āγa, Az. aγa, Moğ. aqa TMEN 22. 
a.+laŕı tamām mυŋ āγalaŕï bātdï, ämūlaŕï. 10/64 
a.+lï śän āγalï yengäli 07/12 
a.+m bä'ş dάnä āγam bātdï. 10/65 
ā+śï (āγaśï) āγaśï bā ballimiŋ 07/10 
 
aγaşlıq: akaşlık, beyaz pirinçten yapılan pilav. 
a.  şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ,  şu aġaśï,  şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä 
βeŕiyä'lläŕ. 06/12 
 
aγıδ: St Trkm aγız, Az aγız, MK aġız, EUT aġız, Doe/He. (Gu) aγız, ET aγız. 
a.+la tüŕkmänläŕdä biŕbiŕinä ‘yeni yıl kutlu olśun’, diye aγızla söyleniyō. 
09/10 
a.+la aγıδla ġaptıŕma΄, 04/15 
a.+ıŋa aγδıŋa ballaŕ damśín 02/19; 02/23 

 
149
a.+i aγδi kümiş ey xaltanï 10/16 
 
aγtıq: bkz. agduq. 
a.+laŕï feyδ beŕyä'n adamlά öldi, aγtıqlaŕï bā. 10/43 
 
āh: ah, beğenme, sevgi vb. duyguları anlatan söz. 
ā. αlläŕiŋ āwŕimaśın -āwŕimaśın āh. 06/17 
 
ahā: iştä. St Trkm ınhā, ana, ine. 
a. pīyġambäŕ yaşında -pīyġambäŕ yaşında ahā ŕαśimdiŕ. 06/5 
 
āxıŕ: nihâyet; sonunda. St Trkm āxır, Az axır. Ar. āxır رخآ 
ā. õnśoŋ oġlan diyyä’ nänäśinä āxıŕ biŕ gún şunı alaŕın diyyä'. 03/23 
ā.+ınna toylåŕda -toylåŕda  āxıŕınna  āyDıp nemayiş edíyä’lläŕ,  şucúŕü film 
çekiyä'lläŕ, nemayiş edíyä’lläŕ. 10/30 
 
axıŕï: ama, fakat, nitekim. St Trkm āxırı, Doe/He. (Gu) āxïrï. 
a. õnśoŋ bu íŕanıŋ da śäŕwāδlaŕï bā axıŕï bulaŕ da gäldi, öyä dökỉldilä'n. 05/7 
 
axşam: akşam. Doe/He. (Gu) axşam, aγşam. 
a. śüyt, çőŕäγ naśıl alıp giden, axşam bōlυptı. 05/29 
 
 ‘āxun(d): molla.Far. دنوخآ 
‘ā.+υmıδ şonŋa ‘āxunυmıδ ōtıŕıp güŕŕüŋ beŕcäk díydi. 05/4 
 
aq(ı)l: a. St Trkm akıl. 
a.+imiδ: o δāD aqlimiδ -yāddan çıqtï. 01/14 
 
āl: al, kırmızı. St Trkm āl, Az al, MK al, EUT al, Doe/He. (Gu) āl, AG al. 
ā. āl yāŋaqtan öpşädin 04/17