MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

II.2.3.2. YER-YÖN ZARFLARI 
 
 
Belirsiz bir yeri işaret eden yer isimleridir. Hepsi fiilin yönüne işaret eden bir 
anlam taşır
94
. 
 
etmädi, gėtti yoqaŕı. 05/11; oġul díydim; çı'xma yoqaŕı díydim. 05/10 
 
II.2.3.3. ZAMAN ZARFLARI 
 
 Fiilin 
gösterdiği iş, oluş veya hareketin zamanını gösteren kelimelerdir. 
 
onna ġıyδ - gälännä oġlan oŋa āşıq ōliyάmışDıq. 03/21; õŋ öldüŕüp öldüŕüp ġoycaq. 
05/24;  hemişä toya gälediŋiδ. 06/48; bu ġıyδıŋ  śoqıγınna aliyά  αliŋä,  ġaçiyά, 
ġaçänna yaŋqı dœwlä. 03/28; şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām 
da halqtan gälän ādamlά hamlättilän. 05/6; biŕ ŕαśim ya‘ni aŕtıq baδı käDė toylaŕda. 
10/31; inni hämānäDän nä'me, biŕ ġıyδ öydä mi, ikki Dάnä ġoca nänä gäliyä' mυnı 
ġudaçlıġa. 04/1; inni mänim dä'däm de öldi -qāqam da öldi. 10/42; cαwānlάŕ 
giymiyä'ŕ onï cαwānlάŕ giymiyä'ŕ onï; cαwānlά
ŕ
 inni yād bōldï. 01/28; mυŋ bābaśí da 
şēylä, dä'däśi de şēylä - dä'däśi íŕ ayŕıllï. 10/68 
 
                                                 
94
 Ergin, a.g.e., s.246. 

 
95
II.2.3.4. MİKTAR ZARFLARI 
 
 
 Fiilin, 
sıfatların ya da başka zarfların anlamlarını miktar ve derecelendirme 
bakımından belirten zarflardır
95
. 
 
heç ayıŕmάδlάŕ, beylä.02/6; mυŋ  qāqaśï ki ayŕıllï, başqa hiç kimde yōq -āδ  βā, o 
güyçdä āδ βā. 10/46; inni nä'me xanï, hiş δāD yōq. 01/64; bucúŕü dāśtānlaŕ -håwa, 
śäŕwāδlaŕ gäliptiŕläŕ,  kä'n  bōlυp. 05/28; maŕiδ  bōliyάmıştıq  kä'n  -çoq maŕiδ 
bōliyάmıştıq. 10/1; tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ  kä'n 
bōlυp tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
 
II.2.4. ZAMİRLER 
 
II.2.4.1. ŞAHIS ZAMİRLERİ 
 
Tablo 6 Şahıs Zamirleri Tablosu 
 
 
Günbed Ağzı 
 
Standart Türkmence 
1. t. ş. 
män men 
2. t. ş. 
śän sen 
3. t. ş. 
o ol 
1. ç. ş. 
biδ biz 
2. ç. ş. 
śiδ siz 
3. ç. ş. 
olaŕ olar 
 
1. Tekil Şahıs Zamiri 
 
inni män nä'me şu waxtlaŕ biŕ āydış çıqtï.02/1; män şol otīŕdım. 05/1; män āytDım: 
05/10; oγlållaŕıŋ hämmäśini çıkaŕcaq män, öldüŕcäk, díydi. 05/12; húwdilāyim män 
śäni 07/13; húwdilāyim män śäni 07/15; män de ginä ġoŕxtum. 05/15; män díydim, 
nä'me günācıktıŕlaŕ bulaŕ diyändä, “śäniŋ  işiŋ  bōlmaśın” díydi śäŕwāδ. 05/18; män 
                                                 
95
 bk. Ergin, a.g.e., s.248. 

 
96
nä'me dä'l mi yani? 06/21; män őδim mi? 04/25; män yāγlıq alayīm, yāγlıq alayīm. 
01/72; onï män göŕmäśäm 01/93 
 
2. Tekil Şahıs Zamiri 
 
höw guliśtān miywαśï śän 07/1; śän āγalï yengäli 07/12, śän dā΄yılï dayδalï 07/14; 
ġadınım śän neCúŕ allıŋ bunı, diydim. 05/34; eē şu δikŕï oqiyāŋ śän. 10/5 
 
3. Tekil Şahıs Zamiri 
 
o da ayŕıldï, vefāt etti gitti o, wäli –göδlỉ  āta. 10/35; o da yençip δïnciŕli diwānanï 
ġåwı ediyä', şαfā beŕ
i
yä'. 10/29; onıŋ hıqmatınάm yetişip bilmäyä'ŕ. 10/50; heŕ kim 
onıŋ pulυna ġuβanıp śattılaŕ cānım, δāD ġoyıp. 01/65; o da beylä öldi, elli biŕ yāşta. 
10/73; o gälinçä yüŕeği iśliyä'ŕdi äŕiniŋ. 01/87; õnśoŋ oŋa ādamśï ġoşıyά: 01/90 
 
1. Çoğul Şahıs Zamiri 
 
ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά tüŕkmän ŕαśimläŕimiδiŋ biŕniçäği yitip gitti. 01/10; 
biδ ya‘ni ‘aŕūślά baŕma΄δdıq. 04/21, śiδ şäkäŕ δāD ġoyıyāŋıδ, biδ ġoymıyaq. 09/5; 
yenä oγlallaŕ inni vilayet bilän ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de ediyaq. 09/6 
 
2. Çoğul Şahıs Zamiri 
 
başqa  ŕαśimläŕ  δāDlaŕ  yādınıδa düşúyä'n bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ biδe aydıp aydıp 
ġutaŕdıq onï. 06/19; śiδ oyunlaŕı bilyäŋiδ mi? 08/2; śiδ  şäkäŕ  δāD  ġoyıyāŋıδ, biδ 
ġoymıyaq. 09/5 
 
3. Çoğul Şahıs Zamiri 
 
olaŕ  āytiyάŕ, qāqaśï bilän ecäśi  āytiyάŕ: 04/6; yenä oγlallaŕ inni vilayet bilän 
ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de ediyaq. 09/6 
 

 
97
II.2.4.1.1. ŞAHIS ZAMİRLERİNİN HAL EKLERİYLE ÇEKİMİ 
 
Tablo 7 Şahıs Zamirlerinin Hal Ekleriyle Çekimi 
 
nominal akkuzatif  genitif  datif  lokatif  ablatif 
1. t.ş. 
män mäni mäniŋ maγa - männän 
2. t.ş. 
śän 
śäni 
śäniŋ 
śaγa 
śännä - 
3. t.ş. 
o onï, 
onυ onıŋ 
oŋa   - 
1. ç.ş. 
biδ - biδde biδe biδden - 
2. ç.ş. 
siδ -  - 
siδä 
śiδdän - 
3. ç.ş. 
olaŕ olarï   
     
 
män 
 
yō män ata minä'mōq,  män maşínä mindim, -dőŕt dάnä maşínä mindim. 04/48; 
śäŕwāδ alıp gitti mäni - śäŕwāδıŋ maşíni. 04/38; kä'n xoŕladılaŕ mäni eδiyät beŕdiläŕ. 
05/40;  mänim qāqam oqıtıp açiyάmıştıq. 10/2; mänim  śάyamiŋ tamām çaŕġaDınï, 
yāγlıγınï, tamām δāDlaŕınï aldılά. 05/26; inni mänim dä'däm de öldi -qāqam da öldi. 
10/42;  mäniŋ ballim ulalśa 07/33; mäniŋ  uşaqlaŕım  āç, diydim. 05/30; āyt díy dā 
oġul ġıyδï ġåwı ayDaŕ mennän. 06/5; śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk 
mi? 04/5; baγa āytıp duŕıŕ dā. 08/18 
 
sän 
 
śän ata mindiŋ mi? 04/48; män díydim, nä'me günācıktıŕlaŕ bulaŕ diyändä, “śäniŋ 
işiŋ bōlmaśın” díydi śäŕwāδ. 05/18; śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? 
04/5; inni śännä mάniśini āytabeŕ. 10/2; húwdilāyim män śäni 07/13; onï bilmäśäŋ 
śäni şişiŕiyä'ŕ -ġaŕnıŋ şişiŕ
i
yä'. 10/49; biδden śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 03/12 
 
o 
 
o biŕ taŕafta āytiyά, o da āytiyά: 03/13; onυ śünnet edännän śōŕā toy edíyä’lläŕ, qoyun 
öldüŕüyä'lläŕ. 06/40; onυ qaldıŕmalaŕï içün biŕi gäŕäk. 10/52; oqiyp oqiyp onυ 

 
98
qaldıŕmalï ya da ōlmiyά, xūşa getiŕmäli. 10/55; onï qaldıŕmalaŕï gäŕäk. 10/54, onï 
göŕmäśäm yüŕeğim yaniyä'ŕ” diyyä'ŕ dā 01/85; emmā oŋa güyç βeŕiyä'lläŕ - ‘őy ‘āhhā 
‘őy āhhā güyç βeŕiyä'lläŕ. 10/28; oŋa üç dάnä qulxwallah oqıyάllάŕ, biŕ dάnä alkım 
oqıyάllάŕ.02/3 
 
biδ 
 
gälin níŕde ōlśa o ġuppålaŕ biδä haβaŕ βeŕiŕdi, laγīŕ laγīŕ laγīŕ laγīŕ edip. 01/63; biδä 
biŕ  śayλap duŕan  ġıyδ gäŕäk, diyyä'. 03/8; biδde  ŕamaδan  āyı on dőŕdỉ  gėcäśi  şükŕ 
edíyä’lläŕ. 08/32; biδden  śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 03/12; başqa  ŕαśimläŕ  δāDlaŕ 
yādınıδa düşúyä'n bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ  biδe aydıp aydıp  ġutaŕdıq onï. 06/19; 
tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp tüŕkmän 
ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8; õnśoŋ biδim öyä 
gäldiläŕ. 05/9; oġlan bōlanda nä'me ŕαśimläŕimiδ bāŕ biδim? 06/23 
 
siδ 
 
inni  śiδ oquw bilän öwe geçiŕśäŋiδ eyė oluŕ -håwa. 01/15; śiδä dä xudāy yetiŕśin. 
06/17; tüŕkmäniŋ ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ śowaDıŋıδ kä'n bōlυp tüŕkmän 
ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
 
olaŕ 
 
inni  olā oqiyatDılaŕ. 10/69; onυ bu ġıyδlaŕ  āytıp gälällä', toya gidälläŕ,  olaŕï 
Daqı΄nıŕdï. 01/69 
 
II.2.4.2. DÖNÜŞLÜLÜK ZAMİRİ 
 
 “Kendi” 
manasına gelen ve iyelik ekleri ile çekimlenerek tüm şahıslarda 
kullanabilen bir zarf çeşididir. Günbed Ağzı’nda dönüşlülük zamiri Standart 
Türkmencede olduğu gibi “őδ” kelimesidir. 
 

 
99
ġıyδiŋ  ġaptalında  ġıδıl  śoqυ bilän őδ  δāDï bōliyά - śoqυ dä'mi dä'l. 03/25; kä'n 
δāDlaŕ  βāŕdï,  őδim nä'me yāddan çıqtï. 04/24; män őδỉm  śöylỉcäk. 10/47; yoxśa 
őδỉmiŋki  βā,  őyle oloqō΄n  şeyläŕ, bä'ş  dάnä  ġuppåśï  βāŕdї. 01/58; őδiŋ  āytıp 
bilmiyä'ŋ mi? 10/39; őδỉŋden āyt. 01/5; håwa, heŕ kim őδünüŋ beylä ŕαśimläŕi bāŕdï 
dā. 01/36 
 
II.2.4.3. İŞARET ZAMİRLERİ 
 
 Nesnelerin 
yerini 
işaret edip göstererek karşılayan kelimelerdir. İşaret 
zamirleri nesnenin yerinin uzak, yakın oluşuna; işaret edilen nesnenin tek veya çok 
olmasına göre çeşitlere ayrılırlar.
96
 
 
Tablo 8 İşaret Zamirleri ve Hâl Ekleriyle Çekim Tablosu 
 
nominal akkuzatif
genitif 
datif 
lokatif  ablatif 
bu, bυ 
bu, bυ bunı, 
bunυ,  
bunυŋ, 
mυŋ 
muŋά, 
muγa 
- mυndan 
şu, şol 
şu, şol, 
şon 
şonï, şunï   şoŋa, 
şuŋa 
şonna 
şonnan, 
şonnon 
o, ol 
o, ol 
onï, onυ onυŋ 
oŋa -  - 
 
II.2.4.3.1. bu / mu 
 
 Yakında bulunan nesneleri işaret etme fonksiyonundadır. Günbed Ağzı’nda 
bu işaret zamirinin ünsüzü b- > m- değişimine uğrar. Ancak, her iki şekilde (bu, mu) 
kullanılır. 
 
bí, balaqyūp díyä’lläŕ. 01/22; bu, díydim, böyük bāba díydim. 05/22; bu güŕŕüŋ beŕip 
otíqālā biŕ Dάnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5; õnśoŋ bu şonnan yaŋqı 
aydanım yāləq öyä giŕiptiŕ, bu dä'däśi yatıydı. 05/20; män díydim, nä'me 
günācıktıŕlaŕ bulaŕ diyändä, “śäniŋ işiŋ bōlmaśın” díydi śäŕwāδ. 05/18; inni bulaŕ da 
yāddan çıxıp  βaŕiyά  yυwaş  yυwaş. 01/27; õnśoŋ bu íŕanıŋ da śäŕwāδlaŕï bā axıŕï 
                                                 
96
 krş. Özkan, a.g.e., s.139. 

 
100
bulaŕ da gäldi, öyä dökỉldilä'n. 05/7; bυ kimiŋ gälini bυ  śeyit mätiŕ  hācïŋ gälini, 
dāşındın  śäśi gäliyä'ŕ diyäŕdik dā´. 01/61; ġadınım  śän neCúŕ allıŋ  bunı, diydim. 
05/34; fäyδi ki bunı doldυŕυptıŕ; şol biŕ foŕm bunυ boşaltmalï. 10/56; bunυ düşündỉŕ 
dā nä'me üçün āytaŕlaŕ. 08/16; õnśoŋ bunυŋ dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna 
ġıyδ bōliyά. 03/24 
 
biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά  tā  mυŋ  qāqaśiŋa yetiyä'. 10/45; ēē  mυŋ 
qāqaśi -mυŋ  qāqaśi maŕiδläŕi, däliläŕi  ġåwı ediyαmışDıq. 10/3; göδi göŕmäyä' 
āşġawaŕ bōlśa õŋ mυniŋki mυndan çıqśın. 05/25; mυŋ annäśi dä bā -annäśi de wäli, 
śeśi δāD inni bōlmiyά. 10/59; oqıyān mυŋ qāqaśï. 10/27; mυŋa ŕaγām ŕaγām bā heP 
bíŕi äwwälki Dakiyān döküλmä halqa díyä’lläŕ. 01/47; mυŋa yüδük Daqiyάllάŕ, 
mυγa halqa díyä’lläŕ. 01/46; mυŋά ġaŋŕaq diyyä'lläŕ; ol bālıq tutilmiyά, onıŋ ġaŋŕaq 
naqşi. 01/20; mυγa ínçäcik çekmä díyä’lläŕ. 01/24; ohōm ġaŕŕı ecäm mυŋa ŏŕuśġat 
beŕdi. 04/30 
 
II.2.4.3.2. şu 
 
 
bu’ya göre biraz daha uzakta olan nesneleri işaret eder. 
 
õnśoŋ oġlan diyyä’ nänäśinä ahiŕ biŕ gún şunı alaŕın diyyä'. 03/23; yüŕœk şuŋa yandï 
mi 02/14 
 
II.2.4.3.3. o / ol 
 
 
Uzakta bulunan nesnelerin yerini işaret eder. Günbed Ağzı’nda “ol” işaret 
zamirinin ünsüzü genelde düşer. Bu nedenle hem “ol” şekli hem de “o” şekli 
kullanılır. 
 
ā  ol päŕidä dä'mi, yeddi ġaŕış etti ġīyδlaŕıŋ heŕ  (ġayśï?) da biŕ dä'mi śäçki  śäçtiläŕ, 
noγul śäçtiläŕ. 06/4; başqa ŕαśimläŕ δāDlaŕ yādınıδa düşúyä'n bōlśa śiδ de biŕ āydıŋ 
biδe aydıp aydıp  ġutaŕdıq  onï. 06/19; cαwānlάŕ giymiyä'ŕ  onï cαwānlάŕ giymiyä'ŕ 
onï; cαwānlά
ŕ 
inni yād bōldï. 01/28; inniki oγlållaŕ bilmäŕ  onï. 08/1; mυŋά  ġaŋŕaq 

 
101
diyyä'lläŕ; ol bālıq tutilmiyά, onıŋ ġaŋŕaq naqşi. 01/20; onï āytmāna mahmυt gäŕäk. 
10/37; yenä oγlallaŕ inni vilayet bilän ġatışanśaŋ  onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de 
ediyaq. 09/6; õnśoŋ  αliŋe Daqıliyά kümüş  ġulp, kümüştän bu büδeλüğü bōliyά, 
ġoşma büδeλük díyä’lläŕ oŋa. 01/43; onυ bu ġıyδlaŕ āytıp gälällä', toya gidälläŕ, olaŕï 
Daqı΄nıŕdï. 01/69; õŋ yenä bíŕ  dάnä dāśtān  βā - o  ġadím  δamāŋqї. 03/19; oŋa dőŕt 
ġuppa Daqaŕlaŕdï. 01/68 
 
II.2.4.3.4. şol  
 
 
“şol” zamiri “şu” ve “o” manasını taşır. “uş” gösterme edatı ve “ol” zamirinin 
birleşmesinden oluşur
97
. “şol” ek alınca zamir n’si belirir. 
 
fäyδi ki bunı doldυŕυptıŕ; şol biŕ foŕm bunυ boşaltmalï. 10/56; şonï pay βeŕiyä'lläŕ, 
şäkäŕ  ġoyiyάllάŕ -dőŕt Buşluqlı  şäkäŕcik. 06/15; şucúŕä  şey edip śaqladım  şonlaŕï. 
05/39; kim çāγıŕśa  şonnaDıŕ ey 10/11; õnśoŋ bu şonnan yaŋqı aydanım yāləq öyä 
giŕiptiŕ, bu dä'däśi yatıydı. 05/20; şonnon öyümä gäldim. 05/38; şol dä'mi şoŋ bä'şi 
şoŋa gidip gäldik. 06/22 
 
II.2.4.4. SORU ZAMİRLERİ 
 
 Nesneleri 
soru 
şeklinde ifade eden zamirlerdir. Günbed Ağzı’nda kullanılan 
soru zamirleri şunlardır: kim “kim, nä'me “ne” 
 
kim  çāγıŕśa  şonnaDıŕ ey 10/11, biδden  śaγa  kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 03/12; bυ  kimiŋ 
gälini bυ śeyit mätiŕ hācïŋ gälini, dāşındın śäśi gäliyä'ŕ diyäŕdik dā´. 01/61; āndaγınï 
kimläŕ ġoyiyά ġıyδlaŕ ġoyiyά mi? 01/32; qāqaŋ kimmiştik –dä'däŋ? 10/40; altmış üç 
yaşına baŕānda  nä'me edip cäşinläŕ tutuşıllaŕ. 06/1; bunυ düşündỉŕ  dā  nä'me üçün 
āytaŕlaŕ. 08/16; inni nä'me xanï, hiş δāD yōq. 01/64; nä'me yatdıŋ ōnnan śōŕa nä'çä 
yāşıŋa yetändä gälin bōldıŋ? 04/26; tāyfaŋ nä'me? 01/3 
 
 
                                                 
97
 Ergin, a.g.e., s.262. 

 
102
II.2.4.5. BELİRSİZLİK ZAMİRLERİ 
 
 
İfade ettikleri nesneleri belirsiz bir biçimde karşılarlar. Günbed Ağzı’nda 
kullanılan belirsizlik zamirleri şunlardır: 
 
heŕ nä'mä cähännäm, diydim. 05/32; şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; 
tamām da halqtan gälän ādamlά hamlättilän. 05/6; biŕnä'çemiδ  ġoyun öldiŕiyä'ŕ  -
śadaka ediyä'ŕ. 06/28; hämmäśi yāddan çıqıp qaldï. 06/49; bä'ş dάnä emmuśi βāŕdï; 
hemmäśi ayŕıldï. 10/67; mυŋa ŕaγām ŕaγām bā heP bíŕi äwwälki Dakiyān döküλmä 
halqa díyä’lläŕ. 01/47; håwa, heŕ kim  őδünüŋ beylä ŕαśimläŕi bāŕdï dā. 01/36; heŕ 
kim onıŋ pulυna  ġuβanıp  śattılaŕ  cānım,  δāD  ġoyıp. 01/65; hiç  δāD aydanımıδōq. 
06/20; mυŋ  qāqaśï ki ayŕıllï, başqa  hiç kimde yōq -āδ  βā, o güyçdä āδ  βā. 10/46; 
tamām  mυŋ  āγalaŕï bātdï, ämūlaŕï. 10/64; onυ qaldıŕmalaŕï içün biŕi gäŕäk. 10/52; 
biŕ diyäniŋ falān, iki diyäniŋ falān diyip āytmayāŋ mı? 08/3 
 
II.2.5. FİİLLER 
 
II.2.5.1. FİİL ÇEKİMİ 
 
II.2.5.1.1. ŞAHIS EKLERİNİN ÇEKİMİ 
 
 
Şahıs eklerinin çekim tablosu aşağıdaki gibidir: 
 
Tablo 9 1. Tip Şahıs Ekleri Çekim Tablosu 
 Günbed 
Ağzı Standart 
Türkmence 
1. t.ş. 
-Im -Im 
2. t.ş. ___ 
-sIŋ 
3. t.ş. ___ 
- 
1. ç.ş. ___ 
-Is 
2. ç.ş. ___ 
-sIŋIz 
3. ç.ş. ___ 
-lAr 
 

 
103
Tablo 10 2. Tip Şahıs Ekleri Çekim Tablosu 
 Günbed 
Ağzı Standart 
Türkmence 
1. t.ş. 
-m -m 
2. t.ş. 
-ŋ 
-ŋ 
3. t.ş. 
- 
- 
1. ç.ş. 
-q,  -k 
-k,  -q 
2. ç.ş. 
-nIδ 
-ŋIz 
3. ç.ş. 
-lAŕ,     -lάŕ 
-lAr 
 
 
II.2.5.1.2. ŞEKİL VE ZAMAN EKLERİ 
 
II.2.5.1.2.1. HABER KİPİ ÇEKİMLERİ 
 
II.2.5.1.2.1.1. GENİŞ ZAMAN ÇEKİMİ 
 
Tablo 11 Geniş Zaman Çekimi 
 
 
Günbed Ağzı 
 
Standart Türkmence 
1. t. ş. 
-arın -Arın 
2. t. ş. 
___ -ArsIŋ 
3. t. ş. 
-Aŕ, Uŕ, -υŕ, Iŕ, -ŕ -Ar 
1. ç. ş. 
___ -ArIs 
2. ç. ş. 
___ -ArsIŋIz 
3. ç. ş.  -AŕlAŕ, -AllA, -IllA
-ArlAr 
 
 
 
Standart Türkmencede geniş zaman eki -ar, -är şeklindedir. ET’de ek -ur, -ür; 
nadiren -ar, -ar ve bazen -ır, -ir şeklindedir; ünlü ile biten fiillere -yur, -yür ve 

 
104
nadiren -r şeklinde eklendiği de görülür
98
. Günbed Ağzı’nda ekin dar ünlülü şekilleri 
kullanılır. Ekin dar ünlülü şekilleri Ersarı ve Çovdur Ağızları’nda da vardır.
99
  
 
altmış üç yaşına baŕānda nä'me edip cäşinläŕ tutuşıllaŕ. 06/1; at śıŕtıŋa aŕaba baγlaŕ. 
04/41; baγa āytıp duŕıŕ dā. 08/18; bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, 
o nä o tiŕāllï bőŕük, şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33; bulaŕ nä'me günācıktıŕ, 
öyüŋ içinde baxıyıŕlaŕ otiŕillά, díydim. 05/14; gälin śıŕtında Daqınıŕ,  ġıyδlaŕ 
öwläŕinde Daqınıŕ. 01/70; ġıyn bōlυŕ. 02/7; onυ bu ġıyδlaŕ  āytıp gälällä', toya 
gidälläŕ, olaŕï Daqı΄nıŕdï. 01/69; yāŕımıδan gäliŕ  geçeŕ 08/22, yoqaŕśında üç dάnä 
ġuppåśï βāŕdï,  işitiŕ Daqınaŕdıq. 01/59. 
 
 
Ek, bazen uyuma girmeyerek Standart Türkmencedeki gibi kullanılır. 
 
aydım biläŕ mi diyyä'ŕ, aydım. 02/7, eśki oγlållaŕ ki annäm yalï oγlallaŕ biläŕ. 08/1; 
āyt díy dā  oġul  ġıyδï  ġåwı ayDaŕ mennän. 06/5; bunυ düşündỉŕ  dā nä'me üçün 
āytaŕlaŕ. 08/16; paytŏn díyäŕ tüŕkmänläŕ. 04/41; çıqśaŋ, díydim ayaγınï díydim 
śädeme düşäŕ -yaŕa düşäŕ, díydim. 05/10; gälinläŕ, böyük ġıyδlaŕ da Daki΄yάŕ, 
ġıyδlaŕ śaçlaŕï öwden öŕälläŕ. 01/66; oŋa dőŕt ġuppa Daqaŕlaŕdï. 01/68; o qadímläŕ 
gälini kökäδmäδdiläŕ, yeddi yılda,  śäkkiδ  yılda gälini ġaytaŕıp  αkitiŕdiläŕ. 01/86; 
õnśoŋ oġlan diyyä’ nänäśinä ahiŕ biŕ gún şunı alaŕ diyyä'. 03/23; onυ bu ġıyδlaŕ āytıp 
gälällä', toya gidälläŕ, olaŕï Daqı΄nıŕdï. 01/69. 
 
Olumsuz Çekimi: heç ayıŕmάδlάŕ, beylä.02/6 
 
 
 
 
 
 
                                                 
98
 Gabain, a.g.e., s. 80. 
99
 Ersarı: bilirin, bilirsiŋ, bilir, biliris, bilirsiŋiz, bilirler. St Trkm bilerin, bilersiŋ, biler, bileris, bilerler. 
    Çovdur:  alırın, alırsıŋ, alır, alırıs, alırsıŋız, alırlar. St Trkm aların, alarsıŋ, alar, alarıs, alarsıŋız, 
alarlar. Berdiyev, R., S. Kürenov, K. Şamıradov, S. Arazkuliyev, a.g.e, s. 304-305 

 
105
 
II.2.5.1.2.1.2. ŞİMDİKİ ZAMAN ÇEKİMİ 
 
Tablo 12 Şimdiki Zaman Çekimi 
 
Günbed Ağzı
100
 
 
Standart Türkmence 
 
Olumlu Olumsuz Olumlu Olumsuz 
1. t. ş. 
-iyάn ___ 
-yĀrın -mAyĀrın 
2. t. ş. 
-yĀŋ ___ 
-yĀrsıŋ -mAyĀrsıŋ 
3. t. ş. 
-iyά, -ïyά, -ıyά,  
-iyä'ŕ, - yä', - ıyάŕ 
-miyά, -mayά, -
miyä'ŕ, - mäyä' 
-yĀr -mAyĀr 
1. ç. ş. 
-iyAq ___ -yĀrıs -mAyĀrıs 
2. ç. ş. 
-yāŋıδ, -yäŋiδ ___  -yĀrsıŋız -mAyĀrsıŋız 
3. ç. ş.  -IyĀlAŕ, -IyĀŕlAŕ
-mäyä'lläŕ,      
-miyä'lläŕ 
-yĀrlar -mAyĀrlar 
 
 Standart 
Türkmencede 
şimdiki zaman eki -yar, -yä'r’dir. Ancak, ağızlarda 
ekin farklı allomorfları vardır
101
.  Şimdiki zaman ekinin -yā, -yä' şekli Teke, Salır, 
Mehin, Arabacı, Batı Yomut ve Mürçe Ağzıları’nda kullanılır. Teke Ağzı’nda, 
şimdiki zaman çekimi genelde -yā, -yä' ekleriyle yapılmakla beraber nadiren ekin 
kısa ünlülü şekilleri (-ya, -yä) de kullanılır. Batı Yomut ve Mürçe Ağzıları’nda -ya, -
yä’nin yanı sıra -yār, -yä'r ve -ye şekileri de kullanılır. Göklen, Alili (Yazır), Küren, 
Yemreli, Sakar, Ata, Manış,  İğdir ve Kuzey Yomut Ağzıları’nda ekin kısa ünlülü 
şekillerinin (-ya, -ye) kullanımı yaygındır
102
. Günbed Ağzı’nda ise ek Horasan 
Türkçesinde olduğu gibi -IyA
103
 ve bazen de -IyAŕ  şeklindedir. Ekin başında 
bulunan “I” zayıflama ve  düşme eğilimindedir. 
 
                                                 
100
 Doe/He.(Gu): gäleyn, gäli`yeŋ, gäliyä, gäliyek, gäliyeŋiδ, gäliyellä. 
101
  1.[-yā, -yä'], [-ya, -ye], [-yo, -yōr], [-o, ōr] 2. [ı, -i], [-ī, -í] 3. [-adır, -edir], [-adı, -ädi], [-adūr, -
edūr], [-a, -e] Erdem, M. (2000), “Türkmen Türkçesi Ağızlarında Olumlu Şimdiki Zaman Kullanımı”, 
bilig, S.4, s.58. 
102
 Erdem, a.g.m., s.59. 
103
  krş. Tulu, S. (2005), Bocnurd’dan Folklor Derlemeleri, Ankara: Ürün Yayınları, s.18. Horasan 
Türkçesinin Kuzey-Batı Ağzı’nda çekim tablosu şu şekildedir: -IyAm, -IyAŋ, - IyA, -IyAy, Iyaŋız, -
IyallAn.. 

 
106
1. Tekil Şahıs 
 
kitabï düşünśäm biliyä'n. 10/38 
 
Olumsuz Biçimi: Şimdiki zamanın olumsuzunun çekimi Günbed Ağzı’nda iki 
şekilde yapılmaktadır. Bunlardan birincisi, olumsuzluk ekinin kullanımı ile
104
 diğeri 
ise fiil tabanına -An sıfat fiil ekinin, daha sonra ise şahıs eki ve “yōq” kelimesinin 
eklenmesi ile yapılır. Metinlerde, şimdiki zamanın sadece, “-An + şahıs eki + yōk” 
şeklinde yapılan şu örnekleri bulunur: 
 
yō män ata minä'mōq, män maşínä mindim, -dőŕt dάnä maşínä mindim. 04/48; onυ 
āytmaśınï bilämōγ-a. 06/18; śäŕwāδ düşünmäδδim männä faŕśí bilemoq dā tüŕkmän. 
05/41