MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

2. Tekil Şahıs 
 
bu tāydan biŕ  őŕiyä’ŋ; bu śaçï  őŕiyä’ŋ, bu tāydan biŕ  őŕiyä’ŋ, bu tāydan  őŕiyä', bu 
tāydan biŕ őŕiyä'. 01/75; eē şu δikŕï oqiyāŋ śän. 10/5 
 
Olumsuz Soru Biçimi: biŕ diyäniŋ falān, iki diyäniŋ falān diyip āytmayāŋ mı? 08/3; 
bilmiyä'ŋ mi? 10/39; őδiŋ āytıp bilmiyä'ŋ mi? 10/39. 
 
3. Tekil Şahıs 
 
õnśoŋ bu δāDï öŕtỉp ġaytiyά. 01/40; o da yençip δïnciŕli diwānanï ġåwı ediyä', şαfā 
beŕ
i
yä'. 10/29; tüŕkmän ŕαśimlä
ŕ
 yυwaş yυwaş yitip baŕiyά. 01/29; õnśoŋ oŋa ādamśï 
ġoşıyά: 01/90; inni yāda gälmiyä', waxt geç
i
yä' onυ  āytıp bōlmiyά. 03/35; 
biŕnä'çemiδ ġoyun öldiŕiyä'ŕ -śadaka ediyä'ŕ. 06/28; bu ġıyδıŋ śoqıγınna aliyά αliŋä, 
ġaçiyά, ġaçänna yaŋqı dœwlä. 03/28; dä'dä diyyä'ŕ, dä'dä diyyä'ŕ. 07/21; yaşıyάŕ hā. 
10/61; bunı yüŕœkden oqiyānlaŕ fäyδ bilän yıkıliyά. 10/51; olaŕ āytiyάŕ, qāqaśï bilän 
                                                 
104
 krş. Hanser, a.g.e., s. 106. almayārın, gelmeyä'rin. 

 
107
ecäśi āytiyάŕ: 04/6; ucúŕä ġıyn bōliyä'ŕ. 01/87; õnśoŋ oġlan diyyä’ nänäśinä ahiŕ biŕ 
gún şunı alaŕ diyyä'. 03/23; ikki dάnä dişeti üśtünde çıqıyάŕ. 06/35 
 
Olumsuz Biçimi: inni yāda gälmiyä', waxt geç
i
yä' onυ āytıp bōlmiyά. 03/35; yāddan 
çıqmāśın diyyä' wäli edilmiyä'. 10/32; tüŕkmän ġoymiyά –ġıyδï, tüŕkmäniŋ ġıyδlaŕï 
bőŕük giy
i
yä'. 01/32; bu díydim, gőδi göŕmäyä', böyük bābadıŕ bu, díydim. 05/23; 
göδi göŕmäyä'  āşġawaŕ  bōlśa õŋ  mυniŋki mυndan çıqśın. 05/25; mυγa da ġaŋŕaq 
díyä’lläŕ; bālıγı şēylä tu΄tmayά, onυŋ naqşini bu bālıγa ġoyıpDı΄ŕlaŕ. 01/25; inni yāda 
gälmiyä', waxt geç
i
yä' onυ āytıp bōlmiyά. 03/35; cαwānlάŕ giymiyä'ŕ onï cαwānlάŕ 
giymiyä'ŕ onï; cαwānlά
ŕ
 inni yād bōldï. 01/28; şucúŕä taŕaf ġoymiyάlάŕ. 03/18; onıŋ 
hıqmatınάm yetişip bilmäyä'ŕ. 10/50; emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa şişiyä'ŕ -
ġaŕnï şişiyä'ŕ, ġåwı ōlmıyάŕ. 10/57; oqiyp oqiyp onυ qaldıŕmalï ya da ōlmiyά, xūşa 
getiŕmäli. 10/55 
 
1. Çoğul Şahıs 
 
mυnï heyweŕä  ġåwı tutiyaq. 09/3; mυγa da śāqçan diyyä'llä, bucúŕü bālıγa tikiyäk 
giy
i
yäk. 01/26; mυγa da śāqçan diyyä'llä, bucúŕü bālıγa tikiyäk giy
i
yäk. 01/26; yenä 
oγlallaŕ inni vilayet bilän ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de ediyaq. 09/6 
 
Olumsuz Biçimi: śiδ  şäkäŕ  δāD  ġoyıyāŋıδ, biδ  ġoymıyaq. 09/5; täδä yıl kutlamaśï 
bā; emmā śυfŕa yayŕatmıyaq emmā, ŕamaδan ayDı βāŕ, fetŕ ayDı, ġuŕbanlıq ayDı bā. 
09/2; hiç δāD aydanımıδōq. 06/20 (“-An + şahıs eki + yōq” şeklinde yapılan şimdiki 
zamanın 2. tip olumsuz çekimine örnektir.). 
 
2. Çoğul Şahıs 
 
śiδ şäkäŕ δāD ġoyıyāŋıδ, biδ ġoymıyaq. 09/5; śiδ oyunlaŕı bilyäŋiδ mi? 08/2 
 
 
 
 

 
108
3. Çoğul Şahıs 
 
ohom onna ġıyδa  śeçki  śάçiyάllάŕ, çüçük śάçiyάllάŕ, pişennik  śάçiyάllάŕ, pişmä 
śάçiyάllάŕ, ġulaγını deşiyάllάŕ, awådanlıyάllάŕ. 06/46; bu tāyda õnśoŋ bu tāyda aś
ı
b 
Dakiyάlάŕ. 01/53; mυγa da śāqçan diyyä'llä, bucúŕü bālıγa tikiyäk giy
i
yäk. 01/26; 
mυŋά íltiŕmä diyyä'lläŕ, íltiŕip íltiŕip  ġaytiyάm. 01/19; ġıyk da çıyq oġlållaŕ 
düşiniyάllάŕ oŕayı, yóŕtişiyάllάŕ. 03/33; çapatï pişiŕiyä'lläŕ, pośśuq edíyä’lläŕ, ekmek 
pişiŕyä'lläŕ,  ġatlamα edíyä’lläŕ. 06/13; őwünçäk dä'mi göwek enäni gätiŕiyä'llä. 
06/25; onśōŋ nä'me gälinläŕ,  ġıyδlaŕ, oġlållaŕ hediye gätiŕyάllάŕ. 06/10; õnśoŋ üç 
gúnnän gäliyä'llä; bu ġıyδï alıp giD
i
yάllάŕ. 04/11; dişiŋä ġawəŕγa ġoyıyάlάŕ. 06/35; 
tamām œwliyalaŕï çāγıŕıyάllαŕ  dā. 10/25; õnśoŋ biŕbiŕinä yóŕtişip baŕiyάlάŕ. 03/9; 
oŋa üç dάnä qulxwallah oqıyάllάŕ, biŕ  dάnä alkım oqıyάllάŕ. 02/3; onυ  śünnet 
edännän śōŕā toy edíyä’lläŕ, qoyun öldüŕüyä'lläŕ. 06/40; altmış üç yaşa baŕānda diyi; 
biŕ cäşin tutiyάŕlάŕ, diyi. 06/5; õnśoŋ bu şäyläŕi  śāçaq ediyä'llä – bυŋa tüŕkmän 
śāçaq diyyä'ŕ. 04/8 
 
Olumsuz Biçimi: ata mindi΄ŕmäk –oġlånï mindi΄ŕiyä'lläŕ; gälini mindi΄ŕmäyä'lläŕ. 
04/44; nemayişí oqiyάllaŕ; emmā  δikŕ  βeŕmiyä'lläŕ. 10/75;  gälini βeŕmiyä'llά  dā, 
waxtıŋda βeŕmiyä'lläŕ gälini - waxt geç
i
yä'ŕ. 01/97; inniki oγlållaŕ bilmäŕ onï. 08/1 
 
II.2.5.1.2.1.3. GELECEK ZAMAN ÇEKİMİ 
 
Tablo 13 Gelecek Zaman Çekimi 
 
Günbed Ağzı
105
 Standart 
Türkmence 
1. t.ş. 
-cAk -cAk 
2. t.ş. 
___ -cAk 
3. t.ş. 
___ -cAk 
1. ç.ş. 
-cAk -cAk 
2. ç.ş. 
-cAk -cAk 
3. ç.ş. 
___ -cAk 
 
                                                 
105
 Doe/He.(Gu): gälcek / män gälecek, sän gälecek, ol gälecek, biδ gälecek, śiδ gälecek, ola gälcek. 

 
109
 
Gelecek zaman çekimi Standart Türkmencede olduğu gibi çekimlenir. 
Gelecek zaman ekinden sonra şahıs eki getirilmez. Şahıs eki yerine fiilin başına şahıs 
zamiri getirilerek çekim yapılır: 
 
şonŋa ‘āxunυmıδ  ōtıŕıp güŕŕüŋ beŕcäk díydi. 05/4; oγlållaŕıŋ hämmäśini çıkaŕcaq 
män, öldüŕcäk, díydi. 05/12; iδin veŕśäŋiδ  ġıyδıŋıδï oġlυmıδa gälin edip alcaq. 
04/23; śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? 04/5; oγlållaŕıŋ hämmäśini 
çıkaŕcaq män, öldüŕcäk, díydi. 05/12; män őδỉm śöylỉcäk. 10/47 
 
II.2.5.1.2.1.4. GÖRÜLEN GEÇMİŞ ZAMAN ÇEKİMİ 
 
Tablo 14 Görülen Geçmiş Zaman Çekimi 
Günbed Ağzı
106
 Standart 
Türkmence 
 
Olumlu Olumsuz 
Olumlu 
Olumsuz 
1. t. ş. 
dIm, -tIm, -Dım,  
-tum, -dυm 
___ 
-dIm, -dUm 
-mAdIm,   
-mAdUm 
2. t. ş. 
-dIŋ ___ 
-dIŋ, -dUŋ -mAdIŋ,       
-mAdUŋ 
3. t. ş. 
-dI, -tI, -dυ, -tυ -mAdI 
-dI 
-mAdI 
1. ç. ş. 
-dik, -dıq, -dυq 
___ 
-dIk, -dUk 
-mAdIk,       
-mAdUk 
2. ç. ş. 
___ ___ 
-dIŋIδ,       
-dUŋUδ 
-mAdIŋIδ,      
-mAdUŋUδ 
3. ç. ş. 
-dılά, -dIlAŕ, -
tilä', - tilä', -dilä'n 
___  
-dIlAr 
 
-mAdIlAr 
 
 Görülen 
geçmiş zaman çekiminin 2. çoğul  şahıs çekimine metinlerde örnek 
bulunmamaktadır. Diğer şahısların çekimi aşağıdaki gibidir: 
 
 
 
                                                 
106
 Doe/He.(Gu): gäldim, gäldiŋ, gäldi, gäldi, gäldik, gäldiŋiδ, gäldilä. 

 
110
1. Tekil Şahıs 
 
män āyttım: 05/13; śüyt allım, hάlwa āllım, çőŕäγ āllım. 05/37; män āytDım: 05/10 
gitdim; şä'ŕdāŕa βaŕdım. 05/36; şucúŕä şey edip śaqladım şonlaŕï. 05/39; yeŕe vuŕdım 
palta΄nï 10/15; āş Bişiŕdim, Bişiŕdim 08/11; bu díydim, gőδi göŕmäyä', böyük 
bābadıŕ bu, díydim. 05/23; män de ginä ġoŕxtum. 05/15; göδünü  āşġawaŕ  ġoyıp 
källäśinä śellä ġoydυm; üśśüŋä dä içmäk ġoydυm. 05/21; yō män ata minä'mōq, män 
maşínä mindim, -dőŕt dάnä maşínä mindim. 04/48; mäniŋ  uşaqlaŕım  āç, diydim. 
05/30; män şol otīŕdım. 05/1 
 
2. Tekil Şahıs 
 
nä'me yatdıŋ  ōnnan  śōŕa nä'çä yāşıŋa yetändä gälin bōldıŋ? 04/26; ġadınım  śän 
neCúŕ allıŋ  bunı, diydim. 05/34; āllï yoŕġan dœşädiŋ 04/18; śän ata mindiŋ mi? 
04/48 
 
3. Tekil Şahıs 
 
ayaγına tüfäŋ deydi. 05/11; mυŋ  qāqaśï ki ayŕıllï, başqa hiç kimde yōq -āδ  βā, o 
güyçdä āδ βā. 10/46; hā, śektä hā, tamāmśï beylä bōldï. 10/71; inni ol ŕαśim ġāldï. 
01/7; alläy ballim (aŕıştï?) 07/31; oqiyάllaŕ hämmäśi ayŕıldï -tamām ayŕıldï  -
oqïyanlaŕıŋ hämmäśi gitti. 10/74; inni män nä'me şu waxtlaŕ biŕ  āydış  çıqtï. 02/1; 
ohōm ġaŕŕı ecäm mυŋa ŏŕuśġat beŕdi. 04/30; inni mänim dä'däm de öldi -qāqam da 
öldi. 10/42; gœwnυm  şuŋa  ġoştï mi02/13; bυ  ŕuhiyecan bilän menicäcān hāletti. 
06/3; yenä tomāşādan ceng tuŕdυ. 05/39; kä'n maşín yōqtυ; aŕaβa bilän αkitiŕdiläŕ 
şucúŕü. 04/43 
 
Olumsuz Biçimi: aġduq yaşlï bōlmadï 02/12; etmädi, gėtti yoqaŕı. 05/11. 
 
 
 
 

 
111
1. Çoğul Şahıs 
 
şol dä'mi şoŋ bä'şi şoŋa gidip gäldik. 06/22; inni ayıŕdıq Da śattıq Da, śeyŕini göŕüp. 
01/57; inni xūdāyçıγım  şu  śalamättä,  ŕāxat maδālï; xǒmäyni gäldi ŕāxat bōldυq. 
05/43 
 
3. Çoğul Şahıs 
 
apaŕdılaŕ diymä, αkitDiläŕ! 04/33; ā ol päŕidä dä'mi, yeddi ġaŕış etti  ġīyδlaŕıŋ heŕ 
(ġayśï?) da biŕ dä'mi śäçki  śäçtiläŕ, noγul  śäçtiläŕ. 06/4; mänim śάyamiŋ tamām 
çaŕġaDınï, yāγlıγınï, tamām  δāDlaŕınï aldılά. 05/26; heŕ kim onıŋ pulυna  ġuβanıp 
śattılaŕ cānım, δāD ġoyıp. 01/65; kä'n xoŕladılaŕ mäni eδiyät beŕdiläŕ. 05/40; altmış 
yaşınna śadaqa edip ohōm köynäk giydiŕdiläŕ, ġatlamα őŕttiläŕ. 06/2; õnśoŋ nä'me 
biδä  δōŕ ettilä' - kä'n δōŕ ettilä', eδiyät beŕdilä'. 05/42; biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ 
aşaγına  ġoyυp biŕ  śa‛at, ikki śa‛at  ōnnon  śōŕā öyä śalıp -ōnnon  śōŕā  çıxıp gittilä'. 
05/27; õnśoŋ biδim öyä gäldiläŕ. 05/9; õnśoŋ bu íŕanıŋ da śäŕwāδlaŕï bā axıŕï bulaŕ 
da gäldi, öyä dökỉldilä'n. 05/7; altmış yaşınna śadaqa edip ohōm köynäk giydiŕdiläŕ, 
ġatlamα őŕttiläŕ. 06/2; döŕt dάnäśi bilän αkittiläŕ; ama o δamanlaŕ maşín yōqtï, ġıttï. 
04/40; şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän ādamlά 
hamlättilän. 05/6. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
112
 
II.2.5.1.2.1.5. ÖĞRENİLEN GEÇMİŞ ZAMAN ÇEKİMİ 
 
Tablo 15 Öğrenilen Geçmiş Zaman 
 
Günbed Ağzı
107
 Standart 
Türkmence 
1. t. ş. 
___ -pdIm, 
-IpdIm 
2. t. ş. 
___ -pdIrśIŋ, -IpdIrśIŋ 
3. t. ş. 
-IpdIŕ, IptIŕ, -υptıŕ,  
-υptï, -ıptï 
-pdIr, -IpdIr 
1. ç. ş. 
___ -pdIrIś, -IpdIrIś 
2. ç. ş. 
___ -pdIrśIŋIδ, -IpdIrśIŋIδ 
3. ç. ş. 
-ıpDıŕlaŕ, -iptiŕläŕ -pdIrlAr, 
-IpdIrlAr 
 
 
Öğrenilen geçmiş zamnın 1. ve 2. tekil şahıslarda; 1. ve 2. çoğul  şahıslarda 
çekimlenmiş örnekleri bulunmamaktadır. Diğer şahısların çekimleri şu şekildedir: 
 
3. Tekil Şahıs 
 
õnśoŋ bu şonnan yaŋqı aydanım yāləq öyä giŕiptiŕ, bu dä'däśi yatıydı. 05/20; üç dάnä 
ġıyδım oluptuŕ. 08/18; śüyt, çőŕäγ naśıl alıp giden, axşam bōlυptı. 05/29; maşín 
yōqtï, täδä çıqıptї. 04/36, täδä maşín çıqıptï dā; inni kä'n maşín çıqıpdıŕ dā. 04/51; 
fäyδi ki bunı doldυŕυptıŕ; şol biŕ foŕm bunυ boşaltmalï. 10/56; çún ġoca- ġaŕŕıyıptıŕ, 
-ġaŕŕı  bōlıptıŕ, ya‘ni ġōca bōlıptıŕ. 10/59; täδä maşín çıqıptï dā; inni kä'n maşín 
çıqıpdıŕ dā. 04/51; yāddan çıxıpdıŕ inni, waxt geçipdiŕ. 03/31; bulaŕa āytıptıŕ. 08/18; 
dä'mi gälinimiδ halimecanıŋ doγånï ayŕılıptıŕ. 06/21. 
 
 
Öğrenilen geçmiş zamanın -mIş eki ile yapılan ikinci bir tipi daha 
bulunmaktadır. Metinlerde, bu tipin yalnızca nazım içinde geçen 3. tekil şahısta 
çekimlenmiş aşağıdaki örnekleri vardır
108
: 
                                                 
107
 Doe/He.(Gu): gäli`pdim, gäli`pdi (?),gäldi (gäli`pdi), gäli`pdik, gäli`pdilä, gäli`pdilä. 
108
 krş. Öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi: gäliyä'mışDıq 03/20; ōliyάmışDıq 03/21; yatanmışDıq 
03/26. 

 
113
 
dünyanï dőŕt aylanmış 10/7; dämiŕi giymiş şaylanmış 10/8. 
 
3. Çoğul Şahıs 
 
mυγa da ġaŋŕaq díyä’lläŕ; bālıγı şēylä tu΄tmayά, onυŋ naqşini bu bālıγa ġoyıpDı΄ŕlaŕ. 
01/25 
 
II.2.5.1.2.2. TASARLAMA KİPİ ÇEKİMLERİ 
 
II.2.5.1.2.2.1. EMİR/İSTEK KİPİ ÇEKİMİ 
 
Tablo 16 Emir/İstek Kipi Çekimi 
Günbed Ağzı
109
 Standart 
Türkmence 
 
Olumlu Olumsuz Olumlu Olumsuz 
1. t. ş. 
-ayīm, -ïm, 
-AyIm, -äm, 
___ -AyIn -mĀyIn 
2. t. ş. 
-(γIn) -mA -(ğIn),      
-(ğUn) 
-mA(ğIn),    
-mA(ğUn) 
3. t. ş. 
-śIn, -śUn, 
-śυn, -śỉn 
-mAśIn -śIn, -śUn -mAśIn,      
-mAśUn 
1. ç. ş. 
-elim ___ 
-AlĪn, -AlI
-mĀlĪn,      
-mĀlI 
2. ç. ş. 
-In, -ıŋ ___ 
-Iŋ, -Uŋ,   
-ŋ 
-mĀŋ,       
-mAŋ 
3. ç. ş. 
___ ___ 
-śInlAr,    
-śUnlAr 
-mAśInlAr,   
-mAśUnlAr 
 
 Emir/İstek kipi çekiminin 3. çoğul  şahıs çekimine örnek yoktur. Diğer 
şahısların çekimi şöyledir: 
                                                 
109
 Doe/He. (Gu): gäläyi`n, gäl, gälśin, gä`lin / gäläliŋ / gäläk, gä`liŋ, gälśinlä. alayın, al, alśın, alalıŋ, 
alıŋ, a`lıŋ, alśınlar. 

 
114
 
1. Tekil Şahıs 
 
män yāγlıq alayīm, yāγlıq alayīm. 01/72; húwdilāyim män śäni 07/13; tut aγaçtan 
pay alïm 07/16; neCúŕ edäyim, diydim. 05/31; ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά 
tüŕkmän ŕαśimläŕimiδiŋ biŕniçäği yitip gitti. 01/10 
 
2. Tekil Şahıs 
 
dē ġúlyaqaŋ āyt. 01/42; tüŕkmänçä gepleş. 01/9; çőŕek δāD alanını āyt nä'ne. 05/29;  
āyt díy dā oġul ġıyδï ġåwı ayDaŕ mennän. 06/5; tut aγaçtan pay alïm 07/16; yó'ŕ git, 
diydi. 05/35; yāγlıγï  kókάt tüŕkmän tüŕkmän yāγlıq iştä góδδä. 01/30, aylanınça 
aylanγın 10/06 
 
Olumsuz Biçimi: öltüŕmä, díydim. 05/13; oġul díydim; çı'xma yoqaŕı díydim. 
05/10; apaŕdılaŕ diymä, αkitDiläŕ! 04/33; böyük díymä dā oloqō΄n. 04/4 
 
3. Tekil Şahıs 
 
baŕān cāyíŋ düδülśỉn02/18;  “íyδi yaŕaśın íymānlï bōlśın” díyä’lläŕ, bāŕamıδda. 02/2 
gepleβeŕśin oγulcuq. 07/21; göδi göŕmäyä' āşġawaŕ bōlśa õŋ mυniŋki mυndan çıqśın. 
05/25; yüδüŋä nūŕlaŕ yaγśın 02/24; allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide ġıyδï olśυn. 
08/17;  śiδä dä xudāy yetiŕśin. 06/17; baŕān yeŕiŋ  βäŕilśin  02/16; düşman ólśün 
śancıdan 07/56; allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide  ġıyδï olśυn. 08/17; cennättän 
cāyï bōlśın02/21 
 
Olumsuz Biçimi: yāddan çıqmaśın diyyä'. 10/32; män díydim, nä'me günācıktıŕlaŕ 
bulaŕ diyändä, “śäniŋ  işiŋ  bōlmaśın” díydi śäŕwāδ. 05/18; ohōm  śadaqa tamām 
molannan  śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime ŕuśäŕicik bilän üş, dőŕt dάnä  ġantı 
ġoyiyάllάŕ içinä. 06/15; αliŋiδ  ā’γŕimaśın  01/8;  αlläŕiŋ  āwŕimaśın  -āwŕimaśın  āh. 
06/17 
 

 
115
 
1. Çoğul Şahıs 
 
śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? 04/5 
 
2. Çoğul Şahıs 
 
başqa  ŕαśimläŕ  δāDlaŕ  yādınıδa düşúyä'n bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ biδe aydıp aydıp 
ġutaŕdıq onï. 06/19; āl yāŋaqtan öpşädin 04/17 
 
II.2.5.1.2.2.2. ŞART KİPİ ÇEKİMİ 
 
Tablo 17 Şart Kipi Çekimi 
Günbed Ağzı Standart 
Türkmence 
 
Olumlu Olumsuz
Olumlu  Olumsuz 
1. t. ş. 
-śäm -mäśäm -sAm  -mAsAm 
2. t. ş. 
-śAŋ -mAśAŋ -sAŋ -mAsAŋ 
3. t. ş. 
-śA -mAśA -sA  -mAsA 
1. ç. ş. 
___ ___ -sAk 
-mAsAk 
2. ç. ş. 
-śäŋiδ ___ -sAŋIδ -mAsAŋIδ 
3. ç. ş. 
-śalaŕ ___ 
-sAlAr 
-mAsAlAr 
 
 
Şart kipi çekiminin 1. çoğul  şahısa ait örneği yoktur. Diğer  şahısların  şart 
kipinde çekimi şu şekildedir: 
 
1. Tekil Şahıs 
 
kitabï düşünśäm biliyä'n. 10/38 
 
Olumsuz Biçimi: onï göŕmäśäm yüŕeğim yaniyä'ŕ” diyyä'ŕ  dā 01/85; onï män 
göŕmäśäm 01/93 
 

 
116
 
2. Tekil Şahıs 
 
çıqśaŋ, díydim ayaγınï díydim śädeme düşäŕ -yaŕa düşäŕ, díydim. 05/10;  
 
Olumsuz Biçimi: onï bilmäśäŋ śäni şişiŕiyä'ŕ -ġaŕnıŋ şişiŕ
i
yä'. 10/49 
 
3. Tekil Şahıs 
 
eŕkäçi olan bōlśa biŕ yaşınna oġlånï śünnet edíyä’lläŕ. 06/39; başqa ŕαśimläŕ δāDlaŕ 
yādınıδa düşúyä'n bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ biδe aydıp aydıp ġutaŕdıq onï. 06/19; yād 
illeŕde śöyülśä  07/23; kim çāγıŕśa  şonnaDıŕ ey 10/11; içtän oqıyśa oqıyıβeŕśä feyδ 
beŕäbil
i
yä'ŕ. 10/58; mäniŋ ballim ulalśa 07/33 
 
Olumsuz Biçimi: emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa  şişiyä'ŕ  -ġaŕnï  şişiyä'ŕ,  ġåwı 
ōlmıyάŕ. 10/57  
 
2. Çoğul Şahıs 
 
inni śiδ oquw bilän öwe geçiŕśäŋiδ eyė oluŕ -håwa. 01/15; tüŕkmäniŋ ŕαśimi nä'me 
inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ śowaDıŋıδ kä'n bōlυp tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe 
eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8; iδin veŕśäŋiδ ġıyδıŋıδï oġlυmıδa gälin edip alcaq. 
04/23 
 
3. Çoğul Şahıs 
 
bυ kitabï oqıyśalaŕ. 10/38 
 
II.2.5.1.2.2.3. GEREKLİLİK KİPİ ÇEKİMİ 
 
 
Gereklilik kipinin sadece, 3. tekil şahısta çekimlenmiş örnekleri vardır: 
 

 
117
üş dάnä şēylä ġuppåśï yoqaŕdan bō´lmalï, bä'ş dάnä ġu´ppa eteγindä bō´lmalї. 01/55; 
o gúyç bōlmalï ki taŕaf maŕiδi ġåwı etmek için o gúyç faqat, mυŋ qāqaśinda bāŕdï -
dä’däśindä bāŕdï -qāqaśında. 10/34; fäyδi ki bunı doldυŕυptıŕ;  şol biŕ foŕm bunυ 
boşaltmalï. 10/56; oqiyp oqiyp onυ qaldıŕmalï ya da ōlmiyά, xūşa getiŕmäli. 10/55 
 
II.2.5.1.2.2.4. YETERLİLİK KİPİ ÇEKİMİ 
 
 Metinlerde, 
sadece 
şimdiki zamanın yeterliliğine bir örnek bulunmaktadır: 
 
içtän oqıyśa oqıyıβeŕśä feyδ beŕäbil
i
yä'ŕ. 10/58 
 
II.2.5.1.2.3. FİİLLERİN BİRLEŞİK ÇEKİMLERİ 
 
II.2.5.1.2.3.1. GENİŞ ZAMANIN HİKÂYESİ 
 
Tablo 18 Geniş Zamanın Hikâyesi Çekimi 
Günbed Ağzı Standart 
Türkmence 
 
Olumlu Olumsuz Olumlu 
Olumsuz 
1. t. ş. 
-(Uŕ)dIm  
___ 
-ArdIm 
-mArdIm 
2. t. ş. 
___ ___ 
-AdIŋ -mAdIŋ 
3. t. ş. 
-äŕdi, -ıŕdï   -ArdI 
-mArdI 
1. ç. ş. 
-IŕdIk,  
-AŕdIk 
-maδdıq -ArdIk -mArdIk 
2. ç. ş. 
___ ___ 
-ArdIŋIδ -mArdIŋIδ 
3. ç. ş. 
-iŕdilär -mäδdiläŕ -ArdIlAr -mArdIlAr 
 
 
Geniş zamanın hikâyesinin 2. tekil şahıs ve 2. çoğul şahıs çekimlerine ait örnek 
yoktur. Diğer şahısların çekimi aşağıdaki gibidir: 
 
1. Tekil Şahıs 
 
män şol otīŕdım. 05/1 (< ot-ur-ur-dum) 

 
118
 
3. Tekil Şahıs 
 
hocamanıŋ maşíni dőŕD dάnä maşíni daγ bāyıŕ gidäŕdi. 04/50; onυ bu ġıyδlaŕ āytıp 
gälällä', toya gidälläŕ, olaŕï Daqı΄nıŕdï. 01/69; tüŕkmänläŕ nä'me, qadímläŕ  ā dä'mí 
doqu doqāŕ΄dï, tikin tikäŕ΄di, yüŋ daŕāŕdï käçė edäŕdi. 01/6; bucúŕü  śeś gäliŕdi. 
01/62; gälin níŕde ōlśa o ġuppålaŕ biδä haβaŕ βeŕiŕdi, laγīŕ laγīŕ laγīŕ laγīŕ edip. 01/63 
 
1. Çoğul Şahıs 
 
böyük böyük ecäläŕ βeŕiŕ - ŏŕuśġat alıp giDäŕdik. 04/22; lāγıŕ laγıŕ lāγıŕ lāγıŕ edip, 
heŕ mōġe ki gälin gäliyάkάn o śäś bilän biliŕdik. 01/60; õnśoŋ gälin bōlanda bőŕük 
ayıŕıp  ġāynaγaśıŋa ßeŕiŕdik. 01/35; bυ kimiŋ gälini bυ  śeyit mätiŕ  hācïŋ gälini, 
dāşındın śäśi gäliyä'ŕ diyäŕdik dā´. 01/61; yoqaŕśında üç dάnä ġuppåśï βāŕdï,  işitiŕ 
Daqınaŕdıq. 01/59; o ġıyδlaŕa tikip giydiŕiŕdik 01/34; góδδä kişicikqaq 
doγånlaŕımıδï götēŕdik. 04/28; yeŋimiδi çúçebuŕnu edäŕdik. 01/12 
 
Olumsuz Biçimi: biδ ya‘ni ‘aŕūślά baŕma΄δdıq. 04/21 
 
3. Çoğul Şahıs 
 
tüŕkmänläŕ paytŏn bilän αkitiŕdiläŕ. 04/42; kä'n maşín yōqtυ; aŕaβa bilän αkitiŕdiläŕ 
şucúŕü. 04/43; o qadímläŕ gälini kökäδmäδdiläŕ, yeddi yılda,  śäkkiδ  yılda gälini 
ġaytaŕıp αkitiŕdiläŕ. 01/86; oŋa dőŕt ġuppa Daqaŕlaŕdï. 01/68 [gze + ggze (i- + -di)]. 
 
Olumsuz Biçimi: o qadímläŕ gälini kökäδmäδdiläŕ, yeddi yılda, śäkkiδ yılda gälini 
ġaytaŕıp αkitiŕdiläŕ. 01/86 
 
II.2.5.1.2.3.2. GELECEK ZAMANIN HİKÂYESİ 
 
döŕt dάnä ġıyδ, dőŕt dάnä oġlånï ġoyup bu tāyda öldüŕcäkdi. 05/17 
 

 
119
II.2.5.1.2.3.3. ÖĞRENİLEN GEÇMİŞ ZAMANIN HİKÂYESİ 
 
 
Öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi üç tipte yapılmaktadır: 
 
1. Tip: -yAmIştıq
110
 eki ile yapılan bu şeklin sadece 3. tekil şahısta çekimlenmiş 
örnekleri bulunmaktadır: 
 
maŕiδ  bōliyάmıştıq kä'n -çoq maŕiδ  bōliyάmıştıq. 10/1; mänim qāqam oqıtıp 
açiyάmıştıq. 10/2; ēē mυŋ qāqaśi -mυŋ qāqaśi maŕiδläŕi, däliläŕi ġåwı ediyαmışDıq. 
10/3, aγaçıŋ  eē - aγaçıŋ biŕ  şāxaśını alıp eē  dάliläŕi  şu  δikŕï oqıyïp dάliläŕi yençip 
ġåwı ediyαmışDıq. 10/4; bíŕ  dάnä oγlån gäliyä'mışDıq - bíŕ óyä gäliyä'mışDıq. 
03/20; biŕ näfäŕ çőŕek alıp gäliyάmıştıq. 05/33; onna ġıyδ - gälännä oġlan oŋa āşıq 
ōliyάmışDıq. 03/21.