MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

2. Tip:  -ıpdı + şahıs eki şeklinde yapılan bu şeklin sadece 1. çoğul  şahısta 
çekimlenmiş bir örneği vardır: 
 
biŕ gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ śüydü, çőŕœγỉ yōqtï -çőŕöğỉ. 05/29(< otıŕ-ıp-dı-q) 
 
3. Tip: 3. tipteki öğrenilen geçmiş zamaın hikâyesi çekimi  “-Anmışdı + şahıs eki” 
şekilinde yapılır. Metnlerde sadece 1. çoğul  şahısta çekimlenmiş  aşağıdaki örneği 
vardır: 
 
õnśoŋ bu dœw yatanmışDıq dā. 03/26 
 
II.2.5.1.2.3.4. ŞİMDİKİ ZAMANIN HİKÂYESİ 
 
nä'me yeŋimiδi naqış ediyäŕdik, köyneğimiδiŋ eteğini awådan ġıŕa diyyä' naqış 
edyäŕdik. 01/11; şucúŕü  ġadím  δamanna oloqō΄n dä'däläŕ bilän ecäläŕ  βeŕiyä'ŕdi. 
04/20 
 
                                                 
110
 bkz. Tulu, Sultan (2008), “İran’a Yapılan Bir Aaraştırma Gezisi ve Günbed Ağzı” (Yayıma hazır). 

 
120
II.2.5.2. SIFAT-FİİLLER 
 
II.2.5.2.1. -An 
 
 
Ek, ET’de -ġan, -gen şeklindedir. Eklendiği fiilin hareket özelliklerini 
gösteren isimler türetir
111
.  
 
beŕäniŋ  oġlυ  βolśın 08/13; biŕ diyäniŋ falān, iki diyäniŋ falān diyip āytmayāŋ  mı? 
08/3; biδä biŕ  śayλap duŕan  ġıyδ gäŕäk, diyyä'. 03/8; çőŕek  δāD alanını  āyt nä'ne. 
05/29; emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa  şişiyä'ŕ  -ġaŕnï  şişiyä'ŕ,  ġåwı  ōlmıyάŕ. 
10/57; ohom onna ġıyδa  śeçki  śάçiyάllάŕ, çüçük śάçiyάllάŕ, pişennik  śάçiyάllάŕ, 
pişmä  śάçiyάllάŕ,  ġulaγını deşiyάllάŕ, awådanlıyάllάŕ. 06/46; ohōm  śadaqa tamām 
molannan  śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime ŕuśäŕicik bilän üş, dőŕt dάnä  ġantı 
ġoyiyάllάŕ içinä. 06/15; ōnnon  śoŕā biŕ yenä wax
ı
t geçännän māmaśï öyüŋä 
άkitiyάlάŕ. 06/31; õnśoŋ bu şonnan yaŋqı aydanım yāləq öyä giŕiptiŕ, bu dä'däśi 
yatıydı. 05/20; õnśoŋ yene mamaśınnan gälännän  śōŕa dişçaγı  çıqïyά. 06/34; yenä 
oγlallaŕ inni vilayet bilän ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de ediyaq. 09/6 
 
 
Ekin ünlüsü, yuvarlak ünlülü fiillere eklendiğinde genellikle benzeşerek 
yuvarlaklaşır: 
 
aŕqamıδδa doġånlaŕ  bōlmān bōlmān üş  dάnä doġånım bōldï. 04/28; baŕān yeŕiŋ 
βäŕilśin 02/16, baŕān cāyíŋ düδülśỉn 02/18; 
 
II.2.5.2.2. -dıq 
 
 Metinlerde 
bir 
örneği bulunmaktadır. Azeri Türkçesi etkisi ile söylenmiştir. 
 
 
gälini ālıyά, aldıqtan śonŕa nänäśiniŋ öyüŋä ġoy
i
yά. 01/88. 
 
 
Ekin olumsuzu -mAdIK şeklindedir: 
                                                 
111
 bk. Berdiyev, R., S. Kürenov, K. Şamıradov, S. Arazkuliyev, a.g.e, s. 384-386. 

 
121
 
beŕmädiŋ ġıyδï βolśın 08/14 
 
II.2.5.2.3. -(I)yĀn 
 
 
Şimdiki zaman/süreklilik anlamı taşıyan bir sıfat-fiil ekidir. 
 
başqa  ŕαśimläŕ  δāDlaŕ  yādınıδa düşúyä'n bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ biδe aydıp aydıp 
ġutaŕdıq onï. 06/19; biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά  tā  mυŋ  qāqaśiŋa 
yetiyä'. 10/45; feyδ beŕyä'n adamlά öldi, aγtıqlaŕï bā. 10/43, gäliniŋ gäliyä'ni mālum 
bōliyά. 01/65; gälişyānï  śallançıq 07/28; mυŋa  ŕaγām  ŕaγām bā heP bíŕi äwwälki 
Dakiyān döküλmä halqa díyä’lläŕ. 01/47; oqıyān  mυŋ  qāqaśï. 10/27; oqiyάllaŕ 
hämmäśi ayŕıldï -tamām ayŕıldï -oqïyanlaŕıŋ hämmäśi gitti. 10/74; ŕamaδan āyda, āy 
oŕta olanna ōn dőŕdỉ  gėcädä biŕ aydılıyān  δāD. 08/21; śonŕaqï Daqinyānımıδï, 
ämcäkli halqa díyä’lläŕ. 01/48 
 
II.2.5.2.4. -(A)cαk 
 
 
Metinlerde tek örnekte bulunan ekin kullanımını kalıplaşmış olarak şu 
örnekte görürüz: 
 
gälin bōlannan śoŋ āndaγïnï, -şol ālın giycαğini- āndaγïnï ġoy
ï
yά. 01/37 
 
II.2.5.2.5. -mediq 
 
 Genelde 
geçmiş zaman işlevinde sıfatlar türeten
112
 -dIk sıfat fiil ekinin 
olumsuzudur. 
 
allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide ġıyδï olśυn. 08/17 
 
 
                                                 
112
 Korkmaz, a.g.e., s.77. 

 
122
II.2.5.2.6. -miş 
 
 Türkmen 
Türkçesinde 
kullanımı  işlek olamayan bir ektir. Sıfat fiil ekinin 
geçmiş dönemlerde kalıplaşması sonucunda birkaç kalıcı isim türetmiştir
113
. 
Bunlardan biri metinlerimizde yer alan şu kelimedir: 
 
şol oγlanıma íymişti΄ŕ 07/24 
 
II.2.5.3. ZARF-FİİLLER 
 
II.2.5.3.1. -qa 
 
 
Zaman belirten bu ek, eklendiği kelimeye “iken” anlamı katar
114
. 
 
góδδä kişicikqaq doγånlaŕımıδï götēŕdik. 04/27; bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ  Dάnä 
oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5 
 
II.2.5.3.2. -AndA 
 
 Günbed 
Ağzı’nda çok sık kullanılan bir zarf fiil ekidir. -An ve -da eklerinin 
birleşmesinden olumaktadır. -AndA yanında benzeşmiş olarak -AnnA şeklide 
karşımıza çıkar. 
 
altmış üç yaşına baŕānda nä'me edip cäşinläŕ tutuşıllaŕ. 06/1; oġlan bōlanda nä'me 
ŕαśimläŕimiδ  bāŕ biδim? 06/23; oγlan  ŕαśimi bōlanda  mı? 06/24; õnśoŋ gälin 
bōlanda bőŕük ayıŕıp ġāynaγaśıŋa ßeŕiŕdik. 01/35; män díydim, nä'me günācıktıŕlaŕ 
bulaŕ diyändä, “śäniŋ  işiŋ  bōlmaśın” díydi śäŕwāδ. 05/18; ŕamaδan  āyda,  āy oŕta 
olanna  ōn dőŕdỉ  gėcädä biŕ aydılıyān  δāD. 08/21; õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä 
otυŕanna  ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin  δāDlï  śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39; nä'me 
yatdıŋ ōnnan śōŕa nä'çä yāşıŋa yetändä gälin bōldıŋ? 04/26; şuluġluġ edennä yaŋqï 
ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän ādamlά hamlättilän. 05/6; bu ġıyδıŋ 
                                                 
113
 Berdiyev, R., S. Kürenov, K. Şamıradov, S. Arazkuliyev, a.g.e, s. 304-305 
114
 Hanser, a.g.e., s.47. 

 
123
śoqıγınna aliyά  αliŋä,  ġaçiyά,  ġaçänna yaŋqı dœwlä. 03/28; onna ġıyδ - gälännä 
oġlan oŋa āşıq ōliyάmışDıq. 03/21; şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; 
tamām da halqtan gälän ādamlά hamlättilän. 05/6; 
 
II.2.5.3.3. -InçA, -IncA 
 
 
Ek ET’de -ġınça, -ginçe şeklindeydi. Muhtemelen ek -gın, -gin yapım eki ile -
ça, -çe eşitlik ekinin birleşiminden oluşur. Ek Batı Türkçesine -ınça, -inçe şeklinde 
geçmiş ve EAT’de uzunca bir süre bu şekliyle kullanılmıştır (ol-ınça, di-y-inçe, qıl-
ınça, gör-inçe)
115
. Günbed Ağzı’nda da genelde -InçA şekli kullanılmaktadır. 
Metinlerde ekin -ince şeklindeki kullanımını da bir örnekte görmekteyiz. 
 
aylanınça aylanγın 10/6; o gälinçä yüŕeği iśliyä'ŕdi äŕiniŋ. 01/87; ballim attan 
düşince 07/55. 
 
II.2.5.3.4. -p, -Ip, -Up 
 
 
ET’den itibaren yaygın olarak kullanılan bir zarf fiil ekidir. İfade ettiği iş ve 
hareketin, kendisinden sonra gelen fiilden önce bittiğine işaret eder
116
. 
 
bu tāyda õnśoŋ bu tāyda aś
ı
b Dakiyάlάŕ. 01/53; āyDıp  āyDıp  feyδ alıp, feyδ alıp 
bíhūş  ōliyά, hāldan giDiyä' onï ġaldıŕmaγına bíŕi gäŕäk feyδ alıp  xūşdan gidiyά. 
10/53; biŕ näfäŕ çőŕek alıp gäliyάmıştıq. 05/33; o qa΄ymαcik (yaŋcaq?) kiçícik alıp 
gäliyä',  şēylä. 01/18; yumŕi yumŕi  şēylä yalpıllanıp duŕiyά,  śaçwāγımıδa atıp 
díyä’lläŕ. 01/51; õnśoŋ gälin bōlanda bőŕük ayıŕıp ġāynaγaśıŋa ßeŕiŕdik. 01/35; baγa 
āytıp duŕıŕ dā. 08/18; bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ Dάnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ 
ediyä'. 05/5; śäŕwāδıŋ  -şu  śäŕwāδ- ya‘ni ġoyυp  śäŕwāδıŋ  αlindän tutup alīp 
őldüŕmäγä gittiläŕ. 05/19; biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ  aşaγına  ġoyυp biŕ  śa‛at, ikki 
śa‛at  ōnnon  śōŕā öyä śalıp -ōnnon  śōŕā  çıxıp gittilä'. 05/27; beylä oqıyıp bucúŕü 
oqıyıp œwliyalaŕï çāγıŕıp biŕ deśśä  ādam olup hemmä΄śi ‘őy ‘āhhā  ‘őy  āhhā güyç 
beŕiyä'ŕ. 10/26; o qadímläŕ gälini kökäδmäδdiläŕ, yeddi yılda,  śäkkiδ  yılda gälini 
                                                 
115
 Ergin, Türk Dilbilgisi, s. 323. 
116
 Gabain, a.g.e., s. 84. 

 
124
ġaytaŕıp αkitiŕdiläŕ. 01/86; mυŋά íltiŕmä diyyä'lläŕ, íltiŕip íltiŕip ġaytiyάm. 01/19; o 
ġıyδlaŕa tikip giydiŕiŕdik 01/34; yumŕi yumŕi şēylä yalpıllanıp duŕiyά, śaçwāγımıδa 
atıp díyä’lläŕ. 01/51; õnśoŋ gälini αkitip  oġlånïŋ öyüŋä  άkitiyάlάŕ. 04/46; oqiyp 
oqiyp onυ qaldıŕmalï ya da ōlmiyά, xūşa getiŕmäli. 10/55; õnśoŋ bu δāDï öŕtỉp 
ġaytiyά. 01/40; õŋ öldüŕüp öldüŕüp  ġoycaq. 05/24; o ġıyδiŋ  αlinnän tutup beylä 
geçiŕiyä'läŕ; şucúŕä āytiyάlάŕ – yenä o taŕaf āytiyά. 03/10; inni ayıŕdıq Da śattıq Da, 
śeyŕini göŕüp. 01/57; õnśoŋ biŕbiŕinä yóŕtişip baŕiyάlάŕ. 03/9 
 
II.2.5.3.5. -mān 
 
 
-Ip zarf-fiilinin olumsuz şeklidir. 
 
aŕqamıδδa doġånlaŕ bōlmān bōlmān üş dάnä doġånım bōldï. 04/28 
 
II.3. Arapça ve Farsça’nın Etkisi 
 
ġaŕaδ  cān xudāy  śaγlıq bōlśın,  śalāmatlïq bōlśın. 06/48 (< Ar. ġaraz  ضرغ); o da 
yençip δïnciŕli diwānanï ġåwı ediyä', şαfā beŕ
i
yä'. 10/29 (< şafa افش); õnśoŋ taqŕïban 
nä'me yeddi gún geçännän śōŕa,  ġatlamα Bíşiŕip,  śāçaq edip māmaśınıŋ öyünä 
giDiyä'läŕ. 06/32 (< Ar. taqrībān  ابيرقت ); başqa  ŕαśimläŕ  δāDlaŕ  yādınıδa düşúyä'n 
bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ biδe aydıp aydıp  ġutaŕdıq onï. 06/19; mυŋ  qāqaśï ki ayŕıllï, 
başqa hiç kimde yōq -āδ βā, o güyçdä āδ βā. 10/46; ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά 
tüŕkmän  ŕαśimläŕimiδiŋ biŕniçäği yitip gitti. 01/10 (< Aŕ. waqt, St. Trkm. vaġt); 
bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, şucúŕä bőŕük 
tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33; onıŋ hıqmatınάm
117
 yetişip bilmäyä'ŕ. 10/50; 
 
II.4. Azeri Türkçesinin Etkisi 
 
tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp tüŕkmän 
ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8; inni śiδ oquw bilän 
öwe geçiŕśäŋiδ eyė oluŕ -håwa. 01/15;  śeyŕiyeŕek, oynayaŕaq  deŋDūşlaŕï tamām 
                                                 
117
 < hıkmat+ı+n+a+ham 

 
125
oġlanıŋ yüδünü  śıyıŕmāna gäliyä'lläŕ,  ġutlamana gäliyä'lläŕ  şucúŕü hämmä δāD. 
06/30; bu, díydim, böyük
118
 bāba díydim. 05/22; bu díydim, gőδi göŕmäyä', böyük 
bābadıŕ bu, díydim. 05/23; böyük böyük ecäläŕ βeŕiŕ - ŏŕuśġat alıp giDäŕdik. 04/22; 
apaŕdılaŕ diymä, αkitDiläŕ! 04/33. 
.
  
Kaynak kişi  şu örnekte “böyük” yerine “oloqōn” kelimesini kullandıklarını 
belirtmektedir: böyük díymä dā oloqō΄n. 04/4 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
                                                 
118
 Az. böyük, St. Trkm. beyik, Doe/He. (Gu) bäyük, MK bedük, EUT badük. 

 
126
METİNLER 
 
Kaynak Kişilerin Kısaltmaları:  
 
1.  Ġurwāntάç TαyyiB  (esas kaynak kişi) 
2.  Menice Atagözlü 
(MeA.) 
3.  Zöhre Atagözli 
(ZA.) 
4.  Mahmut Atagözlü 
(MaA.) 
5.  Başka Kaynak kişi (BK.) 
  
 
METİN I  
 
Türkmen Gelenekleri ve Giysileri Üzerine 
 
1ġuŕwāntάç ādım. ġıyδlaŕımıŋ ādї menicä. bïŕ ġıyδımıŋ adï δőŕä. 
2kőŕökœnimiŋ ādї abdulmahmυt - mahmυt.  
3(MaA. tāyfaŋ nä'me?) tāyfam ata. 
4(MaA. fαmiliŋ nä'me?) fαmi'lim tαyyiB. 
5(MeA. őδỉŋden āyt.) (MaA. nä'çä yάşıŋda?) altmış dőŕt yάşımda. 
6(MeA. tüŕkmän dēp  āyt diyyä'.) tüŕkmän dēp mi? tüŕkmänläŕ nä'me, qadímläŕ  ā 
dä'mí doqu doqāŕ΄dï, tikin tikäŕ΄di, yüŋ daŕāŕdï käçė edäŕdi. 
7inni ol ŕαśim ġāldï. 
8tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp tüŕkmän 
ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. αliŋiδ ā’γŕimaśın 
9(MaA. tüŕkmänçä gepleş.) αliŋiδ ā’γŕimaśın. 
10ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά tüŕkmän ŕαśimläŕimiδiŋ biŕniçäği yitip gitti. 
11nä'me yeŋimiδi naqış ediyäŕdik, köyneğimiδiŋ eteğini awådan ġıŕa diyyä' naqış 
edyärdik. 
12yeŋimiδi çúçebuŕnu edäŕdik. 
13yaqamıδï da çā'qmaq edäŕdik, δıncıŕ edäŕdik. 
14o δāD aqlimiδ -yāddan çıqtï. 

 
127
15inni śiδ oquw bilän öwe geçiŕśäŋiδ eyė oluŕ -håwa. 
16ayaγımıŋ naqşï işliśi βā. 
17mυŋά balaqçαk diyyä'lläŕ, mυŋά köçiŕ –qa΄ymα diyyä'lläŕ. 
18o qa΄ymαcik yaŋcaq kiçícik alıp gäliyä', şēylä. 
19mυŋά íltiŕmä diyyä'lläŕ, íltiŕip íltiŕip ġaytiyάm. 
20mυŋά ġaŋŕaq diyyä'lläŕ; ol bālıq tutilmiyά, onıŋ ġaŋŕaq naqşi. 
21mυŋά śāqçan díyä’lläŕ; tüŕkmän malaγıŋ naqşi ol tüŕkmän naqşidi΄ŕ, tamām. 
22bí, balaqyūp díyä’lläŕ. 
23mυγa qa'ymα díyä’lläŕ. 
24mυγa ínçäcik çekmä díyä’lläŕ. 
25mυγa da ġaŋŕaq díyä’lläŕ; bālıγı  şēylä tu΄tmayά, onυŋ naqşini bu bālıγa 
ġoyıpDı΄ŕlaŕ. 
26mυγa da śāqçan diyyä'llä, bucúŕü bālıγa tikiyäk giy
i
yäk. 
27inni bulaŕ da yāddan çıxıp βaŕiyά yυwaş yυwaş. 
28(MA. cαwānlάŕ giymiyä'ŕ onï) cαwānlά
ŕ
 giymiyä'ŕ onï; cαwānlάŕ inni yād bōldï. 
29tüŕkmän ŕαśimlä
ŕ
 yυwaş yυwaş yitip baŕiyά. 
30(MeA. yāγlıγı kókάt tüŕkmän) tüŕkmän yāγlıq iştä góδδä. 
31tüŕkmän yāγlıq, tüŕkmäniŋ ŕαśimi şucúŕü δāDlaŕï - bu da āndaġi iştä. 
32(MaA.  āndaγınï kimläŕ  ġoyiyά  ġıyδlaŕ  ġoyiyά mi?) tüŕkmän  ġoymiyά  –ġıyδï, 
tüŕkmäniŋ ġıyδlaŕï bőŕük giy
i
yä'. 
33bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük,  şucúŕä 
bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 
34o ġıyδlaŕa tikip giydiŕiŕdik  
35õnśoŋ gälin bōlanda bőŕük ayıŕıp ġāynaγaśıŋa ßeŕiŕdik. 
36håwa, heŕ kim őδünüŋ beylä ŕαśimläŕi bā
ŕ
dï dā. 
37gälin bōlannan śoŋ āndaγïnï, -şol ālın giycαğini- āndaγïnï ġoy
ï
yά. 
38el çaŕpışıp tomā'şā edip toy edip öwünçάk āndaġïnï ġoy
ï
yά, iδinden de bu yāγlıġï 
ġoy
ï
yά. 
39õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä otυŕanna  ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin  δāDlï  śowġatlï 
gäliniŋ yüzün açïyά. 
40õnśoŋ bu δāDï öŕtỉp ġaytiyά. 
41 góδδä ol tüŕkmän ŕαśim. 

 
128
42(MeA. dē ġúlyaqaŋ āyt.) tüŕkmän ŕαśimlä şēylä ġúlyaqaśï bōliyά, tegäläk. 
43õnśoŋ αliŋe Daqıliyά kümüş ġulp, kümüştän bu büδeλüğü bōliyά, ġoşma büδeλük 
díyä’lläŕ oŋa. 
44ġoşma biλeδük díyä’lläŕ.  
45beylä büδeλük Daqıniyάllά, õnśoŋ yüδüğünü Daqiyάllάŕ şēylä, håwa. 
46mυŋa yüδük Daqiyάllάŕ, mυγa halqa díyä’lläŕ. 
47mυŋa ŕaγām ŕaγām bā heP bíŕi äwwälki Dakiyān döküλmä halqa díyä’lläŕ. 
48śonŕaqï Daqinyānımıδï, ämcäkli halqa díyä’lläŕ. 
49onnan śōŕa oloqō΄n üç ġuppalï halqa díyä’lläŕ. 
50heŕ şay üç dαnä ġuppåśï βā. 
51yumŕi yumŕi şēylä yalpıllanıp duŕiyά, śaçwāγımıδa atıp díyä’lläŕ. 
52mυŋa şēylä őŕiyä'lläŕ. 
53bu tāyda õnśoŋ bu tāyda aś
ı
b Dakiyάlάŕ. 
54şēylä şā´nġıŕ şā´nġıŕ şā´nġıŕ ed
i
yä'. 
55üş dαnä şēylä ġuppåśï yoqaŕdan bō´lmalï, bä'ş dαnä ġu´ppa eteγindä bō´lmalї. 
56ġadím ġoşma ġuppålåŕï βā. 
57ġuppåmıδï mi? inni ayıŕdıq Da śattıq Da, śeyŕini göŕüp. 
58yoxśa őδỉmiŋki βā, őyle oloqō΄n şeyläŕ, bä'ş dαnä ġuppåśï βāŕdї. 
59yoqaŕśında üç dαnä ġuppåśï βāŕdï,  işitiŕ Daqınaŕdıq. 
60lāγıŕ laγıŕ lāγıŕ lāγıŕ edip, heŕ mōġe ki gälin gäliyάkάn o śäś bilän biliŕdik. 
61bυ kimiŋ gälini bυ śeyit mätiŕ hācïŋ gälini, dāşındın śäśi gäliyä'ŕ diyäŕdik dā´. 
62bucúŕü śeś gäliŕdi. 
63gälin níŕde olśa o ġuppålaŕ biδä haβaŕ βeŕiŕdi, laγīŕ laγīŕ laγīŕ laγīŕ edip. 
64inni nä'me xanï, hiş δāD yōq. 
65heŕ kim onıŋ pulυna  ġuβanıp  śattılaŕ  cānım,  δāD  ġoyıp. gäliniŋ gäliyä'ni mālum 
bōliyά. 
66(MeA. gälinläŕ, böyük ġıyδlaŕ da Daki΄yάŕ, ġıyδlaŕ śaçlaŕï öwden öŕälläŕ.) 
67śāçınï bu tāydan biŕ őŕiyä'ŕ, bu tāydan biŕ őŕiyä'lläŕ. 
68oŋa dőŕt ġuppa Daqaŕlaŕdï. 
69onυ bu ġıyδlaŕ āytıp gälällä', toya gidälläŕ, olaŕï Daqı΄nıŕdï. 
70(MeA. gäliniŋki  ġıyδıŋqï΄ faŕġ ediyä'ŕ: gälin śıŕtında Daqınıŕ,  ġıyδlaŕ öwläŕinde 
Daqınıŕ.) 

 
129
71ġıyδlaŕ  kiçik. 
72(MeA. män yāγlıq alayīm, yāγlıq alayīm.) 
73ġıyδlaŕıŋ? 
74(MeA. dőŕt őŕüm, dőŕt őŕüm.) dőŕt őŕüm śaç. 
75bu śaçï őŕiyä’ŋ. bu tāydan biŕ őŕiyä’ŋ; bu śaçï őŕiyä’ŋ, bu tāydan biŕ őŕiyä’ŋ, bu 
tāydan őŕiyä', bu tāydan biŕ őŕiyä'. 
76döŕt őŕǖm śaçlï, ġıyδ ġaläm ġāşlï. 
77onï göŕmäśäm gœwún biŕ xoştï diyyä'ŕ. 
78onıŋ aydımı βā. 
79tüŕkülœŕi? (MeA. gäliniŋ āydїmlaŕї bā mï gäliniŋ? oqï.) 
80ġıyδ ġaläm ġāşlї 
81gœwún biŕ xoştï 
82ġıyδ ġaläm ġāşlї 
83gœwún biŕ xoştï. 
84onï göŕmäśäm yüŕœğim ġāşlï, diyyä'ŕ. 
85“onï göŕmäśäm yüŕeğim yaniyä'ŕ” diyyä'ŕ dā 
86o qadímläŕ gälini kökäδmäδdiläŕ, yeddi yılda,  śäkkiδ  yılda gälini ġaytaŕıp 
αkitiŕdiläŕ. 
87o gälinçä yüŕeği iśliyä'ŕdi äŕiniŋ. bucúŕä ġıyn bōliyä'ŕ. 
88gälini ālıyά, aldıqtan śonŕa nänäśiniŋ öyüne ġoy
i
yά. 
89õnśoŋ yeddi yılda, altı yılda oγlånı göŕüp bilmeyä' dā; baγŕı dāş bōliyά. 
90õnśoŋ oŋa ādamśï ġoşıyά: 
91ġıyδ ġaläm gāşlï 
92gœwún biŕ xoştï  
93onï män göŕmäśäm 
94gœwún biŕ coştï, diyyä'ŕ dā. 
95“onï göŕmäśäm yüŕœğim iśliyä’ŕ” diyyä'ŕ. 
96oγlanıŋ nänäśi āytiyά, nänäśi. 
97gälini βeŕmiyä'llά dā, waxtıŋda βeŕmiyä'lläŕ gälini - waxt geç
i
yä'ŕ. 
 
 
 

 
130
METİN II 
 
1inni män nä'me şu waxtlaŕ biŕ āydış çıqtï. 
2şoŋa āytıyāllaŕ: “íyδi yaŕaśın íymānlï bōlśın” díyä’lläŕ, bāŕamıδda. 
3oŋa üç dαnä qulxwallah oqıyάllάŕ, biŕ dαnä alkım oqıyάllάŕ. 
4onna tamām edíyä’lläŕ, õnśoŋ güŕŕüŋ edip otıŕiyάllάŕ. 
5(MeA. ġadím ġoca heläyläŕ beylä yapıpdıŕ.) 
6heç ayıŕmάδlάŕ, beylä. 
7(MeA. aydım biläŕ mi diyyä'ŕ, aydım.) ġıyn bōlυŕ. 
8(MeA. ġıyn ōliyά, δōŕ ōliyά. 
9śamiŕäcanï biŕ foŕmettä āyt-a. 
10“dúŕbinä baq”, diyyä'ŕ. śamiŕäcanï āyt-a.) 
11śamíŕäcān gidän ġıyδ 
12aġduq yaşlï bōlmadï 
13gœwnυm şuŋa ġoştï mi 
14yüŕœk şuŋa yandï mi 
15āyım gúnỉm maya ġıyδ 
16baŕān yeŕiŋ βäŕilśin 
17āyım gúnỉm śōnā ġıyδ 
18baŕān cāyíŋ düδülśỉn 
19aγδıŋa ballaŕ damśín 
20yüδüŋä nūŕlaŕ yaγśın 
21cennättän cāyï bōlśın 
22içmα
h
dαn payï bōlśın 
23aγδıŋa ballaŕ damśín 
24yüδüŋä nūŕlaŕ yaγśın 
25cennättän cāyï bōlśín 
26içmα
h
dαn payï bōlśín 
27íyδi yaŕaśın íymānlï bōlśın. 
 
 
 

 
131
METİN III 
 
1bíŕ taŕafta ġıyδ duŕiyά bíŕ taŕafta oġlån duŕiyά. 
2oŋ āy täŕäk ġún täŕäk 
3biδden śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 
4o taŕafta āytiyά: 
5āy täŕäk ġún täŕäk  
6öwi yengäli gäλäk 
7āŕdï tēngeli gäλäk 
8biδä biŕ śayλap duŕan ġıyδ gäŕäk, diyyä'. 
9õnśoŋ biŕbiŕinä yóŕtişip baŕiyάlάŕ. 
10o ġıyδiŋ αlinnän tutup beylä geçiŕiyä'läŕ; şucúŕä āytiyάlάŕ – yenä o taŕaf āytiyά. 
11āy täŕäk gún taŕäk 
12biδden śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 
13o biŕ taŕafta āytiyά, o da āytiyά: 
14āy täŕäk gún täŕäk 
15śayŕap tuŕan ġıyδıl díyşli ġıyδ gäŕäk
119
. 
16õnśoŋ yóŕtişiyάllά. 
17‘gīw gīw’ diye yóŕtişiyάllάŕ. 
18şucúŕä taŕaf ġoymiyάlάŕ. 
19ōŋ yenä bíŕ dαnä dāśtān βā - o ġadím δamāŋqї. 
20bíŕ dαnä oγlån gäliyä'mışDıq - bíŕ óyä gäliyä'mışDıq. 
21onna ġıyδ - gälännä oġlan oŋa āşıq ōliyάmışDıq. 
22õnśoŋ bu ġıyδï dœw alıp ġaçiyά, - dœw alıp ġaçiyά. 
23õnśoŋ oġlan diyyä’ nänäśinä āxıŕ biŕ gún şunı alaŕın diyyä'. 
24õnśoŋ bunυŋ dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna ġıyδ bōliyά. 
                                                 
119
 bk. Baymıradov, A. (1989) Yedigenim Yedi Yıldız 2 Hüvdüler, Sanavaçlar, Yaŋıltmaçlar, Aşgabat, 
s.104. 
 
“ Ay terek? 
 
 
 
    Gün terek? 
    Bizden sizge kim gerek? 
    Sayrap duran dil gerek. 
    Dilleriŋ haysı gerek? 
    Aycemal gerek.” 

 
132
25ġıyδiŋ  ġaptalında  ġıδıl  śoqυ bilän őδ  δāDï bōliyά - śoqυ dä'mi dä'l. dāşï bōliyά; 
ġıδıl śoqυ dāşï bōliyά. 
26õnśoŋ bu oġlån gäliyä' atlayıp; bu tāy bōlmiyά; õnśoŋ bu dœw yatanmışDıq dā. 
27ayaγınï beylä beylä beylä beylä baśiyά, bu ġıyδiŋ αlindän tutiyά. 
28bu ġıyδıŋ śoqıγınna aliyά αliŋä, ġaçiyά, ġaçänna yaŋqı dœwlä. 
29xanï śoqï da xanï śoqï, xanï śoqï da xanï śoqï da, vuŕuşiyάllάŕ. 
30bucúŕü dāśtānlaŕ qadímdä bā. 
31yāddan çıxıpdıŕ inni, waxt geçipdiŕ. 
32o waxt oġlån alıp ġāçiyά gidiyä'. 
33ġıyk da çıyq oġlållaŕ düşiniyάllάŕ oŕayı, yóŕtişiyάllάŕ. 
34bucúŕü dāśtānlaŕ βā ġadím. 
35inni yāda gälmiyä', waxt geç
i
yä' onυ āytıp bōlmiyά. 
 
METİN IV 
 
1inni hämānäDän nä'me, biŕ  ġıyδ öydä mi, ikki Dαnä  ġoca nänä gäliyä' mυnı 
ġudaçlıġa. 
2õnśoŋ mυnıŋ nä'neśi bilän. 
3(MeA. tüŕkmänçe, tüŕkmänçe. ecäśi.) ecäśi bilän böyük ecäśi bilän ohōm -böyük 
dä'däśi. 
4(MeA. böyük díymä dā oloqō΄n.) oloqō΄n qāqaśï bilän bυlā śöδ ed
i
yä'läŕ. 
5śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? diyyä'ŕ. 
6olaŕ āytiyάŕ, qāqaśï bilän ecäśi āytiyάŕ: gäliβeŕ, ŏŕuśg
h
at diyyä'lläŕ. 
7bulaŕ gäliyä'lläŕ, giDíyä’lläŕ öyläŕinä ġatlama Bişiŕiyä'lläŕ; pośluq Bişiŕiyä'lläŕ; dőş 
getiŕiyä'lläŕ. 
8õnśoŋ bu şäyläŕi śāçaq ediyä'llä – bυŋa tüŕkmän śāçaq diyyä'ŕ. 
9śāçaq edíyä’lläŕ, õnśoŋ mυnï gälinläŕiŋ  - mυnï ŏŕuśg
h
at alïyάllάŕ. 
10 qāqaśï bilän nä'neśi -ecäśi ŏŕuśg
h
at beŕiyä'ŕ. 
11õnśoŋ üç gúnnän gäliyä'llä; bu ġıyδï alıp giD
i
yάllάŕ. 
12o tāyda õnśoŋ oġlanıŋ -ġıyδiŋ αli bilän oġlanıŋ αlini beylä ġoy
i
yάŕlάŕ. 
13ālaca köynäk giydiŕmä, 
14aŕpa çőŕek íydiŕmä, 

 
133
15aγıδla ġaptıŕma΄, 
16toynuqla΄ deptiŕmä, 
17āl yāŋaqtan öpşädin 
19āllï yoŕġan dœşädiŋ
120
 
20bu kitābï bunlά bāŕdıŕ. 
21şucúŕü ġadím δamanna oloqō΄n dä'däläŕ bilän ecäläŕ βeŕiyä'ŕdi. 
22biδ ya‘ni ‘aŕūślά baŕma΄δdıq. 
23böyük böyük ecäläŕ βeŕiŕ - ŏŕuśg
h
at alıp giDäŕdik. 
24(MeA. icāδä, iδin. iδin veŕśäŋiδ ġıyδıŋıδï oġlυmıδa gälin edip alcaq.) 
25kä'n δāDlaŕ βāŕdï,  őδim nä'me yāddan çıqtï. 
26män őδim mi? 
27(MeA. nä'me yatdıŋ ōnnan śōŕa nä'çä yāşıŋa yetändä gälin bōldıŋ?) 
28góδδä kişicikqaq doγånlaŕımıδï götēŕdik. 
29aŕqamıδδa doġånlaŕ bōlmān bōlmān üş dαnä doġånım bōldï. 
30õnśoŋ mυnï dā΄yımıŋ – dā΄yım bilän dā΄yımıŋ heläyi gäldi, qudaçlıġā. 
31ohōm ġaŕŕı ecäm mυŋa ŏŕuśg
h
at beŕdi. 
32õnśoŋ, üç gúnnän śonŕa dőş getiŕdiläŕ. 
33dőş getiŕännän śōŕa, õnśoŋ āyttan śonŕa apaŕdılaŕ. 
34(MeA. ‘apaŕdılaŕ’ diymä, άkitDiläŕ!) άkitDiläŕ; αkitDiläŕ. 
35o δamanlaŕ maşín ġıttї'. dőŕt dαnä maşín βāŕdï,  maşín -täδä maşín. 
36dőŕt maşín bilän αkittiläŕ. 
37maşín yōqtï, täδä çıqıptї. 
38śäŕwāδıŋ maşíni βāŕdї -śäŕwāδ maşíni. hā ġaŕa maşín βāŕ  - śäŕwāδıŋ ġaŕa maşíni 
bā
ŕ
dï. 
                                                 
120
 Bu tekerleme için krş. Durmuş Tatlıoğlu “Din Sosyolojisi Açısından Türkmen Ailesi ve Kuruluşu, 
Düğün, Nikah, Boşanma”,  s. 9-10. bkz. bibl. 
Alaca köynek geydirme, 
Arpa çörek iydirme, 
Düye başın gaytdırma, 
Çöpren yüni düytdürme, 
Agızla gapdırma, 
Toynakla deptirme, 
Ala yanaktan öpüş edin, 
Ala yorgan depiş edin, 
Çayır kimin çırmaşadın, 
Meller kimin ornaşadın, 
Yüzden yüzden yondurmadın, 
Yüzlük köynek geydirmedin. 

 
134
39śäŕwāδ alıp gitti mäni - śäŕwāδıŋ maşíni. 
40(MeA.  śäŕwāδ, aśkeŕ maşíni. hā, cip dä'l, śıŕtï açıq.) håwa, açıq beylä. (MeA. 
kamyon gibi. biŕ kamyon gibi biŕ şey.) 
41döŕt dαnäśi bilän αkittiläŕ; ama o δamanlaŕ maşín yōqtï, ġıttï. 
42(MeA. at śıŕtıŋa aŕaba baγlaŕ.) paytŏn díyäŕ tüŕkmänläŕ. 
43tüŕkmänläŕ paytŏn bilän αkitiŕdiläŕ. 
44kä'n maşín yōqtυ; aŕaβa bilän αkitiŕdiläŕ şucúŕü. 
45ata mindi΄ŕmäk –oġlånï mindi΄ŕiyä'lläŕ; gälini mindi΄ŕmäyä'lläŕ. 
46oġlanï ata mindi΄ŕiyä'lläŕ. oġlanıŋ üśtine pul śaçïyάllάŕ. 
47õnśoŋ gälini αkitip oġlånïŋ öyüne δamanna. 
48õnśoŋ oġlån bunυ, oġlån bilän otiŕiyάllάŕ, cüft otiŕiyάllάŕ. 
49(MeA. śän ata mindiŋ mi?) yō män ata minä'mōq, män maşínä mindim, -dőŕt dαnä 
maşínä mindim. 
50o δamanna maşín täδä çıqıptï –moDtı dā şucúŕü moD täδä, maşín ġıt
ı
ŕaqtï. 
51hocamanıŋ maşíni dőŕD dαnä maşíni daγ bāyıŕ gidäŕdi. 
52täδä maşín çıqıptï dā; inni kä'n maşín çıqıpdıŕ dā.