MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

b.+dï hā ġaŕa maşín βāŕ  - śäŕwāδıŋ ġaŕa maşíni bāŕdï. 04/37 
 
baŕ-: ulaş-, vasıl ol-; evlen-. ~ip baŕ-. Doe/He. (Gu) bār-, var-. 
b.+ān baŕān yeŕiŋ βäŕilśin 02/16 
b.+ān baŕān cāyíŋ düδülśỉn 02/18 
b.+ānda altmış üç yaşına baŕānda nä'me edip cäşinläŕ tutuşıllaŕ. 06/1 

 
164
b.+ānda altmış üç yaşa baŕānda diyi; biŕ cäşin tutiyάŕlάŕ, diyi. 06/5 
b.+ānda āyt, altmış üç yaşa baŕānda bu tāyda nä'me ediliyä'? 06/7 
b.+iyά tüŕkmän ŕαśimläŕ yυwaş yυwaş yitip baŕiyά. 01/29 
b.+iyάlάŕ õnśoŋ biŕbiŕinä yóŕtişip baŕiyάlάŕ. 03/9 
b.+ma΄δdıq biδ ya‘ni ‘aŕūślά baŕma΄δdıq. 04/21 
 
bāŕa: (Far.) hakkımızda. bāramıδ b.+mıδda “íyδi yaŕaśın íymānlï bōlśın” díyä’lläŕ, bāŕamıδda.02/2 
 
baś-: St Trkm bas-, Az. bas-, MK bas-, EUT bas-, Doe/He. (Gu) bas-, AG bas-. 
b.+iyά ayaγınï beylä beylä beylä beylä baśiyά, bu ġıyδiŋ  αlindän tutiyά. 
03/27 
 
başqa: a. St Trkm başga, Az. başqa. 
b. başqa ŕαśimläŕ δāDlaŕ yādınıδa düşúyä'n bōlśa śiδ de biŕ āydıŋ biδe aydıp 
aydıp ġutaŕdıq onï. 06/19 
b. mυŋ qāqasï ki ayŕıllï, başqa hiç kimde yōq -āδ βā, o güyçdä āδ βā. 10/46 
 
bātdï: < bar erti. var idi, vardı.  
b. tamām mυŋ āγalaŕï bātdï, ämūlaŕï. 10/64 
b. bä'ş dάnä āγam bātdï. 10/65 
b. mυŋ biŕ ämmiśi bātdï; ġåwı oqiyatDï heyweŕä δeŕängdi. 10/72 
 
bāyıŕ: daγ~ ‘dağ bayır, inişli çıkışlı yer, kır’. St Trkm bayır. 
b. hocamanıŋ maşíni dőŕD dάnä maşíni daγ bāyıŕ gidäŕdi. 04/50 
 
baδı: a. Az. bazı. 
b. biŕ ŕαśim ya‘ni aŕtıq baδı käDė toylaŕda. 10/31 
 
bähäwättin: Behâeddin Buhârî, Silsile-i aliyye denilen âlim ve velîlerin on beşincisi. 
b. yā bähäwättin œwliya 10/23; 10/9 
 

 
165
bä'ş: beş sayısı. St Trkm bä'ş, Az. beş, Doe/He. (Gu) bä'ş. 
b.  üş  dάnä  şēylä  ġuppåśï yoqaŕdan bō´lmalï, bä'ş  dάnä  ġu´ppa eteγindä 
bō´lmalї. 01/55 
b. yoxśa őδỉmiŋki βā, őyle oloqō΄n şeyläŕ, bä'ş dάnä ġuppåśï βāŕdї. 01/58 
b. bä'ş dάnä āγam bātdï. 10/65 
b. bä'ş dάnä emmuśi βāŕdï; hemmäśi ayŕıldï. 10/67 
b.+i: şol dä'mi şoŋ bä'şi şoŋa gidip gäldik. 06/22 
 
bä'wek: bebek.  St Trkm bä'bäk. 
b. alläy alläy aγ bä'wek 07/25; 07/48 
b. aγ öyläŕdä yat bä'wek 07/26; 07/49 
b. yaqaśı kiŕlï bä'wek 07/50 
b. bőŕiği pullu bä'wek 07/51 
 
bendä: kul, köle. Far. bände هدنب 
b.+diŕ acaba ey śıŕlï bendädiŕ ey 10/12 
 
beŕ-: ver-. bkz. βer-, ver-. St Trkm ber-, Az. ver-, MK biŕ-, ET *bēr-, Doe/He. (Gu) 
bėr-. 
b.+cäk şonŋa ‘āxunυmıδ ōtıŕıp güŕŕüŋ beŕcäk díydi. 05/4 
b.+çäk śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? 04/5 
b.+di ohōm ġaŕŕı ecäm mυŋa ŏŕuśġat beŕdi. 04/30 
b.+dilä' õnśoŋ nä'me biδä δōŕ ettilä' - kä'n δōŕ ettilä', eδiyät beŕdilä'. 05/42 
b.+diläŕ kä'n xoŕladılaŕ mäni eδiyät beŕdiläŕ. 05/40 
b.+äbil
i
yä'ŕ içtän oqıyśa oqıyıβeŕśä feyδ beŕäbil
i
yä'ŕ. 10/58 
b.+äniŋ: beŕäniŋ oġlυ βolśın 08/13 
b.+elim śäniŋ ġıyδiŋ ġudaçlıġa beŕelim; maγa beŕçäk mi? 04/5 
b.+ene allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide ġıyδï olśυn. 08/17 
b.+eniŋ beŕeniŋ oġlυ bōlśın 08/7 
b.+ip bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ Dάnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 
05/5 
b.+iyä' o da yençip δïnciŕli diwānanï ġåwı ediyä', şαfā beŕiyä'. 10/29 

 
166
b.+iyä'ŕ qāqasï bilän nä'neśi -ecäśi ŏŕuśġat beŕiyä'ŕ. 04/10 
b.+iyäŕ beylä oqıyıp bucúŕü oqıyıp œwliyalaŕï çāγıŕıp biŕ deśśä  ādam olup 
hemmä΄śi ‘őy ‘āhhā ‘őy āhhā güyç beŕiyä'ŕ. 10/26 
b.+mediġide allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide ġıyδï olśυn. 08/17 
b.+mädiŋ beŕmädiŋ ġıyδï βolśın 08/14 
b.+mediŋ beŕmediŋ ġıyδï bōlśın 08/8 
b.+śin allā beŕene oġul beŕśin, beŕmediġide ġıyδï olśυn. 08/17 
b.+yä'n feyδ beŕyä'n adamlά öldi, aγtıqlaŕï bā. 10/43 
b.+yä'n bulaŕıŋ hemmäśi güyçli adamlά - ya‘ni feyδ beŕyä'n adamlά, güyçli 
ādamlά. 10/44 
 
beŕäkätli: bereketli, bolluk içinde. Stn Türk bereketli. 
b.  bōl- täδä yılıŋ mübaŕäk bōlśın,  śälāmät bōlśın, õnśoŋ gälän yılï beŕäkätli 
bōlśın. 09/7 
 
bey(i)k: büyük. St Trkm beyik, Doe/He. (Gu) bäyük. 
b. yā qutlu beyk yā bawam 10/13 
 
beylä: böyle. St Trkm belä, Az. beylä. TMEN (XIII. Jh.) böylä N.33=1978. 
b. o ġıyδiŋ  αlinnän tutup beylä geçiŕiyä'läŕ;  şucúŕä  āytiyάlάŕ – yenä o taŕaf 
āytiyά. 03/10 
b. o tāyda õnśoŋ  oġlanıŋ  -ġıyδiŋ  αli bilän oġlanıŋ  αlini beylä ġoyiyάŕlάŕ. 
04/12 
b. beylä oqıyıp bucúŕü oqıyıp œwliyalaŕï çāγıŕıp biŕ deśśä  ādam olup 
hemmä΄śi ‘őy ‘āhhā ‘őy āhhā güyç beŕiyä'ŕ. 10/26 
b. ayaγınï beylä beylä beylä beylä baśiyά, bu ġıyδiŋ αlindän tutiyά. 03/27 
b. håwa, heŕ kim őδünüŋ beylä ŕαśimläŕi bāŕdï dā. 01/36 
b. õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä otυŕanna  ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin  δāDlï 
śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39 
b. beylä büδeλük Daqıniyάllά, õnśoŋ yüδüğünü Daqiyάllάŕ  şēylä, håwa. 
01/45 
b. ġadím ġoca heläyläŕ beylä yapıpdıŕ.02/5 

 
167
b. heç ayıŕmάδlάŕ, beylä.02/6 
b. (hā, śektä hā, tamāmśï beylä bōldï. 10/71 
b. o da beylä öldi, elli biŕ yāşta. 10/73 
b. håwa, açıq beylä. 04/39 
b.  oġlanlï bōlup beylä geçiŕännän  śoŕā, biŕ göweği käśilännän  śoŋ, õnśoŋ 
ġıyδıŋ ġāyınlaŕï, ġāyıntalaŕï hemmäśi ǖşişiyä'lläŕ. 06/27 
 
biabiŕūn: dışarı çıkın. bírún < Far. beyā (biā). 
b. biabiŕūn biabiŕūn. 05/41; 05/41 
 
bíhūş: baygın, bayılmış, şuursuz. Far. bí-huş شوھيب 
b. ol-  āyDıp  āyDıp feyδ alıp, feyδ alıp bíhūş  ōliyά, hāldan giDiyä' onï 
ġaldıŕmaγına bíŕi gäŕäk feyδ alıp xūşdan gidiyά. 10/53 
 
bil-: a. St Trkm bil-, Az. bil-, MK bil-, EUT bil-, Doe/He. (Gu) bil-, AG bil-, pil-. 
b.+ämoγ-a onυ āytmaśınï bilämōγ-a. 06/18 
b.+äŕ aydım biläŕ mi diyyä'ŕ, aydım.02/7 
b.+äŕ eśki oγlållaŕ ki annäm yalï oγlallaŕ biläŕ. 08/1 
b.+emoq śäŕwāδ düşünmäδδim männä faŕśí bilemoq dā tüŕkmän. 05/41 
b.+iŕdik lāγıŕ laγıŕ lāγıŕ lāγıŕ edip, heŕ mōġe ki gälin gäliyάkάn o śäś bilän 
biliŕdik. 01/60 
b.+iyä'n kitabï düşünśäm biliyä'n. 10/38 
b.+mäŕ inniki oγlållaŕ bilmäŕ onï. 08/1 
b.+mäśäŋ onï bilmäśäŋ śäni şişiŕiyä'ŕ -ġaŕnıŋ şişiŕiyä'. 10/49 
b.+mäyä'ŕ onıŋ hıqmatınάm yetişip bilmäyä'ŕ. 10/50 
b.+meyä' õnśoŋ yeddi yılda, altı  yılda oγlånı göŕüp bilmeyä' dā; baγŕı  dāş 
bōliyά. 01/89 
b.+miyä' - emmā, oqïyıp bilmiyä'. 10/61 
b.+miyä'ŋ bilmiyä'ŋ mi? 10/39 
b.+miyä'ŋ őδiŋ āytıp bilmiyä'ŋ mi? 10/39 
b.+yäniδ śiδ oyunlaŕı bilyäŋiδ mi? 08/2 
 

 
168
bilän: ile, -la/-le. St Trkm bilän, Az. ilä/ilän, Doe/He. (Gu) bilän, MK bile/biŕle, ET 
biŕlän, EUT biŕlä/biŕlän, ET *biŕlä, bilän. 
b. qāqasï bilän nä'neśi -ecäśi ŏŕuśġat beŕiyä'ŕ. 04/10 
b. o tāyda õnśoŋ  oġlanıŋ  -ġıyδiŋ  αli bilän oġlanıŋ  αlini beylä ġoyiyάŕlάŕ. 
04/12 
b. inni śiδ oquw bilän öwe geçiŕśäŋiδ eyė oluŕ -håwa. 01/15 
b. ohōm śadaqa tamām molannan śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime ŕuśäŕicik 
bilän üş, dőŕt dάnä ġantı ġoyiyάllάŕ içinä. 06/15 
b. õnśoŋ mυnıŋ nä'neśi bilän. 04/2 
b. şucúŕü ġadím δamanna oloqō΄n dä'däläŕ bilän ecäläŕ βeŕiyä'ŕdi. 04/20 
b. ġıyδiŋ ġaptalında ġıδıl śoqυ bilän őδ δāDï bōliyά - śoqυ dä'mi dä'l. 03/25 
b. bυ ŕuhiyecan bilän menicäcān hāletti. 06/3 
b. õnśoŋ  mυnï dā΄yımıŋ – dā΄yım bilän dā΄yımıŋ heläyi gäldi, qudaçlıġā. 
04/29 
b. dőŕt maşín bilän αkittiläŕ. 04/35 
b. döŕt dάnäśi bilän αkittiläŕ; ama o δamanlaŕ maşín yōqtï, ġıttï. 04/40 
b. tüŕkmänläŕ paytŏn bilän αkitiŕdiläŕ. 04/42 
b. kä'n maşín yōqtυ; aŕaβa bilän αkitiŕdiläŕ şucúŕü. 04/43 
b. õnśoŋ oġlån bunυ, oġlån bilän otiŕiyάllάŕ, cüft otiŕiyάllάŕ. 04/47 
b. bunı yüŕœkden oqiyānlaŕ fäyδ bilän yıkıliyά. 10/51 
b. olaŕ āytiyάŕ, qāqasï bilän ecäśi āytiyάŕ: 04/6 
b. lāγıŕ laγıŕ lāγıŕ lāγıŕ edip, heŕ mōġe ki gälin gäliyάkάn o śäś bilän biliŕdik. 
01/60 
b. cān xudāy āwŕi bilän, āwŕi bilän. 06/17 
b. ecäśi bilän böyük ecäśi bilän ohōm -böyük dä'däśi. 04/3 
b. oloqō΄n qāqası bilän bυlā śöδ ediyä'läŕ. 04/4 
b. yenä oγlallaŕ inni vilayet bilän ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de 
ediyaq. 09/6 
 
biλeδük: bkz. büδeλük. 
b. ġoşma biλeδük díyä’lläŕ. 01/44 
 

 
169
biŕ:  biŕ sayısı. St Trkm biŕ, Az. biŕ, Yak. bír, MK biŕ, ET * bír, EUT biŕ, pir, 
Doe/He. (Gu) biŕ. 
b. inni hämānäDän nä'me, biŕ  ġıyδ öydä mi, ikki Dάnä  ġoca nänä gäliyä' 
mυnı ġudaçlıġa. 04/1 
b. inni män nä'me şu waxtlaŕ biŕ āydış çıqtï. 02/1 
b. ol biŕ αliŋä yüδük Daqıyά'lάŕ, biŕ çaŕġaD Daqıyάllάŕ. 06/11 
b.  şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ,  şu aġaśï,  şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä 
βeŕiyä'lläŕ. 06/12; 06/12 
b. o biŕ taŕafta āytiyά, o da āytiyά: 03/13 
b. başqa ŕαśimläŕ δāDlaŕ yādınıδa düşúyä'n bōlśa śiδ de biŕ āydıŋ biδe aydıp 
aydıp ġutaŕdıq onï. 06/19 
b. ŕamaδan āyda, āy oŕta olanna ōn dőŕdỉ gėcädä biŕ aydılıyan δāD. 08/21 
b. õnśoŋ oġlan diyyä’ nänäśinä ahiŕ biŕ gún şunı alaŕın diyyä'. 03/23 
b. beylä oqıyıp bucúŕü oqıyıp œwliyalaŕï çāγıŕıp biŕ deśśä  ādam olup 
hemmä΄śi ‘őy ‘āhhā ‘őy āhhā güyç beŕiyä'ŕ. 10/26 
b. biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ aşaγına ġoyυp biŕ śa‛at, ikki śa‛at ōnnon śōŕā 
öyä śalıp -ōnnon śōŕā çıxıp gittilä'. 05/27 
b.  oġlanlï bōlup beylä geçiŕännän  śoŕā, biŕ göweği käśilännän  śoŋ, õnśoŋ 
ġıyδıŋ ġāyınlaŕï, ġāyıntalaŕï hemmäśi ǖşişiyä'lläŕ. 06/27 
b. biŕ diyäniŋ falān, iki diyäniŋ falān diyip āytmayāŋ mı? 08/3 
b. oŋa üç dάnä qulxwallah oqıyάllάŕ, biŕ dάnä alkım oqıyάllάŕ. 02/3 
b. biŕ ŕαśim ya‘ni aŕtıq baδı käDė toylaŕda. 10/31 
b. biŕ näfäŕ çőŕek alıp gäliyάmıştıq. 05/33 
b. eŕkäçi olan bōlśa biŕ yaşınna oġlånï śünnet edíyä’lläŕ. 06/39 
b. ā ol päŕidä dä'mi, ġaŕış etti ġīyδlaŕıŋ heŕ (ġayśï?) da biŕ dä'mi śäçki śäçtiläŕ, 
noγul śäçtiläŕ. 06/4 
b. aγaçıŋ eē - aγaçıŋ biŕ şāxaśını alıp eē dάliläŕi şu δikŕï oqıyïp dάliläŕi yençip 
ġåwı ediyαmışDıq. 10/4 
b. altmış üç yaşa baŕānda diyi; biŕ cäşin tutiyάŕlάŕ, diyi. 06/5 
b. bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ Dάnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5 
b. fäyδi ki bunı doldυrυptır; şol biŕ form bunυ boşaltmalï. 10/56 
b. hämmäśi śektä etti, älli yaşta, älli biŕ yaşta. 10/66 

 
170
b. śāçınï bu tāydan biŕ őriyä'r, bu tāydan biŕ őriyä'llär. 01/67 
b. mυŋ biŕ ämmiśi bātdï; ġåwı oqiyatDï heywerä δerängdi. 10/72 
b. o da beylä öldi, elli biŕ yāşta. 10/73 
b. onï görmäśäm gœwún biŕ xoştï diyyä'r. 01/77 
b. biδä biŕ śayλap duŕan ġıyδ gäŕäk, diyyä'. 03/8 
b. gœwún biŕ xoştï 01/81 
b. gœwún biŕ xoştï. 01/83 
b. śamiŕäcanï biŕ foŕmettä āyt-a. 02/9 
b. gœwún biŕ xoştï  01/92 
b. gœwún biŕ coştï, diyyä'ŕ dā. 01/94 
b. biŕ du‘ā oqiyάŕlάŕ. 08/30 
b. biŕ gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ śüydü, çőŕœγỉ yōqtï –çőŕöğỉ. 05/29 
b. biŕ kamyon gibi biŕ şey. 04/39 
b. bu tāydan biŕ  őŕiyä’ŋ; bu śaçï  őŕiyä’ŋ, bu tāydan biŕ  őŕiyä’ŋ, bu tāydan 
őŕiyä', bu tāydan biŕ őŕiyä'. 01/75 
b. ōnnon śoŕā biŕ yenä wax
ı
t geçännän māmaśï öyüne αkitiyάlάŕ. 06/31 
b. (bíŕ)  gälin ġıyδa bíŕ iştiŕ 07/34 
b. (bíŕ) õŋ yenä bíŕ dάnä dāśtān βā - o ġadím δamāŋqї. 03/19 
b. (bíŕ) bíŕ dάnä oγlån gäliyä'mışDıq - bíŕ óyä gäliyä'mışDıq. 03/20 
b. (bíŕ) bíŕ taŕafta ġıyδ duŕiyά bíŕ taŕafta oġlån duŕiyά. 03/1 
b. (bïŕ) bïŕ ġıyδımıŋ adï δőŕä. 01/1 
 
biŕbiŕi: karşılıklı olarak biŕi ötekini, öteki de onu. 
b.+nä tüŕkmänläŕdä biŕbiŕinä ‘yeni yıl kutlu olśun’, diye aγızla söyleniyō. 
09/10 
b.+nä õnśoŋ biŕbiŕinä yóŕtişip baŕiyάlάŕ. 03/9 
b.+nä (biŕibiŕinä) bucúŕü biŕibiŕinä biŕibiŕinä' Daqıniyά gidiyä' dā. 10/41 
b.+läŕinnän (biŕbiŕläŕinnän) biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά  tā 
mυŋ qāqaśiŋa yetiyä'. 10/45 
 
bíŕi: biŕi, biŕisi. Stn Tüŕkm. bíŕi. 

 
171
b. mυŋa ŕaγām ŕaγām bā heP bíŕi äwwälki Dakiyān döküλmä halqa díyä’lläŕ. 
01/47 
b.  āyDıp  āyDıp feyδ alıp, feyδ alıp bíhūş  ōliyά, hāldan giDiyä' onï 
ġaldıŕmaγına bíŕi gäŕäk feyδ alıp xūşdan gidiyά. 10/53  
b. (biŕi) onυ qaldıŕmalaŕï içün biŕi gäŕäk. 10/52 
 
biŕnä'çek: bazıları, birkaçı; birkaç. St Trkm biŕnä'çe. 
b.+miδ biŕnä'çemiδ ġoyun öldiŕiyä'ŕ -śadaka ediyä'ŕ. 06/28 
b.+i  (biŕniçäği) ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά tüŕkmän  ŕαśimläŕimiδiŋ 
biŕniçäği yitip gitti. 01/10 
 
biŕniçä: bkz. biŕnä'çe. 
 
bíδ: bez. St Trkm.bíz, Doe/He. (Gu) biδ. 
b. çυγın çυγın bíδ gäŕäk 08/4; 08/10 
 
biδ: biz, çokluk biŕinci kişiyi gösteren söz. St Trkm biz, Az. biz, MK biz, EUT biz, 
Doe/He. (Gu) biz, AG biz. 
b.+imki bizimki şöyle şems diyoŕsunuδ dä'mi. 09/9 
b. ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά tüŕkmän  ŕαśimläŕimiδiŋ biŕniçäği yitip 
gitti. 01/10 
b. biδ ya‘ni ‘aŕūślά baŕma΄δdıq. 04/21 
b. śiδ şäkäŕ δāD ġoyıyāŋıδ, biδ ġoymıyaq. 09/5 
b. yenä oγlallaŕ inni vilayet bilän ġatışanśaŋ onoŋ üçün olά edenśeŋ biδ de 
ediyaq. 09/6 
b.+ä õnśoŋ nä'me biδä δōŕ ettilä' - kä'n δōŕ ettilä', eδiyät beŕdilä'. 05/42 
b.+ä gälin níŕde olśa o ġuppålaŕ biδä haβaŕ βeŕiŕdi, laγīŕ laγīŕ laγīŕ laγīŕ edip. 
01/63 
b.+ä biδä biŕ śayλap duŕan ġıyδ gäŕäk, diyyä'. 03/8 
b.+e başqa  ŕαśimläŕ  δāDlaŕ  yādınıδa düşúyä'n bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ biδe 
aydıp aydıp ġutaŕdıq onï. 06/19 

 
172
b.+e tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp 
tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
b.+de biδde ŕamaδan āyı on dőŕdỉ gėcäśi şükŕ edíyä’lläŕ. 08/32 
b.+den biδden śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 03/12 
b.+den biδden śaγa kim gäŕäk, diyyä'ŕ. 03/3 
b.+im biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ  aşaγına  ġoyυp biŕ  śa‛at, ikki śa‛at  ōnnon 
śōŕā öyä śalıp -ōnnon śōŕā çıxıp gittilä'. 05/27 
b.+im õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä otυŕanna ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin δāDlï 
śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39 
b.+im õnśoŋ biδim öyä gäldiläŕ. 05/9 
b.+im oġlan bōlanda nä'me ŕαśimläŕimiδ bāŕ biδim? 06/23 
b.+imki nowŕuδ biδimki dä'l. 09/1 
 
bō´l-: ol-. bkz. βol. ġōca ~,  ġaŕŕı ~ ‘yaşlan-, ihitiyarla-’, St Trkm bol-, Az. ol-, MK 
bol-, EUT bol-, AG bol-, pol-. 
b.+anda oġlan bōlanda nä'me ŕαśimläŕimiδ bāŕ biδim? 06/23 
b.+anda oγlan ŕαśimi bōlanda mı? 06/24 
b.+anda õnśoŋ gälin bōlanda bőŕük ayıŕıp ġāynaγaśıŋa ßeŕiŕdik. 01/35 
b.+annan gälin bōlannan śoŋ āndaγïnï, -şol ālın giycαğini- āndaγïnï ġoyïyά. 
01/37 
b.+malï üş dάnä şēylä ġuppåśï yoqaŕdan bō´lmalï, bä'ş dάnä ġu´ppa eteγindä 
bō´lmalї. 01/55 
b.+dıŋ nä'me yatdıŋ ōnnan śōŕa nä'çä yāşıŋa yetändä gälin bōldıŋ? 04/26 
b.+dï (hā, śektä hā, tamāmśï beylä bōldï. 10/71 
b.+dï aŕqamıδδa doġånlaŕ bōlmān bōlmān üş dάnä doġånım bōldï. 04/28 
b.+dï  cαwānlάŕ giymiyä'ŕ onï cαwānlάŕ giymiyä'ŕ onï; cαwānlάŕ inni yād 
bōldï. 01/28 
b.+diŕiyάlάŕ õnśoŋ gäliniŋ oġlanını bōldiŕiyάlάŕ. 06/26 
b.+dυq inni xūdāyçıγım  şu  śalamättä,  ŕāxat maδālï; xǒmäyni gäldi ŕāxat 
bōldυq. 05/43 
b.+ıptıŕ çún ġoca- ġaŕŕıyıptıŕ, -ġaŕŕı bōlıptıŕ, ya‘ni ġōca bōlıptıŕ. 10/59; 10/59 
b.+iyä'ŕ bucúŕä ġıyn bōliyä'ŕ. 01/87 

 
173
b.+iyά õnśoŋ bunυŋ dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna ġıyδ bōliyά. 03/24 
b.+iyά  ġıyδiŋ  ġaptalında  ġıδıl  śoqυ bilän őδ  δāDï bōliyά - śoqυ dä'mi dä'l. 
03/25 
b.+iyά õnśoŋ  αliŋe Daqıliyά kümüş  ġulp, kümüştän bu büδeλüğü bōliyά, 
ġoşma büδeλük díyä’lläŕ oŋa. 01/43 
b.+iyά õnśoŋ yeddi yılda, altı  yılda oγlånı göŕüp bilmeyä' dā; baγŕı  dāş 
bōliyά. 01/89 
b.+iyά dāşï bōliyά; ġıδıl śoqυ dāşï bōliyά. 03/25; 03/25 
b.+iyά gäliniŋ gäliyä'ni mālum bōliyά. 01/65 
b.+iyά tüŕkmän ŕαśimlä şēylä ġúlyaqaśï bōliyά, tegäläk. 01/42 
b.+iyάmıştıq maŕiδ bōliyάmıştıq kä'n -çoq maŕiδ bōliyάmıştıq. 10/1; 10/1 
b.+madï aġduq yaşlï bōlmadï 02/12 
b.+malї üş dάnä şēylä ġuppåśï yoqaŕdan bō´lmalï, bä'ş dάnä ġu´ppa eteγindä 
bō´lmalї. 01/55 
b.+malï o gúyç bōlmalï ki taŕaf maŕiδi  ġåwı etmek için o gúyç faqat, mυŋ 
qāqaśinda bāŕdï -dä’däśindä bāŕdï -qāqasïnda. 10/34 
b.+mān aŕqamıδδa doġånlaŕ bōlmān bōlmān üş dάnä doġånım bōldï. 04/28; 
04/28 
b.+maśa emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa  şişiyä'ŕ  -ġaŕnï  şişiyä'ŕ,  ġåwı 
ōlmıyάŕ. 10/57 
b.+maśın män díydim, nä'me günācıktıŕlaŕ bulaŕ diyändä, “śäniŋ  işiŋ 
bōlmaśın” díydi śäŕwāδ. 05/18 
b.+miyά õnśoŋ bu oġlån gäliyä' atlayıp; bu tāy bōlmiyά; õnśoŋ bu dœw 
yatanmışDıq dā. 03/26 
b.+miyά inni yāda gälmiyä', waxt geçiyä' onυ āytıp bōlmiyά. 03/35 
b.+miyά mυŋ annäśi dä bā -annäśi de wäli, śeśi δāD inni bōlmiyά. 10/59 
b.+śa başqa  ŕαśimläŕ  δāDlaŕ  yādınıδa düşúyä'n bōlśa  śiδ de biŕ  āydıŋ biδe 
aydıp aydıp ġutaŕdıq onï. 06/19 
b.+śa göδi göŕmäyä' āşġawaŕ bōlśa õŋ mυniŋki mυndan çıqśın. 05/25 
b.+śa ohōm eŕkek bōlśa śünnetliyä'ŕläŕ. 06/38 
b.+śa eŕkäçi olan bōlśa biŕ yaşınna oġlånï śünnet edíyä’lläŕ. 06/39 

 
174
b.+śa  ġıyδ  bōlśa  ġulacıγını deşiyάllάŕ, halqa taqıyάlάŕ -halqacıq taqıyάlάŕ 
awådanlıyάlάŕ şiciŕe cān oγul. 06/45 
b.+śın cennättän cāyï bōlśın 02/21 
b.+śın içmαhdαn payï bōlśın 02/22 
b.+śın íyδi yaŕaśın íymānlï bōlśın.02/27 
b.+śın beŕeniŋ oġlυ bōlśın 08/7 
b.+śın täδä yılıŋ mübaŕäk bōlśın,  śälāmät bōlśın, õnśoŋ gälän yılï beŕäkätli 
bōlśın. 09/7; 09/7; 09/7 
b.+śın beŕmediŋ ġıyδï bōlśın 08/8 
b.+śın ġaŕaδ cān xudāy śaγlıq bōlśın, śalāmatlïq bōlśın. 06/48; 06/48 
b.+śın “íyδi yaŕaśın íymānlï bōlśın” díyä’lläŕ, bāŕamıδda.02/2 
b.+śín cennättän cāyï bōlśín 02/25 
b.+śín içmαhdαn payï bōlśín 02/26 
b.+υp bucúŕü dāśtānlaŕ -håwa, śäŕwāδlaŕ gäliptiŕläŕ, kä'n bōlυp. 05/28 
b.+υp tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp 
tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
b.+υptı śüyt, çőŕäγ naśıl alıp giden, axşam bōlυptı. 05/29 
b.+up oġlanlï bōlup beylä geçiŕännän śoŕā, biŕ göweği käśilännän śoŋ, õnśoŋ 
ġıyδıŋ ġāyınlaŕï, ġāyıntalaŕï hemmäśi ǖşişiyä'lläŕ. 06/27 
b.+υŕ  ġıyn bōlυŕ.02/7 
b.+uŕ tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp 
tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
 
bōśtālli: bostanlı, biŕ börük çeşidinin adı. Far. bostān ناتسب 
b.  bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, 
şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33 
 
boş: a. St Trkm boş. 
b.+a ohōm  śadaqa tamām molannan śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime 
ŕuśäŕicik bilän üş, dőŕt dάnä ġantı ġoyiyάllάŕ içinä. 06/15 
 
boşalt-: boşalt-.St Trkm boşat-. 

 
175
b.+malï fäyδi ki bunı doldυŕυptıŕ; şol biŕ foŕm bunυ boşaltmalï. 10/56 
b.+an (boşaDan) emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa şişiyä'ŕ -ġaŕnï şişiyä'ŕ, 
ġåwı ōlmıyάŕ. 10/57 
 
bőŕük: takke, başlık, başa giyilen genellikle kurt gönünden, kuzu gönünden yapılan 
giysi. St Trkm bőrük, Doe/He. (Gu) bőrk. 
b.+i (bőŕiği) bőŕiği pullu bä'wek 07/51 
b.  bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, 
şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33 
b. õnśoŋ gälin bōlanda bőŕük ayıŕıp ġāynaγaśıŋa ßeŕiŕdik. 01/35 
b. tüŕkmän ġoymiyά –ġıyδï, tüŕkmäniŋ ġıyδlaŕï bőŕük giyiyä'. 01/32 
 
bυ: bkz. bu. 
b. bυ kitapta bā. 08/24 
b. bυ şēylä kitāptı. 08/25 
b. bυ kitabï oqıyśalaŕ. 10/38 
b. bυ kimiŋ gälini bυ śeyit mätiŕ hācïŋ gälini, dāşındın śäśi gäliyä'ŕ diyäŕdik 
dā´. 01/61 
b.+lā: oloqō΄n qāqası bilän bυlā śöδ ediyä'läŕ. 04/4 
b.+ŋa: õnśoŋ bu şäyläŕi śāçaq ediyä'llä – bυŋa tüŕkmän śāçaq diyyä'ŕ. 04/8 
b. ohōm bυ baγ-ı millímiδ βā. 05/2 
b. bυ, balaqyūp díyä’lläŕ. 01/22 
b. bυ ŕuhiyecan bilän menicäcān hāletti. 06/3 
b. õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä otυŕanna  ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin  δāDlï 
śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39 
 
bu: St Trkm bū, Az. bu, MK bu, ET *bū, AG bo, bō, po, Doe/He. (Gu) bō. 
1. sf. bu, yerde zamanda veya söz zincirinde en yakın olanı gösteren biŕ söz.  
b. õnśoŋ üç gúnnän gäliyä'llä; bu ġıyδï alıp giDiyάllάŕ. 04/11 
b. dä'däläŕiniŋ  gėyimini, dä'däläŕiniŋ  kǒlāxlaŕınï, dä'däläŕiniŋ papaγını 
gėydiŕip bu tāyda śätiŕ śätiŕ śätiŕ ġoydï. 05/16 
b. döŕt dάnä ġıyδ, dőŕt dάnä oġlånï ġoyup bu tāyda öldüŕcäkdi. 05/17 

 
176