MUĞla üNİversitesi sosyal biLİmler enstiTÜSÜ

ś. biδim oġlallaŕımıδï yaγınıŋ aşaγına ġoyυp biŕ śa‛at, ikki śa‛at ōnnon śōŕā 
öyä śalıp -ōnnon śōŕā çıxıp gittilä'. 05/27 
ś. nä'me yatdıŋ ōnnan śōŕa nä'çä yāşıŋa yetändä gälin bōldıŋ? 04/26 
ś. (śoŕā)  oġlanlï bōlup beylä geçiŕännän  śoŕā, biŕ göweği käśilännän  śoŋ, 
õnśoŋ ġıyδıŋ ġāyınlaŕï, ġāyıntalaŕï hemmäśi ǖşişiyä'lläŕ. 06/27 
ś. (śoŕā) õnśoŋ üç dőŕt gún śoŕā bulamaq edíyä’lläŕ. 06/29 
ś. (śoŕā) ōnnon śoŕā biŕ yenä wax
ı
t geçännän māmaśï öyüne άkitiyάlάŕ. 06/31 
ś. õnśoŋ taqŕïban nä'me yeddi gún geçännän śōŕa, ġatlamα Bíşiŕip, śāçaq edip 
māmaśınıŋ öyünä giDiyä'läŕ. 06/32 
ś. dőş getiŕännän śōŕa, õnśoŋ āyttan śonŕa apaŕdılaŕ. 04/32 
ś. õnśoŋ yene mamaśınnan gälännän śōŕa dişçaγı çıqïyά. 06/34 
ś. (śoŕā) śoŕā oŕtaśından õŋ oġlånïŋ dişiŋä ġawəŕγa ġoyıyάllάŕ. 06/37 
ś. (śōŕā) onυ śünnet edännän śōŕā toy edíyä’lläŕ, qoyun öldüŕüyä'lläŕ. 06/40 
ś. onnan śōŕa oloqō΄n üç ġuppalï halqa díyä’lläŕ. 01/49 

 
283
 
śowaD: (Ar.) eğitim, okuyup yazma. St Trkm sovat. Far. sevad. 
ś.+ıŋıδ tüŕkmäniŋ ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ śowaDıŋıδ kä'n bōlυp 
tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
 
śowġat: (Ar.) hediye, armağan. St Trkm sovgat; Az sovqat. 
ś.+lï õnśoŋ biδim bυ gälinimiδ beylä otυŕanna  ġāyin
än
äśi gäliyä', αlin  δāDlï 
śowġatlï gäliniŋ yüzün açïyά. 01/39 
 
śöylỉ: söyle-, de-. St Trkm söyle-. 
ś.+cäk män őδỉm śöylỉcäk. 10/47 
ś.+niyō (söyleniyō) tüŕkmänläŕdä biŕbiŕinä ‘yeni yıl kutlu olśun’, diye aγızla 
söyleniyō. 09/10 
 
śöyül-: sevil- St Trkm söyül-. 
ś.+śä yād illeŕde śöyülśä 07/23 
 
śöδ: söz.  St Trkm söz. 
ś. oloqō΄n qāqası bilän bυlā śöδ ediyä'läŕ. 04/4 
 
śυfŕa: sofra. St Trkm supra. 
ś. täδä yıl kutlamaśï bā; emmā śυfŕa yayŕatmıyaq emmā, ŕamaδan ayDı βāŕ, 
fetŕ ayDı, ġuŕbanlıq ayDı bā. 09/2 
 
śünnet: (Ar.) sünnet. St Trkm sünnet; Az. sünnät. 
ś. eŕkäçi olan bōlśa biŕ yaşınna oġlånï śünnet edíyä’lläŕ. 06/39 
ś. onυ śünnet edännän śōŕā toy edíyä’lläŕ, qoyun öldüŕüyä'lläŕ. 06/40 
ś.+liyä'ŕläŕ ohōm eŕkek bōlśa śünnetliyä'ŕläŕ. 06/38 
ś. (śünnät) śünnät edip bu tayda δāD paŕçacıq gėydiŕiyä'lläŕ. 06/44 
 
śüyt: süt. St Trkm süyt; Doe/He. (Gu) śǖt ; MK sǖt. 

 
284
ś.+ü (śüydü) biŕ gún otï`tdıq õnśoŋ bu oγlallaŕıŋ śüydü, çőŕœγỉ yōqtï –çőŕöğỉ. 
05/29 
ś. śüyt allīm, hάlwa āllım, çőŕäγ āllım. 05/37 
s. süyt ġāzan a süyt ġāzan a süyt ġāzaŋa nä gäŕäk 08/9 
ś. śüyt, çőŕäγ naśıl alıp giden, axşam bōlυptı. 05/29 
 
ş 
 
şah: şah, padişah. St Trkm şah, şā. 
ş.+lan şahlan (ökeŕe?) gidäŕ 07/45 
 
şāxa: dal. St Trkm şaha. 
ş.+śını aγaçıŋ eē - aγaçıŋ biŕ şāxaśını alıp eē dάliläŕi şu δikŕï oqıyïp dάliläŕi 
yençip ġåwı ediyαmışDıq. 10/4 
 
şā´nġıŕ: ~ şā´nġıŕ şıngır şıngır. 
ş. şēylä şā´nġıŕ şā´nġıŕ şā´nġıŕ ediyä'. 01/54 
 
şay: bezek, takı. St Trkm şay. 
ş. heŕ şay üç dάnä ġuppåśï βā. 01/50 
 
şaylan-: hazırlan-, donan-. St Trkm şaylan-. 
ş.+mış dämiŕi giymiş şaylanmış 10/8 
 
şαfā: Ar. şifa, deva, derman. Far. şäfa افش 
ş. o da yençip δïnciŕli diwānanï ġåwı ediyä', şαfā beŕiyä'. 10/29 
 
şäkäŕ: şeker. St Trkm şeker. 
ş. śiδ şäkäŕ δāD ġoyıyāŋıδ, biδ ġoymıyaq. 09/5 
ş. şonï pay βeŕiyä'lläŕ, şäkäŕ ġoyiyάllάŕ -dőŕt Buşluqlı şäkäŕcik. 06/15 
ş.+cik şonï pay βeŕiyä'lläŕ, şäkäŕ ġoyiyάllάŕ -dőŕt Buşluqlı şäkäŕcik. 06/15 

 
285
ş. (şekeŕ) ūn βeŕiyä'lläŕ, çöŕöγ βeŕiyä'lläŕ, şekeŕ βeŕiyä'lläŕ, çay βeŕiyä'lläŕ – 
qadím ŕαśimdiŕ dā. 08/20 
ş.+ä (şekeŕä) çaylï şekeŕä gidäŕ 07/43 
 
şä'ŕdāŕ: (Peh.) belediye başkanı. Far. şährdār رادرھش 
ş.+a õnśoŋ gittim - hattā şä'ŕdāŕa, şä'ŕdāŕa gittim diydim ki: 05/30 
ş.+ā gitdim; şä'ŕdāŕa βaŕdım. 05/36 
 
şems: (Ar.) güneş. Az. şams; Far. şems. 
ş. bizimki şöyle şems diyoŕsunuδ dä'mi. 09/9 
 
şey: a. St Trkm şey. 
ş. biŕ kamyon gibi biŕ şey. 04/39 
ş. şucúŕä şey edip śaqladım şonlaŕï. 05/39 
ş.+läŕ yoxśa őδỉmiŋki βā, őyle oloqō΄n şeyläŕ, bä'ş dάnä ġuppåśï βāŕdї. 01/58 
ş.+läŕi (şäyläŕi) õnśoŋ bu şäyläŕi  śāçaq ediyä'llä – bυŋa tüŕkmän  śāçaq 
diyyä'ŕ. 04/8 
 
şēylä: böyle, şöyle. St Trkm şeyle; Doe/He. (Gu) şőlä. 
ş. o qa΄ymαcik (yaŋcaq?) kiçícik alıp gäliyä', şēylä. 01/18 
ş. bυ şēylä kitāptı. 08/25 
ş.  mυγa da ġaŋŕaq díyä’lläŕ; bālıγı  şēylä tu΄tmayά, onυŋ naqşini bu bālıγa 
ġoyıpDı΄ŕlaŕ. 01/25 
ş. beylä büδeλük Daqıniyάllά, õnśoŋ yüδüğünü Daqiyάllάŕ şēylä, håwa. 01/45 
ş. yumŕi yumŕi şēylä yalpıllanıp duŕiyά, śaçwāγımıδa atıp díyä’lläŕ. 01/51 
ş. mυŋa şēylä őŕiyä'lläŕ. 01/52 
ş. şēylä şā´nġıŕ şā´nġıŕ şā´nġıŕ ediyä'. 01/54 
ş.  üş  dάnä  şēylä  ġuppåśï yoqaŕdan bō´lmalï, bä'ş  dάnä  ġu´ppa eteγindä 
bō´lmalї. 01/55 
ş. mυŋ bābaśí da şēylä, dä'däśi de şēylä - dä'däśi íŕ ayŕıllï. 10/68 
ş. tüŕkmän ŕαśimlä şēylä ġúlyaqaśï bōliyά, tegäläk. 01/42 
 

 
286
şıyx: şeyh, şıh. St Trkm şīx. 
ş. tāytişānıŋ dä'däśiniŋ adï tāγanyaδ şıyx, tāγanyaδ şıyxıŋ oγlυ atacan näcmiŋ 
dä'däśï. 10/41 
ş.+ıŋ  tāytişānıŋ dä'däśiniŋ adï tāγanyaδ  şıyx, tāγanyaδ  şıyxıŋ  oγlυ atacan 
näcmiŋ dä'däśï. 10/41 
 
şiciŕe: bkz. şucúŕä. 
ş.  ġıyδ  bōlśa  ġulacıγını deşiyάllάŕ, halqa taqıyάlάŕ -halqacıq taqıyάlάŕ 
awådanlıyάlάŕ şiciŕe cān oγul. 06/45 
 
şiş-: a. 
ş.+iŕiyä' onï bilmäśäŋ śäni şişiŕiyä'ŕ -ġaŕnıŋ şişiŕiyä'. 10/49 
ş.+iŕiyä' göwśün şişiŕiyä'. 10/49 
ş.+iŕiyä'ŕ onï bilmäśäŋ śäni şişiŕiyä'ŕ -ġaŕnıŋ şişiŕiyä'. 10/49 
ş.+iyä'ŕ emmā ägäŕ boşaDan adam bōlmaśa  şişiyä'ŕ  -ġaŕnï  şişiyä'ŕ,  ġåwı 
ōlmıyάŕ. 10/57; 10/57 
 
şol: bu, şu. bkz. şon. St Trkm şol; Doe/He. (Gu) şol. 
ş. män şol otīŕdım. 05/1 
ş. şol dä'mi şoŋ bä'şi şoŋa gidip gäldik. 06/22 
ş. şol oγlanıma íymişti΄ŕ 07/24 
ş. gälin bōlannan śoŋ āndaγïnï, -şol ālın giycαğini- āndaγïnï ġoyïyά. 01/37 
ş. fäyδi ki bunı doldυŕυptıŕ; şol biŕ foŕm bunυ boşaltmalï. 10/56 
 
şon: bkz. şol. 
ş.+ï  şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ,  şu aġaśï,  şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä 
βeŕiyä'lläŕ. 06/12 
ş.+ï şonï pay βeŕiyä'lläŕ, şäkäŕ ġoyiyάllάŕ -dőŕt Buşluqlı şäkäŕcik. 06/15 
ş.+laŕï şucúŕä şey edip śaqladım şonlaŕï. 05/39 
ş.+naDıŕ kim çāγıŕśa şonnaDıŕ ey 10/11 
ş.+nan õnśoŋ bu şonnan yaŋqı aydanım yāləq öyä giŕiptiŕ, bu dä'däśi yatıydı. 
05/20 

 
287
ş.+non şonnon öyümä gäldim. 05/38 
ş.+ŋa şonŋa ‘āxunυmıδ ōtıŕıp güŕŕüŋ beŕcäk díydi. 05/4 
ş.+ŋa (şoŋa) şoŋa āytıyāllaŕ: 02/2 
ş.+ŋa (şoŋa) şol dä'mi şoŋ bä'şi şoŋa gidip gäldik. 06/22 
ş.+ŋ şol dä'mi şoŋ bä'şi şoŋa gidip gäldik. 06/22 
 
şu: a. St Trkm şu. 
ş. inni män nä'me şu waxtlaŕ biŕ āydış çıqtï.02/1 
ş.  şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ,  şu aġaśï,  şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä 
βeŕiyä'lläŕ. 06/12 
ş.  śäŕwāδıŋ  -şu  śäŕwāδ- ya‘ni ġoyυp  śäŕwāδıŋ  αlindän tutup alīp  őldüŕmäγä 
gittiläŕ. 05/19 
ş. aγaçıŋ eē - aγaçıŋ biŕ şāxaśını alıp eē dάliläŕi şu δikŕï oqıyïp dάliläŕi yençip 
ġåwı ediyαmışDıq. 10/4 
ş. inni xūdāyçıγım  şu  śalamättä,  ŕāxat maδālï; xǒmäyni gäldi ŕāxat bōldυq. 
05/43 
ş. eē şu δikŕï oqiyāŋ śän. 10/5 
ş.+ŋa gœwnυm şuŋa ġoştï mi 02/13 
ş.+ŋa yüŕœk şuŋa yandï mi02/14 
ş.+ı õnśoŋ oġlan diyyä’ nänäśinä ahiŕ biŕ gún şunı alaŕın diyyä'. 03/23 
 
şucúŕä: şöyle. bkz. şicire, şucúrü.  [< şu + cürä < şu + cür + ä(st)]  
ş. o ġıyδiŋ  αlinnän tutup beylä geçiŕiyä'läŕ;  şucúŕä  āytiyάlάŕ – yenä o taŕaf 
āytiyά. 03/10 
ş. şucúŕä taŕaf ġoymiyάlάŕ. 03/18 
ş.  bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, 
şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33 
 
ş. şucúŕä şey edip śaqladım şonlaŕï. 05/39 
 
şucúŕü:bkz. şucúŕä. 
ş.  śeyŕiyeŕek, oynayaŕaq deŋDūşlaŕï tamām oġlanıŋ yüδünü  śıyıŕmāna 
gäliyä'lläŕ, ġutlamana gäliyä'lläŕ şucúŕü hämmä δāD. 06/30 

 
288
ş. toylåŕda -toylåŕda  āxıŕınna  āyDıp nemayiş edíyä’lläŕ,  şucúŕü film 
çekiyä'lläŕ, nemayiş edíyä’lläŕ. 10/30 
ş. tüŕkmän yāγlıq, tüŕkmäniŋ ŕαśimi şucúŕü δāDlaŕï - bu da āndaġi iştä. 01/31 
ş. kä'n maşín yōqtυ; aŕaβa bilän αkitiŕdiläŕ şucúŕü. 04/43 
ş. o δamanna maşín täδä çıqıptï –moDtı dā şucúŕü moD täδä, maşín ġıtıŕaqtï. 
04/49 
ş. şucúŕü ġadím δamanna oloqō΄n dä'däläŕ bilän ecäläŕ βeŕiyä'ŕdi. 04/20 
 
şuluġluġ: isyan, ayaklanma, kargaşa, karíşiklık. St Trkm şuluqlıq. Az. şuluqluq. 
ş. bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ Dάnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5 
ş.  şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän 
ādamlά hamlättilän. 05/6 
 
şükŕ: (Ar.) şükür, övgü. St Trkm şükür; Az. şükür/şükr. Far. şokr. 
ş. şükŕ edíyä’lläŕ dā. 08/31 
ş. biδde ŕamaδan āyı on dőŕdỉ gėcäśi şükŕ edíyä’lläŕ. 08/32 
ş. şükŕ ediyä'ŕläŕ. 08/31 
 
t 
 
tā: tā ki. 
t. biŕbiŕläŕinnän güyç alyάn gälyä'n adamlά tā mυŋ qāqaśiŋa yetiyä'. 10/45 
 
tāγanyaδ: Tāğanyaz, özel isim. 
t. tāytişānıŋ dä'däśiniŋ adï tāγanyaδ şıyx, tāγanyaδ şıyxıŋ oγlυ atacan näcmiŋ 
dä'däśï. 10/41 
 
tak-: tak-, ilştir-. St Trkm dak-; MK tak-; EUT tak-. 
t.+iyάlάŕ ġıyδ bōlśa ġulacıγını deşiyάllάŕ, halqa taqıyάlάŕ -halqacıq taqıyάlάŕ 
awådanlıyάlάŕ şiciŕe cān oγul. 06/45 
t.+ıyάlάŕ (taqıyάlάŕ)  ġıyδ  bōlśa  ġulacıγını deşiyάllάŕ, halqa taqıyάlάŕ  -
halqacıq taqıyάlάŕ awådanlıyάlάŕ şiciŕe cān oγul. 06/45 

 
289
 
taqŕïban: aşağı yukarı, tahminen, yaklaşık olarak. Ar. taqrībān. 
t. õnśoŋ taqŕïban nä'me yeddi gún geçännän śōŕa, ġatlamα Bíşiŕip, śāçaq edip 
māmaśınıŋ öyünä giDiyä'läŕ. 06/32 
 
tamām: Ar. hepsi, bütünü. St Trkm tamām; Az. tamam. 
t. - tamām śektä ediyä'lä. 10/68 
t. ohōm śadaqa tamām molannan śōŕa boşa gitmäśin díyip heŕ kime ŕuśäŕicik 
bilän üş, dőŕt dάnä ġantı ġoyiyάllάŕ içinä. 06/15 
t. mυŋά śāqçan díyä’lläŕ; tüŕkmän malaγıŋ naqşi ol tüŕkmän naqşidi΄ŕ, tamām. 
01/21 
t. tamām œwliyalaŕï çāγıŕıyάllαŕ dā. 10/25 
t. mänim śάyamiŋ tamām çaŕġaDınï, yāγlıγınï, tamām δāDlaŕınï aldılά. 05/26; 
05/26 
t.  śeyŕiyeŕek, oynayaŕaq deŋDūşlaŕï tamām oġlanıŋ yüδünü  śıyıŕmāna 
gäliyä'lläŕ, ġutlamana gäliyä'lläŕ şucúŕü hämmä δāD. 06/30 
t. onna tamām edíyä’lläŕ, õnśoŋ güŕŕüŋ edip otıŕiyάllάŕ.02/4 
t.  şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän 
ādamlά hamlättilän. 05/6 
t. tamām mυŋ āγalaŕï bātdï, ämūlaŕï. 10/64 
t. oqiyάllaŕ hämmäśi ayŕıldï -tamām ayŕıldï -oqïyanlaŕıŋ hämmäśi gitti. 10/74 
t.+śï hā, śektä hā, tamāmśï beylä bōldï. 10/71 
 
taŕaf: a. St Trkm tarap; Doe/He. (Gu)  taraf; Ar. ţaraf. 
t. o ġıyδiŋ  αlinnän tutup beylä geçiŕiyä'läŕ;  şucúŕä  āytiyάlάŕ – yenä o taŕaf 
āytiyά. 03/10 
t. şucúŕä taŕaf ġoymiyάlάŕ. 03/18 
t. o gúyç bōlmalï ki taŕaf maŕiδi ġåwı etmek için o gúyç faqat, mυŋ qāqaśinda 
bāŕdï -dä’däśindä bāŕdï -qāqasïnda. 10/34 
t.+ta bíŕ taŕafta ġıyδ duŕiyά bíŕ taŕafta oġlån duŕiyά. 03/1 
t.+ta o biŕ taŕafta āytiyά, o da āytiyά: 03/13 
t.+ta o taŕafta āytiyά: 03/4 

 
290
 
tāy: yön, istikamet. St Trkm. tāy; Az. tay. 
t. õnśoŋ bu oġlån gäliyä' atlayıp; bu tāy bōlmiyά; õnśoŋ bu dœw yatanmışDıq 
dā. 03/26 
t.+da o tāyda õnśoŋ oġlanıŋ -ġıyδiŋ αli bilän oġlanıŋ αlini beylä ġoyiyάŕlάŕ. 
04/12 
t.+da döŕt dάnä ġıyδ, dőŕt dάnä oġlånï ġoyup bu tāyda öldüŕcäkdi. 05/17 
t.+da āyt, altmış üç yaşa baŕānda bu tāyda nä'me ediliyä'? 06/7 
t.+dan śāçınï bu tāydan biŕ őŕiyä'ŕ, bu tāydan biŕ őŕiyä'lläŕ. 01/67 
t.+dan bu tāydan biŕ őŕiyä’ŋ; bu śaçï őŕiyä’ŋ, bu tāydan biŕ őŕiyä’ŋ, bu tāydan 
őŕiyä', bu tāydan biŕ őŕiyä'. 01/75 
t.+dά  dä'däläŕiniŋ  gėyimini, dä'däläŕiniŋ  kǒlāxlaŕınï, dä'däläŕiniŋ papaγını 
gėydiŕip bu tāyda śätiŕ śätiŕ śätiŕ ġoydï. 05/16 
t.+dά bu tāyda õnśoŋ bu tāyda aśıb Dakiyάlάŕ. 01/53 
t. (tayda) śünnät edip bu tayda δāD paŕçacıq gėydiŕiyä'lläŕ. 06/44 
 
tāyfa: (Ar.) boy, kabile, aşiret, tayfa. Stn. Türkm taypa; Az. tayfa. 
t.+m tāyfam ata. 01/3 
t.+ŋ tāyfaŋ nä'me? 01/3 
t. (tayfa) āta tayfa. 10/35 
 
tāytişān: Tāyt Hazretleri. (< Tayt + Far. işān/ناشيا ‘onlar’) 
t. ġıyδim, mäŋ qāqam ādï tāytişān. 10/41 
t.+ıŋ  tāytişānıŋ dä'däśiniŋ adï tāγanyaδ  şıyx, tāγanyaδ  şıyxıŋ  oγlυ atacan 
näcmiŋ dä'däśï. 10/41 
 
tαyyiB: Tayyip, özel isim. 
t. fαmi'lim tαyyiB. 01/4 
 
täŕäk: gerek. 
t. āy täŕäk gún taŕäk 03/11; 03/14; 03/5 
t. õŋ āy täŕäk gún täŕäk 03/2 

 
291
 
täδaŕŕū: ? 
t. bu güŕŕüŋ beŕip otíqālā biŕ Dάnä oġlan täδaŕŕū ediyä' şuluġluġ ediyä'. 05/5 
 
täδä: yeni. St Trkm tä'ze. 
t. täδä yıl kutlamaśï bā; emmā śυfŕa yayŕatmıyaq emmā, ŕamaδan ayDı βāŕ, 
fetŕ ayDı, ġuŕbanlıq ayDı bā. 09/2 
t. maşín yōqtï, täδä çıqıptї. 04/36 
t. ohōm oġlana dä'mi täδä eyinbaş giydiŕiyä'lläŕ. 06/43 
t. o δamanna maşín täδä çıqıptï –moDtı dā şucúŕü moD täδä, maşín ġıtıŕaqtï. 
04/49; 04/49 
t. täδä maşín çıqıptï dā; inni kä'n maşín çıqıpdıŕ dā. 04/51 
t. täδä yıl ġutlama ġadímdän bā mı? 09/6 
t. täδä yılıŋ mübaŕäk bōlśın, śälāmät bōlśın, õnśoŋ gälän yılï beŕäkätli bōlśın. 
09/7 
t. dőŕt dάnä maşín βāŕdï, maşín -täδä maşín. 04/34 
t. täδä yıl yōq. 09/6 
 
tegäläk: yuvarlak. St Trkm tegelek. 
t. tüŕkmän ŕαśimlä şēylä ġúlyaqaśï bōliyά, tegäläk. 01/42 
 
tekenaqşlï: teke nakışlı. 
t.  bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, 
şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33 
 
tēnge: para (20 kapiklik gümüş para). St Trkm teŋŋe. 
t.+li āŕdï tēngeli gäλäk 03/7 
 
tıllā: altın. St Trkm tıllā. 
t.+śı tıllāśï βā ballimiŋ 07/37 
t.+śï tıllāśï bā ballimiŋ 07/8 
 

 
292
tik-: dik-. St Trkm dik-/tik-; MK tik-; EUT tik-; AG tik-. 
t.+äŕ΄di tüŕkmänläŕ nä'me, qadímläŕ ā dä'mí doqu doqāŕ΄dï, tikin tikäŕ΄di, yüŋ 
daŕāŕdï käçė edäŕdi. 01/6 
t.+ip o ġıyδlaŕa tikip giydiŕiŕdik  01/34 
t.+iyäk mυγa da śāqçan diyyä'llä, bucúŕü bālıγa tikiyäk giyiyäk. 01/26 
 
tikin: dikiş. St Trkm tikin. 
t. tüŕkmänläŕ nä'me, qadímläŕ  ā dä'mí doqu doqāŕ΄dï, tikin tikäŕ΄di, yüŋ 
daŕāŕdï käçė edäŕdi. 01/6 
 
tiŕāllï: bir börük çeşidi. 
t.  bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, 
şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33 
 
tomā'şa: el çarpışıp tomā'şā edip toy edip öwünçάk āndaġïnï ġoyïyά, iδinden de bu 
yāγlıġï ġoyïyά. 01/38 
t.+dan yenä tomāşādan ceng tuŕdυ. 05/39 
 
toy:  düğün. St Trkm toy; Doe/He. (Gu) toy; Az. toy; EUT toy; Çağ. toy TMEN 
1352. 
t. ohōm māmaśï öyünnä toy ediyä', śadaqa ediyä'. 06/33 
t. el çaŕpışıp tomā'şā edip toy edip öwünçάk āndaġïnï ġoyïyά, iδinden de bu 
yāγlıġï ġoyïyά. 01/38 
t. onυ śünnet edännän śōŕā toy edíyä’lläŕ, qoyun öldüŕüyä'lläŕ. 06/40 
t. dōśtlaŕï, deŋtūşlaŕï, bā΄cılaŕï, ġaŕdaşlaŕï hämmäśi úşişyά, oġlanıŋ dāşından 
toy edíyä’lläŕ, śadaqa edíyä’lläŕ. 06/41 
t. ohōm toy edíyä’lläŕ. 06/37 
t.+a onυ bu ġıyδlaŕ āytıp gälällä', toya gidälläŕ, olaŕï Daqı΄nıŕdï. 01/69 
t.+a hemişä toya gälediŋiδ. 06/48 
t.+låŕda toylåŕda -toylåŕda  āxıŕınna  āyDıp nemayiş edíyä’lläŕ,  şucúŕü film 
çekiyä'lläŕ, nemayiş edíyä’lläŕ. 10/30 
t.+laŕda biŕ ŕαśim ya‘ni aŕtıq baδı käDė toylaŕda. 10/31 

 
293
 
toynuq: tahta, çengel, kanca. St Trkm toynuq. 
t.+la΄ toynuqla΄ deptiŕmä, 04/16 
 
tökül-: dökül-, serpil-, saçıl-. St Trkm dökül-; MK tökül-; EYT tökül-; AG tökül-. 
t.+üŕ bōśtālli bőŕük, tekenaqşlï bőŕük, üyşüŕmäli bőŕük, o nä o tiŕāllï bőŕük, 
şucúŕä bőŕük tökülüŕ ġuŕwāllıqDa. 01/33 
 
töwöŕök: çevre, etraf. St Trkm töverek. 
t.+ü  (töwöŕöğü) õnśoŋ bunυŋ  dőŕt töwöŕöğü döwüx ōliyά; oŕtaśınna  ġıyδ 
bōliyά. 03/24 
 
tuŕ-:  başla-, çık-. St Trkm tur-, Doe/He. (Gu) tur-; Az. dur-, ET tur-, AG tur- ‘dur-, 
kalk-, ayakta dur-’. 
t.+an śayŕap tuŕan ġıyδıl díyşli ġıyδ gäŕäk. 03/15 
t.+dï şuluġluġ edennä yaŋqï ceng tuŕdï - ceng tuŕdï; tamām da halqtan gälän 
ādamlά hamlättilän. 05/6 
t.+dυ yenä tomāşādan ceng tuŕdυ. 05/39 
 
tut-: tut-, ele geçir-, avla-. St Trkm tut-; Az. tut-; MK tut-; ET tut-; EUT tut-; AG tut-
. 
t.+mayά  mυγa da ġaŋŕaq díyä’lläŕ; bālıγı  şēylä tu΄tmayά, onυŋ naqşini bu 
bālıγa ġoyıpDı΄ŕlaŕ. 01/25 
t. tut aġaçtan pay alïm 07/16 
t.+ıyάŕ  nāŕāxatçılıq tutıyάŕ dā. 10/57 
t.+iliyά śektä -ġalbiŋ tutiliyά. 10/70 
t.+ilmiyά mυŋά ġaŋŕaq diyyä'lläŕ; ol bālıq tutilmiyά, onıŋ ġaŋŕaq naqşi. 01/20 
t.+iyaq mυnï heyweŕä ġåwı tutiyaq. 09/3 
t.+iyaq úç gún tutiyaq. 09/4 
t.+iyά ayaγınï beylä beylä beylä beylä baśiyά, bu ġıyδiŋ αlindän tutiyά. 03/27 
t.+iyάŕlάŕ altmış üç yaşa baŕānda diyi; biŕ cäşin tutiyάŕlάŕ, diyi. 06/5 

 
294
t.+up o ġıyδiŋ  αlinnän tutup beylä geçiŕiyä'läŕ;  şucúŕä  āytiyάlάŕ – yenä o 
taŕaf āytiyά. 03/10 
t.+up  śäŕwāδıŋ  -şu  śäŕwāδ- ya‘ni ġoyυp  śäŕwāδıŋ  αlindän tutup alīp 
őldüŕmäγä gittiläŕ. 05/19 
t.+uşıllaŕ altmış üç yaşına baŕānda nä'me edip cäşinläŕ tutuşıllaŕ. 06/1 
 
tüfäŋ: tüfek. St Trkm tüpeŋ. 
t. ayaγına tüfäŋ deydi. 05/11 
 
tüŕkmän: Türkmen. St Trkm Türkmen. 
t. ohōm dä'mi biδ diyäm üç waqtά tüŕkmän  ŕαśimläŕimiδiŋ biŕniçäği yitip 
gitti. 01/10 
t. mυŋά śāqçan díyä’lläŕ; tüŕkmän malaγıŋ naqşi ol tüŕkmän naqşidi΄ŕ, tamām. 
01/21; 01/21 
t. tüŕkmän ŕαśimläŕ yυwaş yυwaş yitip baŕiyά. 01/29 
t. yāγlıγı kókάt tüŕkmän tüŕkmän yāγlıq iştä góδδä. 01/30 
t. tüŕkmän yāγlıq, tüŕkmäniŋ ŕαśimi şucúŕü δāDlaŕï - bu da āndaġi iştä. 01/31 
t. góδδä ol tüŕkmän ŕαśim. 01/41 
t. tüŕkmän ŕαśimläŕ kä'ndiŕ. 06/49 
t. tüŕkmän dēp āyt diyyä'. 01/6 
t. õnśoŋ bu şäyläŕi śāçaq ediyä'llä – bυŋa tüŕkmän śāçaq diyyä'ŕ. 04/8 
t. tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp 
tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
t. śäŕwāδ düşünmäδδim männä faŕśí bilemoq dā tüŕkmän. 05/41 
t. tüŕkmän dēp mi? 01/6 
t. tüŕkmän ġoymiyά –ġıyδï, tüŕkmäniŋ ġıyδlaŕï bőŕük giyiyä'. 01/32 
t. tüŕkmän ŕαśimlä şēylä ġúlyaqaśï bōliyά, tegäläk. 01/42 
t.+iŋ tüŕkmän yāγlıq, tüŕkmäniŋ  ŕαśimi  şucúŕü  δāDlaŕï - bu da āndaġi iştä. 
01/31 
t.+iŋ tüŕkmäniŋ  ŕαśimi nä'me inni śiδ ya‘ni oγlållaŕ  śowaDıŋıδ kä'n bōlυp 
tüŕkmän ŕαśimläŕini öwe geçiŕśäŋiδ biδe eyė bōluŕ, memnūn śiδden. 01/8 
t.+iŋ tüŕkmän ġoymiyά –ġıyδï, tüŕkmäniŋ ġıyδlaŕï bőŕük giyiyä'. 01/32 

 
295
t.+läŕ  şu aγaşlıq díyä’lläŕ tüŕkmänläŕ,  şu aġaśï,  şonï biŕ oloqō΄n biŕ däŕäcä 
βeŕiyä'lläŕ. 06/12 
t.+läŕ tüŕkmänläŕ nä'me, qadímläŕ ā dä'mí doqu doqāŕ΄dï, tikin tikäŕ΄di, yüŋ 
daŕāŕdï käçė edäŕdi. 01/6 
t.+läŕdä tüŕkmänläŕdä biŕbiŕinä ‘yeni yıl kutlu olśun’, diye aγızla söyleniyō. 
09/10 
t.+läŕ tüŕkmänläŕ paytŏn bilän αkitiŕdiläŕ. 04/42 
t.+läŕ paytŏn díyäŕ tüŕkmänläŕ. 04/41 
 
tüŕkmänçä: Türkmence. 
t. tüŕkmänçä gepleş. 01/9 
t. (tüŕkmänçe) tüŕkmänçe, tüŕkmänçe. 04/3 
 
tüŕkü: a. 
t.+ lœŕi tüŕkülœŕi? 01/79 
 
u 
 
ulal-: yetiş-, büyü-. St Trkm ulal-. 
u.+śa mäniŋ ballim ulalśa 07/33 
 
ūn: a. St Trkm ūn; Az. un. MK ūn, un. Çuv. śĭnĭh (Lig. 192). Bulg. 8 ūn. 
ū.  ūn  βeŕiyä'lläŕ, çöŕöγ  βeŕiyä'lläŕ,  şekeŕ  βeŕiyä'lläŕ, çay βeŕiyä'lläŕ – qadím 
ŕαśimdiŕ dā. 08/20 
 
uşaq: çocuk. St Trkm uşaq ‘ufak, küçük’. Az. uşaq. MK uşak; EUT uşak; AG uşaq, 
uwşaq ‘ufak’. 
u.+laŕım mäniŋ uşaqlaŕım āç, diydim. 05/30 
 
ú 
 
úç: bkz. üç. 

 
296
ú. úç gún tutiyaq. 09/4 
 
ü 
 
üç: a. bkz. úç, üş. St Trkm üç; Az. üç; MK üç; EUT üç; AG üç, üc.