Mühazirə materialları İxtisas: Ailə və ev təhsili. Müəllim: Səmədova Günel Soltanağa qızı

Mövzu 2. Materiklər və qitələr.
Yer kürəsində nəhəng su sahəsinin müxtəlif yerlərində quru ərazilər vardir ki , bunlar qitə və ya materik adlanır. Yer kürəsində 6 materik vardır. Sahəsinə görə ən böyüyü Avrasiya , ikinci Afrikadır. 2 materik Şimali Amerika və Cənubi Amerika ensiz Panama körfəzi ilə birləşir. 5ci materik Antaraktidadır. Ən kiçik materik Avstryadır. Yer kürəsinin quru sahəsi təkcə materiklərə deyil , həm də qitələrə bölünür. Bunlarında sayı 6-dır.
Amerika qitəsi-qərbdən sakit şərqdən atlantik şimaldan şimal buzlu okean ilə əhatə olunur. Sahəsinə görə dünyanın 2 ci qitəsidir. 750 mln əhalisi var.Təbiətinə görə fərqlənən iki materika şimali və cənubi amerika materiklərinə bölünür.
Şimali Amerika- şimal cənub , cənub şərq, mərkəzi hissələri əsasən düzənliklərdən ibarətdir. Dünyanın 3 iri dövləti ABŞ, Kanada , Meksika, burada yerləşir. Abşın iqtisadiyyatı son dərəcə inkişaf edib. Dünyanın ən mühüm Beynəlxalq siyasi (BMT) və maliyyə iqtisadi dünya qrumları abşda yerləşir.
Cənubi Amerika- şimalda panama kanalına cənubda Dreyk boğazına qədər uzanır. Ərazinin 70%i ekvatorial subtropik və tropik qurşaqda yerləşir. Dünyanın ən böyük tropik meşələri dünyanın ən uzun ikinci çayı Amazonka çayı ən iri dağ qolu titinaka dağ gölü burada yerləşir. Cənubi amerka Latın amerikasıda adlandırılır.
Afrika –qərbdən atlantik okean , şimaldan aralıq dənizi, şərqdən hind okeanı ilə əhatə olunub. Yer kürəsinin ən isti ən quraqlıq sahəsi böyük səhra afrikada yerləşir.Burada yer səthində tempratur 70 % selsiyə dək qalxır. XX əsr Afriikada bir çox müstəmləkə ölkələr vardır. 60 cı illərdə əksəriyyəti müstəqillik qazanıb. 1999cu ildə sonuncu müstəmləkə Nabimiya müstəqilliyə nail oldu. Qitə əhalisinin 3/2 hissəsi qara dərililərdir.
Avropa- yer kürəsinin quru sahəsinin 10% ni təşkil edir.Şimalda arktikadan tutmuş cənubda aralıq dənizinə qədər , qərbdə atlantik okeanina , şərqdə ural dağlarına qədər əlverişli Coğrafi mövqeyə malikdir. Avropanın əsas hissəsi mülayim iqlim zonasına düşür. Avropada bir sıra beynəlxalq təşkilatlar fəaliyyət göstərir. Avropa iqtisadi birliyi Avropa parlamenti (Russel) Yunesko (BMTnin təhsil elm və mədəniiyət bölməsi) Maqate (atom energetikası və beynəlxalq agentlik mərkəzi Viyanada) ümümdünya səhiyyə təşkilatı və b.
Asiya- yer kürəsinin ən böyük və ən çox insan məskunlaşmış qitəsidir. Dünya əhalisinin yarıdan çoxu (3,3milyard) burada yaşayır. Birbaşa 4 okeana çıxışı onun coğrafi mövqeyinə müsbət təsir göstərir. Asiya böyük məsafalərə uzanan dağ sistemləri , yayalaları, və ovalıqlar mövcuddur. Döğma respublikada asiyada yerləşir. Yer kürəsi əhalisinin təxminən 3/1 –i asyanın iki dövlətində Çin və Hindistanda yerləşir.