Mundarija kirish Asosiy qism

Ishning nazariy asosi. O‗zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti 
I.A.Karimovning milliy istiqlol mafkurasi va adabiy-madaniy meros hamda 
tarixni o‗rganishga oid asarlari ishning nazariy asosini tashkil etadi. 
Mamlakatimiz prezidenti Shavkat Miromonovich Mirziyoyevning ―Kitob 
mahsulotlarini tarqatish va chop etish borasidagi fikrlari, ma‘ruzalari ham 
e‘tibordan chetda qolmagan. Shuningdek, BMIda qo‗yilgan masalalarni 
yoritishda hozirgi o‗zbek adabiyotshunosligi, badiiy adabiyoti, mumtoz 
adabiyot va jahon falsafasiga har tomonlama suyandik va ulardan ijodiy, 
qiyosiy foydalandik. 
BMIning tuzilishi. Ish kirish, ikki bob, umumiy xulosalar va 
foydalanilgan adabiyotlar ro‗yxatidan iborat.

---

10 
I bob Adib hikoyalarida inson va jamiyat munosabati masalasi. 
Har qanday millat borki, uning adabiy merosi, o‗ziga xos urf- odatlari shu 
xalqning ma‘naviy ehtiyojlarini qondirishga hamda saviyasini oshirishga 
xizmat qiladi. Zero, Birinchi Prezidentimiz Islom Abdug‗aniyevich Karimov 
o‗zlarining ―Yuksak ma‘naviyat- yengilmas kuch‖ asarlarida bejizga: ― 
Insonni, uning ma‘naviy olamini kashf etadigan yana bir qudratli vosita borki, 
u ham bo‗lsa, so‗z san‘ati, badiiy adabiyotdir. Badiiy adabiyotning 
insonshunoslik, deb, shoir va yozuvchilarning esa inson ruhining muhandislari, 
deb ta‘riflanishi bejiz emas, albatta‖
3
,- deb ta‘kidlamaganlar. Ana shuni 
inobatga olgan holda aytadigan bo‗lsak bugungi kunda adabiyotga e‘tibor 
kuchaymoqda. Buning yorqin ifodasi sifatida yosh ijodkorlarga yaratib 
berilayotgan keng imkoniyatlarni aytishimiz mumkin. Ularning ijodi yaxshi 
baholanib Respublikamizdagi turli xil nashrlarda keng omma e‘tiboriga havola 
etilayotganligi ham yuqoridagi gaplarimizga yorqin dalil bo‗ladi.
Adabiy janr( fransuzcha ―Genre‖- tur, jins) adabiyot rivoji jarayonida 
yuzaga kelgan asarlarning tasvirlash yo‗llari, kompozitsion qurilishi, bayon 
usullari, badiiy vositalar, hayotiy hodisalarni qamrash ko‗lami va miqyosiga 
ko‗ra ko‗rinishidir. Adabiy janr muammosi shunchalik dolzarbki, ―janr 
masalasini hisobga olmaslik, san‘at nazariyasining haqiqiy falsafiy va 
sotsiologik munosabatdan mahrum qilib, stilistik mayday - chuydalar bilan 
ovora bo‗lishiga olib keladi.
3
I.A.Karimov. Yuksak ma‘naviyat – yengilmas kuch. T., ―Ma‘naviyat‖, 2008. B.86. 

---

11 
Janrlar adabiy jarayon taraqqiyoti davomida turli- tuman o‗zgarishlarga 
(jumladan, qadimgi epos ko‗lamini ummonga qiyoslasak, hozirgi zamon eposi 
minituradagi olamdir) uchragan, ixchamlashgan, boyib brogan. Ijtimoiy, 
ma‘naviy taraqqiyotga mos holda ba‘zilar (masalan, mumtoz adabiyotimiz 
tarixida g‗azal) yetakchilik qilgan, ba‘zisi iste‘moldan (masalan, XX asr o‗zbek 
adabiyotida muammo) chiqib ketgan, ba‘zilari (masalan, XX asr 
adabiyotimizda sonet, roman, tragediya kabi) paydo bo‗lgan. Ayniqsa, epik
turda ixchamlashish hamon davom etmoqda. Bu xususiyat epopeya, doston, 
roman, 
qissa 
janrlarida yaqqol ko‗zga tashlanadi. ―Janrlarning hajmi jihatidan bu tarzda 
ixchamlashishining muhim asoslari bor. Avvalo, bu hodisa kishilarning 
turmush tarzidagi o‗zgarishlar bilan bog‗liqdir. Kishilarning vaqti yillar o‗tgan 
sayin tig‗izlashib boraveradi. Chunki ular o‗z yashash sharoitlarini yaxshilash, 
qulaylashtirish uchun muttasil izlanishadi. Ularning ishi ko‗payganidan 
ko‗payib boraveradi. Kishilarning ehtiyoji ortgan sayin ularning vaqti qadrli 
bo‗laveradi. Vaqt tanqis borayotgan davrlarda esa odamlarga besh yuz, ming 
sahifali romanni o‗qish malol keladi. Bunday hajmli asarni mutolaa qilishga 
odamlar ulgura olmaydilar. Kishining tabiati esa shundaki, u agar biror- bir 
ishga ulgurishiga ko‗zi yetsagina, o‗shanga qo‗l uradi. Bo‗lmasa hafsala 
qilmaydi. Umuman, romanning hakmi jihatdan ixchamlashishiga kishilar 
hayotida vaqt qadrining oshgani sabab bo‗ldi. Mashhur adib Onore de Balzak 
(1799-1850) o‗z romanlarida qahramonlarning kiyim- kechaklari- yu uni qaysi 
tikuvchi tikkani, uning uyiga qanday borilishi, u joyning ko‗rinishi manzarasini 
batafsil tasvirlagan bo‗lsa, XX asrning ikkinchi yarmida yaratilgan e‘tiborli 
asarlarda bunday mayda – chuyda detallar, sahifa - sahifa tabiat manzaralari 
yo‗q. Endilikda Stendal (1783- 1842), Zolya (1840- 1902) kabi adiblarning 
romanlari ham huddi Balzak asarlari singari o‗zining ko‗pso‗zligi bilan askirdi. 
Roman janri o‗zining an‘anaviy ko‗pso‗zligidan voz kechish evaziga 
ixchamlashdi. Bu o‗zgarishi bilan u zamona kishilarning hayot tarsi ehtiyojiga 
moslashdi‖.

---

12 
Lekin baribir bu o‗zgarishlarga qaramay, janrlarning o‗zgarmas qonunlari 
ham (masalan, g‗azal aruzda yozilgan, a-a, b-a, d-a… tarzda qofiyalangan) 
saqlanib qolgan va ular hamon amaliyotda qo‗llaniladi. Ammo janrlarning 
o‗zgarmas qoidalarini birgina janr misolida o‗rganish kutilgan natijani 
bermaydi, uni muayyan janrlar birligida o‗rganish ma‘quldir, ana shundagina 
badiiy tafakkurning tarixiy va aniq davriy xususiyatlari ham hisobga olingan 
bo‗ladi. Darvoqe, yuqorida ta‘kidlaganimizdek, sof adabiy tur bo‗lmaganidek, 
sof adabiy janr ham bo‗lmaydi. Bir janrning xususiyati ikkinchisida ham 
yashash mumkin, faqat u yetakchilik, belgilovchilik xususiyatiga da‘vogar 
bo‗lmaydi. 
Shu asoslarga ko‗ra janrlarning o‗xshash va farqli tomonlarini hisobga 
olgan holda, ularni turlarga ajratish va tur ichida o‗ziga xos o‗zgarmas 
qonuniyatlarini ochish asosliroqdir, zaruratdir.
Hikoya epik turning eng kichik shakli. Hikoya odatda qahramon hayotidan 
bitta (ba‘zan bir-biriga uzviy bog liq, qisqa muddat davomida kechgan bir necha) 
voqeani qalamga oladi. Tasvirlanayotgan voqealarning qisqa vaqt davomida 
kechishi hikoyaning hajman kichik, sujeti sodda, ishtirok etuvchi personajlar soni 
kam bo‗lishini taqazo etadi. Har qanday voqea ham hikoyabob emas. Hikoya 
asosida yotgan voqea ham hikoyabop emas. Hikoya asosida yotgan voqeaning 
yaxlit, tugal bo‗lishi talab etiladi, buning uchun u o‗zining boshlanishi va yakuniga 
ega bo‗lishi (masal, latifadagi kabi) lozim. Yaxlit voqeani tasvirlash asnosida 
hikoyanavis yo shu voqeaning, yo uning vositasida harakterning mohiyatini ochib 
beradi. Hikoyaning ikki tipi bo‗lib, birinchi ocherklilik (tavsifiy-rivoyaviy), 
ikkinchisida 
novellistik 
(konfliktli-rivoyaviy) 
xususiyati 
ustundir. 
Adabiyotshunoslikda buning birinchisini hikoya, ikkinchisini novella deb farqlash 
amaliyoti ham mavjud. 
Hikoya adabiyotda yetakchi janr sanaladi. Har qanday adabiyot 
darajasi, avvalo, shu janr kamolotiga qarab belgilanadi. Unda vaqt qamrovi, 
hajmi, personajlar son - sanog‗ining chek - chegarasi yo‗q. Hikoya ixcham shu 
bilan birga ilgari surilayotgn g‗oya markazida inson yoki timsolning obrazli 

---

13 
tasvirida namoyon bo‗ladi. Istiqlol davri adabiyoti ancha sifat o‗zgarishlarni 
boshidan kechirdi. Ilgari mavzu adabiyotning darajasini belgilagan, hozir esa 
asarning saviyasi, badiiyati muhim. Istiqlol adabiyoti mavzu nuqtai nazaridan 
ham, badiiy tasvir tamoyillari jihatidan ham biror qolipga solinmagan, tabiiy 
ravishda taraqqiy qilayotgan estetik hodisadir. Bu adabiyot uchun hayot 
haqiqatini ko‗rsatish o‗z holicha fazilat deb qaralmaydi. Badiiy haqiqatni aks 
ettira bilish yuksak baholanadi. Hatto Qur‘oni Karimda shoirlar nazdida 
she‘rlarning eng shirini, eng yolg‗oni bo‗lgani uchun ham Muhammad 
alayhissalomga she‗r o‗rgatilmagani ta‘kidlanadi. 
Istiqlol adabiyoti chinakamiga ijodkor adabiyotidir. U tipik odamni 
emas, balki alohida o‗ziga xos va betakror odamni-tipni tasvir etadi. O‗quvchi 
o‗sha hammaga o‗xshamagan, alohida odamni tushunish mobaynida o‗zgani 
anglay boradi. O‗zgani tushunish esa, o‗zini tushunish sari qo‗yilgan dastlabki 
qadamdir. Har bir banda yaratgan Allohni o‗zini tushungan darajadagina taniy 
biladi. 
Mustaqillik davri o‗zbek adabiyoti biror ijtimoiy tuzumning afzalligini 
ko‗rsatish, 
ishlab 
chiqarish 
munosabatlarini, 
siyosiy 
tizimlari 
takomillashtirishga 
emas, 
alohida 
inson 
shaxsining 
ma‗naviyatini 
mukammallashtirishga yo‗naltirildi. Bu hol badiiy qahramonlarni turli 
rakurslardan turib, eng ichkin va yashirin jihatlarigacha tadqiq etish 
imkoniyatini berdi. Shu sababdan ham istiqlol davri adabiyoti «aholisi» 
sezilarli darajada nozik, ingichka, o‗ziga xos, betakror bo‗lib bormoqda. Bu 
davr adabiyotida tipik obrazlarni emas, badiiy tiplarni tasvirlashga ko‗proq 
intilayotganligdining sababi ham shunda. Shu yo‗sin bu davr adabiyoti ommani 
ko‗rsatishga emas, shaxsni tadqiq etishga yo‗naltirildi.
Olamni, odamni, uning tuyg‗ularini turlicha ifodalaydigan asarlar paydo 
bo‗lmoqda. Bir xil asosdagi ruxsat etilgan xilma-xillikdan chin badiiy turfalik 
yo‗liga o‗tila boshlandi. Adabiyotning insonni tasvirlash tamoyillarida jiddiy 
yangilanishlar ro‗y berdi. Sotsialistik adabiyot uchun asosiy mavzu og‗izda 
odam bo‗lsa ham, amalda uning mehnati edi. Odamlarga munosabatda axloqiy 

---

14 
mezonlar emas, ishlab chiqarish o‗lchamlari ustuvor rutbada bo‗lardi. Bugungi 
adabiyot uchun inson bosh qadriyatga aylandi.Uning tuyg‗ulari, sezimlari, 
o‗ylar oqimi bilan qiziqila boshlandi.Badiiy adabiyot insonni ishchi kuchi 
sifatidagina tasvirlashdan qutulib bormoqda.Ayni vaqtda, adabiyotda tasvir 
etilayotgan insonning mas‘ullik darajasi ham ortdi. Odam qanchalik mukarram 
bo‗lsa, o‗z xatti-harakatlari, hatto niyatlari uchun o‗shancha darajada javobgar 
zot tarzida tasvir etila boshlandi. 
Chinakam asarlar o‗quvchiga aql o‗rgatishga, uning uchun «hayot 
qo‗llanmasi» bo‗lishga urinmaydi, buni da‘vo ham qilmaydi. Shu bois bu 
adabiyotni munosabatlar adabiyoti deyish mumkin. Abdulla Qahhor joyiga 
keltirib aytib qo‗yganday: «Bilgan bilib qo‗yaverishi mumkin. His qilgan his 
qilib qo‗yavermaydi».His qilish-munosabat, munosabat-faoliyat demakdir. 
Bu adabiyot inson, insonparvar munosabatlar g‗oyat murakkab, chigal 
va izohlash mushkul ekanligi chuqur anglagan va ularni butun murakkabliklari 
bilan aks ettirishga harakat qilayotgan adabiyotdir. Sho‗rolar zamonida har bir
adabiy qahramonning xatti-harakati mantiqan asoslangan, ijtimoiy-iqtisodiy 
qonunlardan kelib chiqadigan bo‗lishi shart deb qaralardi. Natijada, asarlar 
sxematik talablarga bo‗ysundirilardi. Holbuki, ba‗zan bir odamning xatti-
harakatlari sababini adib tugul o‗sha kishining o‗zi ham to‗la tushuntirib bera 
olmaydi. Ana shu holatning milliy badiiyatimizga ko‗chganligi insonga sirli 
xilqat tarzida yondashish, uning taqdiridagi chigalliklarni tushunishga maylni 
keltirib chiqarmoqda. Shu tariqa, adabiyotdagi obraz hayotdagi odamga 
qaraganda chuqurroq, murakkabroq, o‗ychanroq, ingichkaroq bo‗lib bormoqda. 
Bu 
davr 
adabiyoti 
mavzu 
dolzarbligidan, 
hozirjavoblikdan, 
zamonaviylik singari sirtqi tashviqiy belgilardan baland turishga va lahzalik 
holatlarning manguga suratlanishiga yo‗naltirilmoqda. Shu yo‗l bilan adabiyot 
hayotdan nusxa olishdan, ya‗ni ko‗chirmachilikdan qutulib bormoqda. U 
ijtimoiy hodisalar bilan andarmon bo‗lish, ularning ortidan halloslab yugurish 
zaruriyatidan xalos bo‗ldi. Mazkur holat badiiy tasvirning chuqurlashuviga, 
odam ruhiyati qatlamlarini nozikroq idrok etishga imkon yaratadi. 

---

15 
Mustaqillik davri o‗zbek adabiyoti chinakamiga xilma-xil adabiyotga 
aylandi. Unda tajriba qilish, sinab ko‗rish, ochilmagan yo‗llardan yurish, xato 
qilish imkoniyati paydo bo‗ldi.Bu hol birovga o‗xshamaydigan, o‗zgalarni 
takrorlamaslikka intiladigan o‗ziga xos iste‘dodlarning ko‗payishiga imkon 
yaratadi. Xilma-xil badiiy asarlarning vujudga kelishi tufayli xilma-xil 
o‗quvchilar paydo bo‗ladi. Badiiy didi yuksak, so‗zni nozik his etadigan, 
sezimlardagi yengil tebranishlarni ham ilg‗ay oladigan kitobxon shakllanishiga 
turtki bo‗ladi. Ommaviylik badiiy adabiyot uchun asosiy maqsad, yuqori 
ko‗rsatkich emasligi anglab yetildi. 
Yuqorida sanab o‗tilgan omillar tufayli bu davr adabiyoti jo‗nlikdan, 
anchayinlikdan, to‗porilikdan qutildi va uning asl namunalarini hamisha ham 
izohlash, tushuntirish, mantiqiy qoliplarga solish mumkin bo‗lmay qoldi. 
Badiiy adabiyot mantiq va axloqdan ham teranroq sezimlar bilan ish ko‗rishi, 
eng murakkab mavhumlikni moddiylashtirishga da‘vat etilgan hodisa ekanligi 
tan olindi. 
Ijod erkinligi, xilma-xil fikrlash imkoniyati, badiiy so‗zga davlat 
miqyosida xo‗jayinlik qilishning barham topganligi iste‘dodsiz asarlarning ham 
ko‗plab yaratilib chop etilishiga imkon tug‗dirdi. 
Bozor munosabatlari badiiy ijod sohasida ham namoyon bo‗la boshladi. 
Natijada, xaridorgir, ommaning o‗tkinchi talablariga mos keladigan asarlar 
yaratishga harakat kuchaydi. Shuning oqibati o‗laroq, o‗zbek adabiyotida 
erotik tasvirlar, sarguzasht yo‗nalishidagi oldi-qochdi bitiklar ko‗paydi. 
Istiqlol tufayli ijod ahli ham, adabiy tanqid ham mustabid tuzum 
sharoitida shakllangan barcha cheklov, tushovlardan xalos bo‗ldi, ijodiy 
izlanishlar uchun keng yo‗l ochildi. Boshqa barcha adabiy tur, janrlar kabi 
asarlarning mavzu-mundarija, shakl, ifoda, poetik ko‗lami xiyla kengaydi; 
turli-tuman adabiy-g‗oyaviy oqim, xilma-xil mafkuraviy yo‗nalishga mansub 
asarlar paydo bo‗la boshladi; bir vaqtlar mensimay qaralgan oilaviy-maishiy 
hayot muammosiga bag‗ishlangan son-sanoqsiz asarlar bitildi; nisbatan sust 

---

16 
rivojlangan hajviy, fantastik va sarguzasht-detektiv asarlar bugun kitob 
javonlarimizni to‗ldirib turibdi. 
Said Ahmadning Qorako‗z Majnun asaridan joy olgan “Yalpiz hidi” 
hikoyasini o‗qir ekansiz beixtiyor o‗yga tolasiz. Inson umrining mazmuni, 
sadoqat, vafo, odamiylik barcha-barchasi bir nuqtada kesishasi bu hikoyada. 
Asarni muallif nega aynan ―Yalpiz hidi‖ deb nomlagani o‗quvchida 
mulohazalar paydo qiladi. Lekin bunga boshqa tomondan yondashsak, fikrimiz 
o‗zgaradi. Asar bosh qahramonining ko‗zi bilan butun olamni sof ranglarda 
tasvirlashga uringan yozuvchi hayotda shunday odamlar borligini, ularning 
borligi jamiyatga hech qanday naf ham, zarar ham keltirmasligini ko‗rsatishga 
uringandek bo‗ladi. Ya‘ni hikoya faqat Yalpiz hidi haqida emas, balki 
hayotdagi o‗zi bor-u hayoti bemazmun kishilar haqidadir. 
Hikoya ko‗klamning oxiri tasvirlari bilan boshlanadi:‖... tabiat tasviri va 
bunga bog‗liq ravishda yalpiz hidi hikoya sujetni yanada boyitadi. Bundan 
tashqari bizga asosiy tirgak bo‗ladigan Yalpiz hidi hikoyasi bayonida ham 
qahramon mohiyati shakli bilan mos tushishi oydinlashadi.
M. Epshteyn badiiy obrazlarni predmetlilik darajasi, umumlashtirish 
darajasi, tasvir va ifoda qatlamlari munosabatiga ko‗ra tasniflaydi. 
Umumlashtirish darajasi doirasida obrazlar individual, xarakter va tip kabi 
turlarga bo‗linadi
4
. ga xarakter va tip orasidagi qahramon deb ta‘rif berish 
mumkin. 
O‗zi bilan o‗zi xuddi samimiy va yaqin do‗sti bilan gaplashayotgandek 
so‗zlashadi. Bu orqali qahramon atrofdagilar umuman olganda yondosh 
qahramonlarga oyna tutadi. Bu oyna ularning harakterini ochib berish uchun 
xizmat qiladi. O‗zi uchun begona, latofatli ayol bilan uchrashuvi qahramonni 
bir tomondan, quvontirsa, boshqa tomondan uni mushkul ahvolga solib 
qo‗yadi. Hammasi risoladagidek edi, ammo... yana o‗sha holat bu ayolga u 
(qahramon) ikkinchi bor duch keldi. Qaytishda sodir bo‗lgan voqea asar 
tizginini umuman boshqa tomonga burib tashlaydi. Bu hodisa qahramonni 
4
Қуронов Д. Адабиѐтшунослик луғати.-Т.:Академнашр,2013.-Б.47. 

---

17 
o‗ylantirib qo‗yadi. ―Ibratli hikoyalar‖ kitobida (nashrga tayyorlovchi-A.Tilav) 
bir voqea bor. Unga ko‗ra muzlatgich tuzatadigan kompaniya vakili kattaroq 
muzlatgich tuzatayotganda ish tugab qoladi, ishchilar hamkasbidan bexabar 
hammayoqni berkitib ketishadi. Muzlatgich ichida qolib ketgan qahramon 
shunaqa muzlab ketadiki, hatto yozgan xatida ham buni ta‘kidlaydi. Ertalab 
ishga kelgan xodimlar uning o‗ligini topishadi. U muzlashdan vafot etgan edi. 
Ammo qiziq tomoni u kirgan muzlatgich o‗chirilgan bo‗lib chiqadi! Buning 
hammasi vahima va qo‗rquvning oqibati. Xo‗sh nega biz bu iki hikoyani 
paralel ravishda qo‗ydik? Chunki har ikkisida ham inson ichki dunyosiga 
chizgilar qahramonlar o‗zi bilan o‗zi yolg‗iz qolganda o‗zlarini tavtish 
qilishdan boshlanadi. Ular o‗zlariga o‗zlari gapirishadi bu orada vijdon 
atalmish adolatli hakam qozilik qiladi. ―Vijdon‖ bunda qozilik rutbasiga xos 
bo‗lgan vazifani to‗g‗rilik me‘zonlaridan chiqmagan holda bajaradi. Vijdon 
ham aslida nisbiy tushuncha. Bunda qahramonlarning umuminsoniy fazilatlari 
namoyon bo‗ladi.
Olimlar badiiy asarni tirik organizm deb tushinish va shunday qabul qilish 
kerakligini ta‘kidlashadi. Asarni tahlil qilishning quyidagi bosqichlari bor: 
O‗qish-> uqish-> ajratib o‗qish-> izoh-> talqin-> tahlil. 
―Yalpiz hidi‖ ni o‗qish jarayonida undagi ayrim qochirim va kesatiqlar bir 
qarashda ko‗zga tashlanmaydi. Uqishda ham balki bu hodisa sezilmas, lekin 
struktural poetikaning muhim bosqichi bo‗lgan ajratib o‗qish jarayonida asarda 
muallif satira va yumorni bir joyga yig‗ib, undan butunlay boshqa hodisa-
tragik holatni yuzaga keltira olganiga guvoh bo‗lamiz. Portret va qahramon 
ruhiy holatini berishda ham bu alohidalik o‗quvchini befarq qoldirmaydi, balki, 
qahramon psixologiyasini yana ham chuqurroq anglashga yordam beradi. 
Asar arxitektonikasida psixologik holatni vaziyatlar bilan bog‗lab berish 
ko‗zga tashlanadi. Qahramon; Yo‗lovchi ayol; Avtobusdagi mo‗ysafid bilan 
muomala jarayoni bir-biridan tubdan farq qiluvchi uch rakursni ko‗z oldimizda 
gavdalantiradi. Bu xuddi quyosh nuriga spektr tutganda yetti xildagi kamalak 
ranglarining paydo bo‗lish jarayoniga o‗xshab ketadi. Struktural tahlil 

---

18 
yordamida tadqiq qilingan bu hikoyani yana bir jihati borki, bunda sarlavha va 
qahramon munosabatlarida zidlik ko‗rinadi. Ya‘ni asar bosh qahramon aniq 
bo‗lmaydi. Barcha voqea hodisalar roviy tilidan hikoya qilingan bo‗lsada, 
qahramonga ta‘sir etgan hodisa hikoya uchun mavzu qilib olinadi. Asarga 
―Yalpiz hidi‖ deya nom beriladi. Muallif bu orqali jamiyatning oq va qora 
tomonini shu qadar sezilmas qilib tasvirlaydiki, bu o‗qirmanga estetik zavq 
berish bilan bir qatorda uni mushohada maydoni tomon boshlaydi.