N. I. Musayev tarix fanlari doktori, professor

mirshablik holati
joriy 
etildi. 
Turkiston general-gubernatori «kuchli muhofazada» deb e’lon 
qilingan joylarda majlis yig‘inlarini tarqatish, savdo-sanoat korxonalarini 
yopish, istalgan odamni surgun qilish, jarima solish va yana boshqa 
huquqlarni oldi. «Favqulodda muhofazada» deb e’lon qilingan joylarda 
esa butun hokimiyat general-gubernator yoki u tayinlagan bosh noib 
qo‘liga o‘tishi belgilandi. 

---

IJODIY FAOLIYAT
1. 
1898­yil Andijon qo‘zg‘oloni 
boshlanishiga sabab bo‘lgan omil­
lar nimalardan iborat? Fikringizni ko‘ chirish 
siyosati bilan mantiqiy bog‘lab, xulosangiz­
ni daftaringizga asoslab yozing.
2. 
Sizningcha, mustamlakachilikka qarshi 
qo‘zg‘o 
lonlar Turkiston o‘lkasining deyarli 
barcha hududlarida muttasil davom etishi­
ning sabablari nimalardan iborat bo‘lgan?
MA’LUMOT UCHUN
1886-yilgi «Turkiston 
o‘lkasini boshqarish 
haqidagi Nizom»ga ko‘ra 
Rossiyadan ko‘chib kel-
ganlar uchun yer fondi 
tashkil etildi. 
1891-yilda Rossiya-
dan Farg‘o 
na viloyatiga 
ko‘plab aholining ko‘chi-
rib keltirilishi va joylash-
tirilishi yer taq chil va aholi 
zich yashay digan vodiyning 
ahvolini nihoyatda yomonlash-
tirib yubordi. Shubhasiz, imperiya 
hukumatining bunday harakatlari mahal-
liy aholi noroziligining yanada ortib borishiga 
sabab bo‘ldi.
Imperiya hukumati tomonidan o‘lkadagi 
vaqf mulklari qisqartirildi. Vaqf mulklariga te-
gishli yerlarni tugatishga qaratilgan chora-tad-
birlar esa vaqf yerlarining katta qismi davlat 
mulkiga aylantirilishiga olib keldi. 
Bu keng xalq ommasining keskin noroziligi-
ni keltirib chiqardi.
43

---

44
MA’LUMOT UCHUN
1898-yilda mahalliy xalqlarning mustamlakachilarga qarshi 
qaratilgan Andijon qo‘zg‘oloni boshlandi. Qo‘zg‘olonga Dukchi 
eshon (Muhammad Ali) rahbarlik qildi. 
Dukchi eshon boshchiligidagi qo‘zg‘olonchilar ikkiga 
bo‘linib, ularning biriga Ziyovuddin maxsum boshchilik 
qildi.
Qo‘zg‘olonchilarning safi kengayib bordi. Ular 
Andijondagi harbiy kazarmaga hujum qildilar. 
Ammo harbiy kuchlar bilan bo‘lgan to‘qnashuv 
oqibatida qo‘zg‘olonchilar chekinishga majbur 
bo‘ldilar. 
General-gubernator N. Korolkov qo‘zg‘olon-
chilarni batamom yo‘q qilishga qaratilgan jazo 
ekspeditsiyasiga shaxsan rahbarlik qildi. Dukchi 
eshon va uning safdoshlari jazolandi. 
1898-yilda bo‘lib o‘tgan qo‘zg‘olon mahalliy 
aholining o‘z jonlarini xavfga qo‘yib, mustam-
lakachilik zulmiga qarshi kurash olib borishlari 
mumkinligini ko‘rsatdi. Ular qo‘llariga qurol olib, toptalgan haq-huquqla-
ri, orzu-umidlari uchun jang qildilar. 
Garchi 1898-yilgi qo‘zg‘olon tor-mor etilgan bo‘lsa-da, mahalliy 
xalqlarning mustaqillik va ozodlik uchun kurashlarini to‘xtata olmadi. 
Mustamlakachilikka qarshi qo‘zg‘olonlar Turkiston o‘lkasining deyarli 
barcha hududlarida davom etdi.