N. I. Musayev tarix fanlari doktori, professor
Yüklə 18,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O‘zbe- kiston SSR Turk- manis- ton SSR Qirg‘i- ziston SSR Qozo
- 1924- yildan 1936- yildan 1936- yildan 1936- yildan 1929- yildan
|
9 O‘zbekiston SSR; 9 T u r k m a n i s t o n SSR; 9 O‘zbekiston SSR tarkibida Tojikiston ASSR (1929-yil- gacha); 9 RSFSR tarkibi- da Qoraqirg‘iz (Qirg‘iziston) mux- tor viloyati; 9 RSFSR tarkibi- da Qozog‘iston ASSR; 9 Qozog‘iston ASSR tarkibida Qoraqal- poq muxtor vilo- yati. 9 K e y i n c h a l i k Qoraqalpog‘iston ASSR, 1936-yil- dan O‘zSSR tarki- biga kirgan. MARKAZIY OSIYO Qoraqal- pog‘iston ASSR TurkIston ASSR Buxoro respub- likasi O‘zbe- kiston SSR Turk- manis- ton SSR Qirg‘i- ziston SSR Qozo- g‘iston SSR Toji- kiston SSR Xorazm respub- likasi 1924- yildan 1924- yildan 1936- yildan 1936- yildan 1936- yildan 1929- yildan 121 O‘ZBEKISTON SSR O‘ZBEKISTON SSRning ning TASHKIL TOPISHI TASHKIL TOPISHI MULOHAZA UCHUN 1. SSSR qachon tashkil topgan edi? Uning tarkibidagi respublikalarning huququy maqomini qanday baholaysiz? 2. Qaysi mezonlar asosida mazkur hudud lar O‘zbekiston SSR hududiga kiritilgan deb o‘ylaysiz? BUGUN DARSDA Æ O‘zbekiston SSRning tuzilishi, uning hududi va aholisi. Æ O‘zbekiston SSRda ma’muriy-hududiy bo‘linishlar. Æ O‘zbekiston SSRning poytaxtlari. MA’LUMOT UCHUN 1925-yil 13–17-fevral kunla- ri Buxoroda bo‘lib o‘tgan Butun- o‘zbek (O‘zbekiston SSR) Sovetlarining I ta’sis qurultoyida «O‘zbekiston Sovet Sotsialistik Respublikasini tashkil etish to‘g‘risida Deklaratsiya» qabul qilindi. Deklaratsiyada yangi tashkil topgan O‘zbekiston SSR tarkibiga Toshkent, Sa- marqand, Farg‘ona, Qashqadaryo, Zaraf- shon (Buxoro), Surxondaryo, Xorazm vilo- yatlari va Tojikiston ASSR kirganligi alohida ta’kidlandi. Qurultoyda Fayzulla Xo‘jayev O‘zbe- kiston SSR Xalq Komissarlari Soveti raisi, «Qo‘shchi» uyushmasi faoli Yo‘ldosh Oxun- boboyev O‘zbekiston SSR Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi raisi lavozimlariga saylanishdi. Turkiston ASSR da 9 ta uyezd, 133 tuman va 7 qishloq okrugi; Buxor o respublikasining 9 ta vilo yati; Xorazm respublikasi ning 23 ta tumani bo‘lgan. 1924yil oxirida O‘rta Osiyo respublikalarida hamma si bo‘lib 8 131 062 kishi ya shagan bo‘lib, ularning qariyb yarmisi O‘zbekiston da istiqomat qilgan. Qurul toyda respublikaning oliy organlari: O‘zbekisto n So vet Sotsialistik Respu blikasi Markaziy Ijroiya Qo‘mitasi (O‘zSSR MIQ) va O‘zbe kiston SSR Xalq Komissarla ri So veti (O‘zSSR XKS) tuzi lgan. O‘rta Osiyoni milliy chegaralsh komissiyasi 122 MA’LUMOT UCHUN MA’LUMOT UCHUN Samarqand shahri respublikaning markazida joy lashgan edi. Bu holat yan- gi tashkil qilingan O‘zbekiston SSR hududining barcha qism- larida sovet tashkilotlari ishini jonlantirishga yordam berdi. Mahalliy hokimiyat organ- lari mustahkamlanib, ularning markaziy hukumat muassa- salari bilan aloqalari kuchay- gandan so‘ng O‘zbekiston poytaxti 1930-yil 20-sentyabr- da respublikaning eng muhim iqtisodiy, siyosiy va madaniy markazi bo‘lgan Toshkent shahriga ko‘chirildi. O‘zbekiston SSR tashkil topg an paytda 1925yil fevral–aprel davomida Buxor o shahri, 1925yil apreldan 1930 yil sen tyabrgacha Samarqand shahr i O‘zbekis ton SSR poytaxti sanalgan. «Turkiston o‘lkasini boshqarish haqidagi Nizom» ga ko‘ra, Turkiston gener algu bernatorligi vilo yatlar (oblast), tuman (uy ezd), jabhalar (uchastka), bo‘lislar (volost) va oqso qolliklarga bo‘lingan. O‘zbekiston SSR hukumatining raisi Fayzulla Xo‘jayev bir kechada poytaxtni Sa marqanddan Toshkentga ko‘chirib keltirgan edi. BILASIZMI? O‘zbekiston SSRda 1925-yil 29-yanvarda ilk bor ma’muriy-hududiy bo‘linish o‘tkazilib, 7 viloyat (Zarafshon, Sa- marqand, Toshkent, Farg‘ona, Surxondaryo, Qashqadaryo, Xorazm) va alohida Konimex tumani tashkil etildi. 1926-yil 29-sentyabrda 10 ta okrug (Xorazm, Buxoro, O‘rta Zarafshon, Samarqand, Toshkent, Xo‘jand, Qo‘qon, An- dijon, Surxondaryo, Qashqadaryo) va alohida Konimex tumani tuzildi. «Turkiston o‘lkasini boshqarish haqidagi Nizom»ga ko‘ra, Turkiston generalguber natorligida qanday hududiy birlashmalar bo‘lgan va ular qanday nomlangan? IJODIY FAOLIYAT 122 123 1. Hozirgi kunda O‘zbe kistonda nechta viloyat va tuman bor? 2. Bugungi kunda mamla katimizda qanday hududiy birliklar mavjud va ular qanday ataladi? 3. O‘zbekiston Komparti yasini tuzishdan qanday manfaatdorlik ko‘zlan gan? 4. O‘zbekiston SSR Rossiya o‘lkalariga qanday mah sulotlar yetishtirib bera boshlagan? Bu qachon gacha davom etgan? IJODIY FAOLIYAT MA’LUMOT UCHUN O‘zSSR tuzilishi arafasida, 1925- yil 6–12-fevralda eski Buxoro shahrida bo‘lib o‘tgan O‘zbekiston Kommunistik partiyasining I ta’sis syezdida O‘zbekiston Kommunistik (bolsheviklar) partiyasi tashkiliy jihatdan ras- miylashtirildi. O‘zbekiston Kompartiyasi Mar- kaziy Komiteti mas’ul sekretarlari qilib Vladimir Ivanov va Akmal Ikromovlar saylandi. Sovet hokimiyati yillarida respublika siyosiy hayotida O‘zbekiston Kommunistik partiyasi asosiy rol o‘ynagan. O‘zbekiston partiya tash- kiloti respublika va o‘zbek xalqi manfaatlarini hisobga olmasdan Moskvada ishlab chiqilgan qarorlarni bajarib kelgan. O‘zbekiston Kom Yüklə 18,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|