N. I. Musayev tarix fanlari doktori, professor
Yüklə 18,09 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
«... Turkiston marvaridi bo‘lgan Farg‘ona ikki yildan ortiqroq vaqtdan
beri qonli urush maydoni holatidadir... Bu yerdagi sovet hokimiyati ilk tuzi- lish davrida rus va yerlik ishchi, dehqon ommalarini o‘ziga tortish o‘rniga mehnatkash xalqni o‘zidan uzoqlashtirish uchun qo‘lidan kelgancha hara- kat qildi... Bu yerda harakat qilgan qizil askar qismlari, inqilobni himoya qilgan ba’zi rahbarlar yerli mehnatkash xalqning tub manfaatlari bilan hisoblash- madi, uning arz-u dodiga quloq solmadi. Bosmachilik harakati shu asosda vujudga keldi». M. Frunze 114 115 MA’LUMOT UCHUN 1924-yil kuzida O‘rta Osiyoda milliy-hududiy che- garalanish o‘tkazilishi natijasida qurolli kurashning birinchi davri yakunlandi. Uning ikkinchi davri (1925–1935- yillar) esa yana 10 yil davom etib, o‘zining xarakteri va kuchlar nisbati jihatidan avvalgi davrdagidan ancha farq qiladi. Bu davrda asosan Sharqiy Buxoro, Xorazm vohasi va Farg‘ona vodiysi- ning ayrim hududlarida janglar davom etdi. 1935-yilga kelib Turkistondagi istiqlolchilik harakati mag‘lubiyatga uchradi. Tirik qolgan kurashchilarning aksariyati xorijiy davlatlarga muhojir bo‘lib jo‘nab ketishga majbur bo‘ldi. Istiqlolchilik harakatining eng zaif tomoni uning Turkiston mintaqasida yagona markaz ostida to‘liq birlasha olmaganligi va harbiy tayyorgarlikning yetarli darajada emasligida edi. Shuningdek, istiqlolchilik haraka- tiga aloqador bo‘lmagan ba’zi jinoiy to‘dalar talonchilik va bosqinchilik bi- lan shug‘ullanib, ko‘plab begunoh aholini o‘ldirishdi. Bundan qizil ar- miya qo‘mondonligi va bolsheviklar ustomonlik bilan foydalanishdi. Ular maxsus josuslar, turli ayg‘oqchilar va sotqinlar yordamida harakat ichidagi birlikni parchalash, ba’zi guruhlar rah- barlari o‘rtasidagi tarqoqlik va o‘zaro ixtiloflarni yanada avj oldirish ga urindi - lar. Sovet davrida ushbu istiqlol hara- katining vakillari «bosmachilar» deb atalgan. DARSDAN SABOQ CHIQARIB 1. Qanday sabablar Turkistonda sovet hokimiyatiga qarshi qurolli harakatni keltirib chiqardi? 2. Farg‘onadagi harakat rahnamolari orasida kim larning nomlarini alohida ajratib ko‘rsatgan bo‘lardingiz? 3. Madaminbek shaxsini qanday baholaysiz? 4. Samarqanddagi harakat rahnamolari orasida kimlarning nomlarini alohida ajratib ko‘rsatgan bo‘lardingiz? 5. Vodiy qo‘rboshilarining birbirlari bilan yetarli darajada birlasha olmaganligining sabablarini qanday izohlaysiz? 6. Nima sababdan BXSR hukumati a’zolarining ayrimlari qo‘rboshilar tomoniga o‘tib ketdilar? 7. Buxoro va Xorazmda qizil armiyaga qarshi is tiqlolchilik harakatining boshlanishiga nimalar sabab bo‘ldi? 8. Istiqlolchilik harakatining mag‘lubiyatga uchrashi bilan bog‘liq omillarni sanab bering. 115 116 MA’LUMOT UCHUN O‘RTA OSIYODA O‘RTA OSIYODA HUDUDIY CHEGARALANISH HUDUDIY CHEGARALANISH MULOHAZA UCHUN BUGUN DARSDA 7sinf «O‘zbekiston tarixi» darsligidan o‘lkamiz qachondan boshlab «Turkiston» nomi bilan atala boshlanganini eslang. O‘lkamiz hududining bunday nomlanganligi bo‘yicha qanday omillar mavjud? Yüklə 18,09 Mb. Dostları ilə paylaş:
|