N. I. Musayev tarix fanlari doktori, professor

Chapdan o‘ngga:
1-qator: 
G‘afur G‘ulom, Uyg‘un, 
Komil Yashin, Oybek, Zulfiya. 
2-qator:
Asqad Muxtor, 
Mirmuhsin, Hamid G‘ulom, Mamarasul 
Boboyev.
Abror 
Hidoyatov 
Otello 
obrazida

---

137
Sovet hukumati 
«Hujum» kompaniya­
sini o‘tkazishdan quyidagi 
maqsadlarni ko‘zlagan 
edi:
birinchidan,
o‘zbek 
xalqining tarixan tar­
kib topgan milliy axlo­
qiy sharqona an’ana va 
qadriyatlarini yo‘qotish va 
ma’naviyatimizga zarba 
berish; 
ikkinchidan,
«xo­
tin­qizlarni ozod qilish» 
bahonasida sanoat korxo­
nalari, kolxoz va sov­
xozlarda arzon­garovda 
ishlaydigan qo‘shimcha 
ishchi kuchlari sifatida 
ulardan foydalanish edi.
BILASIZMI?
MA’LUMOT UCHUN
Sovet hokimiyati Sharq ayollarini 
«ozodlik»ka chiqarish, eski turmush tarziga 
hujum qilish, ayollar chachvon va paranjisini 
tashlashni kun tartibiga qo‘ydi.
«Hujum» kompaniyasi 1926-yil sentyabrda 
O‘rta Osiyo xotin-qizlari kengashida e’lon qili-
nib, uni 1927-yil 8-martdan boshlashga qaror 
qilindi.
1927-yil 8-martda ommaviy mitinglar bosh-
landi. Ularda 100 000 dan ortiq xotin-qizlar pa-
ranjilarini gulxanda yoqdilar. Lekin bolsheviklar 
partiyasining o‘zbek xotin-qizlarini ozodlikka 
chiqarishni tezlashtirish siyosati yomon oqibat-
larga olib keldi. «Hujum»ga qarshi bo‘lganlar 
ayollarga nisbatan zulm o‘tkaza boshladilar.
Afsuski hududning milliy qadriyatlari va 
o‘ziga xosligi inobatga olinmasligi natijasi-
da «Hujum» harakati eng faol o‘tkazilgan 
1927–1928-yillarda O‘zbekistonda 2 500 dan 
ortiq faol xotin-qizlar fojiyali halok bo‘lishdi.
Paranjisini tashlagan xotin­qizlarning uchrashuvi

---

138
DARSDAN IJOBIY SABOQ CHIQARIB
1. 
Sovetlar Turkiston xalq ta’limini tashkil etish, rivojlantirishga 
qanday nuqtayi nazardan yondashdilar?
2. 
O‘lka xalq ta’limi tizimida yuz bergan xato, kamchiliklar, mu­
rakkabliklar va muammolar haqida nimalar deya olasiz?
3. Respublika oliy ta’lim tizimini shakllantirish qanday maqsadlarda amal­
ga oshirildi?
4. O‘zbekistonda «Hujum» harakatini o‘tkazishdan ko‘zlangan maqsad 
nima edi?
5. 1920­yillarda respublikada o‘tkazilgan «Hujum» harakati xotin­qizlar 
hayotiga qanday o‘zgarishlar olib kirdi?
6. Paranjidan «ozod» qilingan xotin­qizlar dastlab qaysi sohalarga jalb qi­
lindi?
1930-yilda respublika hunarmandchilik kooperatsiyasining 50 dan 
ortiq artellarida 5 000 nafardan ko‘proq mahalliy ayollar ishlardi. Ularning 
ko‘pchiligi tikuvchilik korxonalarida mehnat qilganlar. 
Xotin-qizlar yirik sanoat korxonalariga ham jalb qilina boshlandi. Bu holat 
ayollarning sog‘lig‘iga jiddiy shikast yetkazardi.
Bu davrda o‘zbek xotin-qizlari rahbarlik lavozimlarida ham ishlash layoqati-
ni ko‘rsatdilar. 1927-yili respublikadagi tuman ijroiya qo‘mitalari a’zolarining 20 
foizi, okrug ijroiya qo‘mitalari a’zolarining 17 foizi ayollar edi. 
Jahon Obidova O‘zSSR Markaziy Ijroiya Komiteti Prezidiumi raisining o‘rin-
bosari, Tojixon Shodiyeva esa Prezidium a’zosi bo‘lgan. Biroq keyinchalik bu
2 nafar taniqli o‘zbek ayollari sovet hokimiyati tomonidan qatag‘on qilindi.
XX asr 30-yillarida ayollar orasidan mashhur olimalar, shoiralar, yozuvchi-
lar, muhandislar, shifokorlar, san’atkorlar, muallimlar yetishib chiqa boshladi. 
O‘sha yillarda Halima Nosirova, Tamaraxonim, Sora Eshonto‘rayeva, Mukarra-
ma Turg‘unboyeva kabi o‘zbek qizlarining iste’dodi yarq etib ko‘zga tashlandi.
MA’LUMOT UCHUN
Mukarrama Turg‘unboyeva
Jahon Obidova 
Yo‘ldosh Oxunboboyev bilan

---

139
MA’LUMOT UCHUN
SOVET HOKIMIYATINING 
SOVET HOKIMIYATINING
O‘ZBEKISTONDAGI QATAG‘ON 
O‘ZBEKISTONDAGI QATAG‘ON 
SIYOSATI
SIYOSATI
MULOHAZA 
UCHUN
BUGUN DARSDA
1. «Qatag‘on» degan­
da nimani tushunasiz?
2. Qatag‘on qurbonlari ha­
qida nimalarni bilasiz?
3. 
«Shahidlar xotirasi» yod
­
gorlik majmuasi qayerda 
joylashgan?