N. O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Tortuvchi elementli uzluksiz yuk tashish mashinalarida yuk uzluksiz oqim bo‘ylab, egiluvchan tortuvchi element bilan birga harakatlanadi, ya’ni egiluvchan tortuvchi element uzluksiz harakatlanadi. Tortuvchi kuch elektrodvigateldan turli yurit- malar vositasida tortuvchi elementga uzatiladi.
90-rasmda tasmali konveyer sxemasi keltirilgan. Bu konveyer yetaklovchi (konveyerni harakatga keltiruvchi) baraban 1 va tortuvchi element 2 dan tashkil topgan. Aylanma kuch

90-rasm. Tasmali konveyer sxemasi.
130
yetaklovchi barabandan tortuvchi elementga ular o^trtasidagi ishqalanish kuchi vositasida uzatiladi.
Zanjirli konveyerlarda (91-95-rasmlar) tortuvchi kuch uzatma yulduzchalaridan zanjirga ilashish yordamida uzatila­di. Yuk tashish uchun zanjirlarga maxsus moslamalar: plas- tinkalar (91-rasm); qirg‘ichlar (92-rasm); cho‘michlar (93, 94- rasm); zinapoyalar (95-rasm) oYnatiladi.

91-rasm. Plastina zanjirli konveyer sxemasi.


92-rasm. Qirg‘ich zanjirli konveyer sxemasi.
131



93-rasm. Cho‘mich zanjirli konveyer sxemasi.


94-rasm. Kovshli (belanchakli) konveyer sxemasi.

Zanjirli konveyerlar, osma konveyer va sudrovchi konve- yerlarga bo‘linadi (96, 97-rasmlar).

91-rasmda plastinali konveyer ko‘rsatilgan. Bu konveyer yetaklovchi yulduzcha 5 (bu yulduzcha harakatga keltiruvchi deb ham ataladi), yetaklanuvchi yulduzcha 1 (bu yulduzcha taranglovchi yulduzcha deb ham ataladi) va ularga kiydirilgan zanjir 3 dan iborat bo‘lib, zanjirlarga yuk tashuvchi plastinalar 2 o‘rnatilgan. Yuk 4 plastinalar ustiga joylashtiriladi.
92-rasmda qirg‘ichli konveyer sxemasi ko‘rsatilgan. Bu kon­veyer yetaklovchi yulduzcha 4, yetaklanuvchi yulduzcha 1,
132

95-rasm. Eskalator sxemasi.


96-rasm. Yuk tortuvchl osma konveyer sxemasi.

zanjir 2 va qirg‘ichlar 3 dan iborat. Qirg‘ichli konveyerlarda yuk 5 nov bo‘ylab harakatlanadi.

93, 94-rasmlarda cho‘michli konveyerlarning sxemasi ko‘rsatilgan. Cho‘michli konveyerlarda sochiluvchan yuklar yoki suyuq yuklar cho‘mich yoki belanchaklar 1 da tashiladi.
133

97-rasm. Yuk sudrovchi konveyer sxemasi.

95-rasmda eskalator sxemasi ko‘rsatilgan. Eskalator ham zanjirli konveyer bo‘lib, uning zanjirlariga zinapoyalar 1 o‘rna- tiladi. Zinapoyalar passajirlarni tashishga xizmat qiladi.

96-rasmda osma konveyer ko‘rsatilgan. Bu konveyer osma yo‘l 1 dan iborat bo‘lib, bu yo‘l bo‘ylab zanjir 3 harakatlanadi. Zanjirga maxsus cho‘michlar 2 mahkamlanadi. Tashiladigan yuk cho‘michlarga joylashtiriladi.
97-rasmda sudrovchi konveyer sxemasi ko‘rsatilgan. Bu konveyerlarda osma yo‘l 1 bo‘ylab harakatlanayotgan zanjir sudragich 3 vositasida osma yo‘lga o‘rnatilgan aravachalar 2 ni sudraydi. Tashiladigan yuk aravachalarga joylashtiriladi.
98-rasmda elevator sxemasi ko‘rsatilgan. Elevatorlar yuklarni vertikal yo‘nalishda yoki vertikalga yaqin yo‘nalishda tashishga xizmat qiladi. Elevatorlarda tortuvchi element vazifasini tasma yoki zanjir bajaradi. Rasmdagi tasmali elevator yetaklovchi 1 va yetaklanuvchi (taranglovchi) 4 barabanlar va ularga kiydirilgan tasma 3 dan iborat. Tasmaga yukjoylashtirish uchun cho‘michlar 2 o‘rnatilgan. Elevatorning pastki qismida cho‘michlar yuklanadi, yuqorigi qismida esa cho‘michlar bo‘shatiladi.
98-rasm, b dagi, zanjirli elevator yetaklovchi 1 va yetakla­nuvchi (taranglovchi) yulduzchalar 4 va zanjir 3 dan tashkil topgan bo‘lib, yuk zanjirlarga o‘rnatilgan belanchaklar 2 da tashiladi.

98-rasm. Elevator sxemasi.
a — tasma cho‘michli; b — belanchak zanjirli.