Namangan davlat pedagogika instituti kamolov baxtiyor xasanboyevich ekologiya va tabiatni muhofaza qilish

 
Issiqxona effektiga sabab bo‘luvchi holatlar 
 
Quyosh nuri atmosfera orqali singib, Yerning yuza qismini qizdiradi. O‘z 
navbatida Yeryuzasi infraqizil nurlarni tarqatadi, bu bilan esa uning sovishiga 
yordam beradi. Atmosferada metan, karbonat angidrid va boshqa issiqxona 
gazlarining to‘planishi infraqizil nurlarni o‘zida ushlab qoladi, natijada 
yeryuzasining qizishiga olib keladi
 
Ozon tuynugi 
 
Ozon (O
3
) - gaz, atmosferaning yuqori qatlamida tashkil topib, 70 kilometr 
balandlikkacha kuzatiladi, ammo uning asosiy massasi 20-55 kilometr 
balandlikdagi masofada joylashgan. 
Ozonning atmosferadagi umumiy massasi 3,2 x 10
9
tonna atrofida. Ozon 
Quyosh radiatsiyasining taxminan 3 % ini, ya’ni ultrabinafsha nurlarning 0,22-
0,29 mkm uzunlikdagi to‘lqinlarini yutadi. Ultrabinafsha nurlar bakteriyalarni 
o‘ldiradi, organizmda D vitaminining shakllanishida yordam qiladi. Ammo 
ortiqcha ultrabinafsha nurlar kuyish, teri kasalliklariga olib keladi. Agar ozon 
bo‘lmaganda, ultrabinafsha nurlar organik olamni o‘zgartirib yuborgan bo‘lar edi.
Ozon kunduzi maksimum, kechasi minumum uchraydi va fasliy qaraganda 

---

103 
bahorda maksimum, kuz va qishda minimumni tashkil etadi
17
. 
 
Kislotali yomg‘irga sabab bo‘luvchi holat 
2-rasm. Kislotali yomg’irdan oldin va keyingi holatda haykallarning tashqi 
qiyofasining ko’rinishi. 
Atmosferaga chiqarilayotgan metan, ic gazi va karbonat angidrid gazlari bilan 
birga oltingugurt va azot oksidlari ham chiqarilmoqda. Ular kislotali yomg’rlarni 
paydo qilmoqda (2-rasm)
2
. 
Atmosfera havosini muhofaza qilish uchun quyidagi chora-tadbirlarni 
qo‘llash lozim: 
1. Xavfli moddalarning hosil bo‘lishini bartaraf etuvchi mavjud 
texnologiyalarni takomillashtirish. Yangi texnologik jarayonlarni joriy etish. 
2. Yoqilg‘i tarkibi, apparatlar va karbyuratorlarni yaxshilash, tozalovchi 
qurilmalar yordamida atmosferaga chiqindilar chiqishini kamaytirish va bartaraf 
etish. 
17