104
3. Zararli chiqindilar chiqaruvchi manbalarni to‘g‘ri joylashtirish orqali
atmosferaning ifloslanishini oldini olish va yashil maydonlarni kengaytirish.
Tuproq mineral va qoyatosh bo’laklarining aralashmasi hisoblanib, qolgan
qismi esa notirik organizmlar, suv va havodan tashkil topgan. Tuproq
shakllanishga ega, qisman qoyatoshlar mayda bo’laklarga bo’linib, ular vaqti bilan
tuproq hosil bo’lishida qatnashadi.
Demak, tuproq ham abiotik omillar sirasiga kirib, jonsiz qoyatoshlar va
mineral bo’laklardan tashkil topishi ma’lum qonuniyatga asoslangan. Tuproq o’z
tarkibiga bakteriya, zamburug’, hashoratlar va chuvalchanglarni ham oladi.
Tuproqning hosidor qismi uning tarkibidagi gumus bilan bog’liq. Tuproq qum, loy
va gumusning turli komponentlarini bir biri yuilan bog’laydi.
Rachel Carson (1907–1964) mashhur atrof muhit yozuvchilaridan sanalib,
AQSH dagi Baliq va yovvoyi tabiat nashriyotidagi 15 yillik faoliyatidan so’ng
o’zining ijodini yozuvchilikka bag’ishladi. U tomonidan “Silent Spring” nomli
kitob nashrdan chiqadi. Unda pestitsidlarning zarari va ular olib keladigan
kasalliklar zikr etilgan.
Tuproq zararlanishi
Hosildor yerlar o’simlik unib chiqishi uchun zarur hisoblanadi. Hosildor
yerlar shakllanishiyuzming yillarga borib taqaladi. Yomg’ir yog’ib, yerni
bo’shatib, uning ustki qismini oqizib ketadi, shamol ham uning ustki qismini ozi
bilan uchirib ketadi.Tuproqning bir joydan ikkinchi joyga ko’chib harakatlanishi-
Eroziya deb ataladi. Eroziyaga uchragan yerlar daryo va kichik daryolar
tomonidan yuvilib turiladi va quyosh nuriga to’sqinlik qilib fotosintez jarayoniini
sekinlashtiradi. Bu esa baliqlar, molyuskalarga va boshqa organizmlarga talofat
keltiradi. Eroziya tabiiy jarayon, lekin u insoniyat tasiri ostida kuchayib boradi,
ekinzorlar haydalib, o’rmonlar kesilishi oqibatida yerlar ochiq holga kelib
qolmoqda. Ochiq holdagi yerlarni esa shamol va yomg’ir osonlik bilan yuvib
oqizib ketadi.
18
Dostları ilə paylaş: 
