Ønsan sΩhv edΩ bilΩr; sΩhvi etiraf etmΩk onu yüksΩldir; sΩhvi düzΩltmΩk

ùԥkil 8.14. Sulfit anhidridinin regenerasiyası ilԥ sulfolaúma 

prosesinin tullantı qazlarının t

ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji 

sxemi. 

1 – damlaayırıcı; 2 – suvarılan filtr; 3 – Venturi skrubberi; 4 – 

kür

ԥ úԥkilli doldurma; 5 – filtr-dumantutucu; 6 – mexaniki filtr; 

7 – nasos; 8,9 – tutumlar; 10 – buxarlandırıcı kalon; 11 – 

duzlu su soyuducusu; 12 – istid

ԥyiúdirici; 13 – vakuum nasos; 

14 – quruducu kalon;   I – sulfuratordan çıxan qazlar; II – 

suvarma m

ԥhlulu; III – sulfolaúmaya qaytarılan mԥhsul; IV – 

duzlu su; V – su;  VI – proses

ԥ qaytarılan SO

2

; VII – buxar; 

VIII – kondensat; IX – NH

3

; X – atmosfer

ԥ atılan qazlar; XI –

tur

ú axınlar kanalizasiyaya. 

II 

    I       1 

   2 

III 

12

13 

                                                                                  

 269

8.2.2. Avtoklav üsulu il

ԥ qazların SO

2

–d

ԥn  

    t

ԥmizlԥnmԥsi 

Tullantı qazların ammonyak-avtoklav üsulu il

ԥ

t

ԥmizlԥnmԥsi prosesi çirkli qazların ammonyakın sulu 

m

ԥhlulu içԥrisindԥn buraxılması ilԥ SO

2

-nin udulmasına 

ԥsaslanır. Sonra alınan ammoniumsulfit vԥ bisulfit 

avtoklavda 150-160

0

C temperaturda v

ԥ 0,5-0,6 MPa 

t

ԥzyiqdԥ parçalanır. Nԥticԥdԥ ammonium sulfat vԥ

s

ԥrbԥst kükürd alınır: 

NH

3

+H

2

O + SO

2

  

⎯

⎯

⎯

⎯→

→

→

→   NH

4

HSO

3

  ....................(8.4) 

2NH

3

+H

2

O+SO

2

  

⎯

⎯

⎯

⎯→

→

→

→   (NH

4

)

2

SO

3 

 ………..…....8.5) 

2NH

4

HSO

3

+(NH

4

)

2

SO

3

⎯

⎯

⎯

⎯→

→

→

→2(NH

4

)

2

SO

4

+S+H

2

O....(8.6) 

Burada alınan (NH

4

)

2

SO

4 

  v

ԥ S ԥmtԥԥ  mԥhsulu kimi dԥ

i

úlԥnԥ bilԥr. Qazların ammonyak-avtoklav üsulu ilԥ SO

2

-

d

ԥn tԥmizlԥnmԥsinin texnoloji sxemi úԥkil 8.115 –dԥ

göst

ԥrilmiúdir. 1 skrubberinԥ 8 vԥ 9 tutumlarından 

müvafiq olaraq su v

ԥ amonyak verilir. Çirkli qazlar 1 

skrubberind

ԥ amonyakın sulu mԥhlulundan  buraxılır vԥ

SO

2

 udulur. 1 skrubberinin yuxarısından t

ԥmizlԥnmiú

qazlar çıxır. 1 skrubberinin a

úa÷ısından ammonium sulfit 

v

ԥ bisulfit mԥhlulları qarıúı÷ı 7 nasosu vasitԥsilԥ 2 

filtrpresini keç

ԥrԥk 3 avtoklavına göndԥrilir. 3 avtoklavına 

reaksiyanı gücl

ԥndirmԥk üçün 10 tutumundan sulfat 

                                                                                  

 270

tur

úusu da verilir. 3 avtoklavında ammonium sulfit vԥ

bisulfitin m

ԥhlullarının parçalanması prosesi gedir  vԥ

s

ԥrbԥst kükürd (99,9% tԥmizlikdԥ) ayrılır. 3 avtoklavından 

çıxan m

ԥhlul  7 nasosu vasitԥsilԥ 4 vakuum buxarlan-

dırıcı aparatına verilir, burada ammonium sulfat qovulur 

v

ԥ 5 sentrafuqa aparatında kristallik ammonium sulfat  

alınır, m

ԥhlul isԥ yenidԥn prosesԥ qaytarılır. 6 

quruducusunda ammoniumsulfat kristalları qurudulur v

ԥ

sonrakı emal prosesin

ԥ göndԥrilir.   

II    

I

     

1 

      7              2    7

VI 

4 

    

     5        6   

VII 

3 

7

  III     8      IV             9                V     10

   

VIII

   

ùԥkil 8.15. Qazların ammonyak-avtoklav üsulu ilԥ SO

2

–d

ԥn 

                     t

ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi. 

1 – skrubber; 2 – filtrpres; 3 – avtoklav; 4 – vakuum buxarlandırıcı 

aparat; 5 – sentrafuqa; 6 – quruducu; 7 – nasoslar; 8,9,10 –

tutumlar; I – çirkli qaz; II – t

ԥmizlԥnmiú qazlar; III – su; IV –

amonyak; V – sulfat tur

úusu; VI – çöküntü; VII – kükürd; VIII –

ammoniumsulfat.  

                                                                                  

 271

8.2.3. 

øúlԥnmiú qazların SO

2

–d

ԥn manqan, maqnezit 

v

ԥ ԥhԥng üsulu ilԥ tԥmizlԥnmԥsi   

Manqan üsulu il

ԥ qazların SO

2

–d

ԥn tԥmizlԥnmԥsi   

MnO

2

 tozu t

ԥrkibindԥ SO

2

 olan qaz axını yoluna 

vurulur: 

SO

2 

  +   MnO

2 

  

⎯→ MnSO

4

............(8.7) 

Alınan b

ԥrk MnSO

4

amonyakın sulu m

ԥhlulunu 

keçm

ԥklԥ oksidlԥúdirilir. 

MnSO

4

+2NH

3

+H

2

O+½O

2

⎯→ MnO

2

+(NH

4

)

2

SO

4

..(8.8)  

(NH

4

)

2

SO

4

– ammonium sulfat filtrl

ԥnmԥklԥ mԥhluldan 

ayrılır v

ԥ  iúlԥnmԥyԥ göndԥrilir. Bundan bԥzԥn gips dԥ

alınır. 

(NH

4

)

2

SO

4

+Ca(OH)

2

⎯⎯→CaSO

4

+2NH

3

+2H

2

O.....(8.9)  

Maqnezit üsulu il

ԥ qazların SO

2

-d

ԥn tԥmizlԥnmԥsi   

Bu üsulda SO

2 

 maqnezium oksid suspenziyası il

ԥ

udulur: 

   SO

2

+MgO+6 H

2

O 

⎯⎯→ MnSO

3

⋅⋅⋅⋅ 6 H

2

O …......(8.10)      

   SO

2

+MgO+3H

2

O  

⎯⎯→ MnSO

3

⋅⋅⋅⋅ 3 H

2

O ….....(8.11)  

øúlԥnmiú qazların   SO

2

–d

ԥn ԥhԥng üsulu ilԥ

          t

ԥmizlԥnmԥsi   

 Bu üsulda SO

2 

ԥhԥngdaúı ilԥ iúlԥnilir: 

    SO

2

+CaCO

3  

⎯⎯→ CaSO

3

+CO

2

 ....................(8.12)      

    SO

2

+CaO     

⎯⎯→ CaSO

3

.............................(8.13) 

                                                                                  

 272

    2CaSO

3

 +O

2

⎯⎯→ 2CaSO

4 

 ……...................(8.14) 

Alınan kalsium sulfat suda pis h

ԥll olan maddԥdir vԥ

CaSO

4 

⋅⋅⋅⋅2 H

2

O gips kimi istifad

ԥ olunur.  

øúlԥnmiú qazların kükürd dioksidindԥn ԥhԥng üsulu ilԥ

t

ԥmizlԥnmԥsi iki ardıcıl quraúdırılmıú absorberlԥrdԥ

(

ԥhԥng südü ilԥ suvarılan skrubberlԥrdԥ) hԥyata keçirilir. 

Bu üsulun üstün c

ԥhԥtlԥri: texnoloji sxeminin sadԥliyi, 

a

úa÷ı istismar xԥrclԥri, etibarlı vԥ ucuz sorbentlԥ iúlԥmԥsi, 

qazların 

ԥvvԥlcԥdԥn soyudulma vԥ tozsuzlaúdırılmadan 

t

ԥmizlԥnmԥsinin mümkünlüyü. Ԥhԥng üsulu qazların 

SO

2

-d

ԥn praktiki olaraq tam tԥmizlԥnmԥsinԥ

(

Ș(SO

2

)=80%) imkan yaradır. 

Ԥhԥng karbonatlı süxurların 

1000…1300 

º

C temperaturda yandırılması il

ԥ alınır. 

øúlԥnmiú qazların SO

2

–d

ԥn 

ԥhԥng üsulu ilԥ          

t

ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi úԥkil 8.16-da  

göst

ԥrilmiúdir. Bu üsulda iúlԥnmiú qazlar ԥvvԥlcԥ 1 

tsiklonlar batareyasında mexaniki qarı

úıqlardan (toz vԥ

his) t

ԥmizlԥnir vԥ sonra 2 qazüfürücü vasitԥsilԥ ԥhԥng 

südü il

ԥ suvarılan 3 skrubberinԥ daxil edilir.   

Ԥhԥng südü ilԥ  SO

2

 –nin qar

úılıqlı  tԥsirindԥn 

a

úa÷ıdakı reaksiyalar gedir: 

         SO

2

 + 

ɇ

2

O= 

ɇ

2

SO

3

......................(8.15) 

   

ɋɚ (Ɉɇ)

2

 + SO

2

 = CaSO

3

 + 2H

2

O......(8.16) 

                                                                                  

 273

M

ԥhlulun sirkulyasiyası  dԥrԥcԥsindԥn asılı olaraq 

onun t

ԥrkibindԥ ɋɚSɈ

3 

duzu toplanma

÷a baúlayır. 

M

ԥhlulda kalsium sulfitin qatılı÷ı  18—20% olduqda 

m

ԥhlul dövri olaraq tԥzԥsi ilԥ ԥvԥz olunur. Ԥmԥlԥ  gԥlԥn 

kalsium sulfit suda pis h

ԥll oldu÷undan (0,138 q/l) 

skrubberl

ԥrin suvarma sistemlԥrindԥ kalsium sulfit 

kristallarının ayrılması üçün ardıcıl olaraq 5 

kristalla

údırıcısı yerlԥúdirilir. CaSO

3

-ün sonrakı ayrılması 

6 vakuum filtrind

ԥ baú verir.  

            2

ɋɚSO

3

+O

2

=2

ɋɚSO

4 

...........(8.17) 

(8.17) reaksiysı üzr

ԥ alınan ɋɚSɈ

4

 v

ԥ CaSO

3 

–d

ԥn 

ibar

ԥt olan úlam 7 transportyoru ilԥ sistemdԥn çıxarılır vԥ

tikinti materiallarının istehsalında istifad

ԥ olunur. Ԥhԥng 

üsulu praktiki olaraq i

úlԥnmiú qazların SO

2 

–d

ԥn tam 

t

ԥmizlԥnmԥsini tԥmin edir, lakin bu halda xeyli miqdarda 

ԥhԥng sԥrf olunur. Qazların tԥmizlԥnmԥ  dԥrԥcԥsi 80%-ԥ

çatır. 

Ԥhԥng üsulunda hԥm dԥ 60 %-ԥ  qԥdԥr toz 

hiss

ԥciklԥri dԥ tutula bilir. 

                                                                                  

 274

ùԥkil 8.16. øúlԥnmiú qazların ԥhԥng üsulu ilԥ SO

2

 – 

                 d

ԥn tԥmizlԥnmԥsi. 

1 – tsiklonlar batareyası; 2 – qazüfürücü; 3 – skrubber; 

4,9,12,– nasoslar; 5 – kristalla

údırıcı; 6 -  vakuum filtri; 

7,8 -  transportyor; 8 -10 - 

ԥhԥng tutumu; 11 -ԥhԥng südü 

tutumu; I – i

úlԥnmiú qazlar; II – tԥmizlԥnmiú qazlar. 

                                                           

  I 

II 

                                                                                  

 275

8.2.4. Adsorbsiya üsulları il

ԥ qazların SO

2

–d

ԥn 

t

ԥmizlԥnmԥsi. 

Absorbsiya üsullarının köm

ԥyi ilԥ qazların SO

2

–d

ԥn 

t

ԥmizlԥnmԥsi prosesinin çatıúmayan cԥhԥtlԥri bԥrk 

xemosorbentl

ԥrin tԥtbiq edilmԥsinԥ ԥsaslanan üsulların 

i

úlԥnib hazırlanmasına sԥbԥb olmuúdur. Xemosorbent 

kimi 

ԥhԥngdaúı, dolomit vԥ ya ԥhԥngdԥn istifadԥ oluna 

bil

ԥr. Xemosorbentlԥrin aktivliyini artırmaq üçün onların 

t

ԥrkibinԥ SO

2 

uducuları il

ԥ yanaúı bir sıra ucuz qeyri üzvi 

duzlar, mis oksixloridl

ԥri, maqnezium oksidi vԥ digԥr 

madd

ԥlԥr kimi xüsusi ԥlavԥlԥr dԥ daxil edirlԥr.  

Xemosorbentl

ԥrlԥ yanaúı SO

2

–ni tutmaq üçün bir çox 

metal oksidl

ԥrindԥn dԥ istifadԥ oluna bilir. Qazların 

kükürd dioksidind

ԥn quru sanitar tԥmizlԥnmԥsi prosesi 

qazların yüks

ԥk temperaturda tԥmizlԥnԥcԥk qaz axınının 

n

ԥmlԥúdirilmԥdԥn emal olunmasını  tԥmin edir ki, bu da 

aparatların korroziyasını azaldır, qazt

ԥmizlԥmԥ texnolo-

giyasını sad

ԥlԥúdirir vԥ ona sԥrf olunan kapital xԥrclԥrinin 

ixtisar olunmasına imkan yaradır. Bunlarla yana

úı belԥ

texnologiyalar ad

ԥtԥn uduculardan dövri istifadԥ  vԥ ya 

qazların t

ԥmizlԥnmԥsi prosesi mԥhsullarının utilizasi-

yasını da n

ԥzԥrdԥ tutur. Quru tԥmizlԥmԥ üsullarına hԥm 

                                                                                  

 276

d

ԥ kükürd dioksidinin katalitik oksidlԥúmԥsi vԥ

adsorbentl

ԥrlԥ udulması proseslԥri dԥ aid edilir. 

8.2.5. Qazların termiki v

ԥ katalitik tԥmizlԥnmԥ

üsulları.

Tullantı qazlarının kükürd dioksidind

ԥn katalitik 

t

ԥmizlԥnmԥsinin iúlԥnib hazırlanmıú texnologiyası sulfat 

tur

úusunun nitroz vԥ ya kontakt üsulu ilԥ istehsalında 

istifad

ԥ olunan SO

2

-nin SO

3

-

ԥ oksidlԥúmԥsi prinsipinԥ

ԥsaslanır. SO

2

–nin katalitik oksidl

ԥúmԥ üsulları bir neçԥ

cür olur. Bu üsullar istifad

ԥ olunan katalizatorlara vԥ

reaksiya mexanizmin

ԥ görԥ bir-birindԥn fԥrqlԥnirlԥr. 

Pirolyuzit üsulu – SO

2 

– nin maye fazada katalizator 

– pirolyuzit (katalizatorun 

ԥsas hissԥsi MnO

2

  d

ԥn 

ibar

ԥtdir) iútirakı ilԥ oksidlԥúmԥsinԥ ԥsaslanır. Oksigen 

artıqlı

÷ında iki valentli Mn üç valentli Mn-a qԥdԥr 

oksidl

ԥúdirilir. Bu halda eyni zamanda  SO

2 

– nin  d

ԥ

oksidl

ԥúmԥsi baú verir: 

 4 Mn

2

+

  +   3 O

2    

⎯⎯→   2Mn

2

O

3 

  .............(8.18) 

  2 SO

2      

+    O

2      

⎯⎯→   2SO

3     

  ................(8.19) 

Sonra Mn

3

+

 SO

2 

–ni oksidl

ԥúdirir vԥ Mn

2

+

-y

ԥ çevrilir. 

Pirolyuzit üsulu il

ԥ  tullantı qazlarının SO

2

–d

ԥn 

t

ԥmizlԥnmԥsi qur÷usunun texnoloji sxemi úԥkil 8.17-dԥ

                                                                                  

 277

göst

ԥrilmiúdir. Qazların pirolyuzit üsulu ilԥ SO

2

–d

ԥn 

t

ԥmizlԥnmԥsi qur÷usunda tullantı qazlar Raúiq hԥlqԥlԥri 

il

ԥ doldurulmuú 1 qüllԥsini keçir. Bu qüllԥ duru  sulfat 

tur

úusu ilԥ suvarılır.  øúçi boúqablarda - barbotyorlarda 

katalizator – pirolyuzit yerl

ԥúdirilir. 1 qüllԥsindԥn çıxan 

sulfat tur

úusu yüksԥk qatılıqda olur vԥ sulfat turúusunun 

çoxd

ԥfԥli  sirkulyasiyası ilԥ barbotyoru katalizatordan 

t

ԥmizlԥyirlԥr vԥ onu qarıúdırıcıya göndԥrirlԥr. Pirolyuzit 

üsulunun çatı

úmayan cԥhԥti: turúunun qatılı÷ı artdıqca 

oksidl

ԥúmԥ dayanır. Bu oksigenin vԥ  SO

2

–nin sulfat 

tur

úusu mԥhlulunda hԥll olmasının azalması ilԥ prosesin 

z

ԥncir mexanizmi üzrԥ getmԥsinin dԥ dayanması ilԥ

ԥlaqԥdardır. 

                                                                                  

 278

II    

2

  12 

1

I  

   III 

 IV 

 4 

2        7

 3 

 5              V     6 

   III 

11              10        8  

VI 

  

9 

2 

ùԥkil 8.17. Pirolyuzit üsulu ilԥ tullantı qazlarının SO

2

-d

ԥn 

t

ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi. 

1 – Pa

úiq hԥlqԥlԥri ilԥ doldurulmuú qüllԥ; 2 – nasoslar; 3 – 

tutum;  4 – birinci m

ԥrhԥlԥ barbatyoru; 5 – ikinci mԥrhԥlԥ

barbatyoru; 6 – elektrofiltr; 7 – diyirc

ԥkli dԥyirman; 8 – 

pirolyuzit toplayıcısı; 9 – hazır m

ԥhsul tutumu; 10 – 

sentrofuqa; 11 – basqı bakı; 12 – duru sulfat tur

úusu 

tutumu; I – çirkli qazlar; II – sulfat tur

úusu; III – su; IV – 

pirolyuzit; V – t

ԥmizlԥnmiú qazlar; VI – sulfat turúusu 

qarı

údırma sexinԥ; VII – çöküntü.  

VII

III

                                                                                  

 279

    8.2.6. Qazların hidrogensulfidd

ԥn tԥmizlԥnmԥsi.  

H

2

S – güclü sinir – iflic z

ԥhԥridir. Onun iúçi zonasında 

yol veril

ԥ bilԥn qatılı÷ı – 10 mq/m

3

, 

ԥhali yaúayan 

zonalarda is

ԥ havada orta gündԥlik qatılı÷ı – 0,008 

mq/m

3 

olmalıdır.  Hidrogen sulfidin iyini insan onun 

qatılı

÷ı 1-3

⋅10

−2 

mq/m

3 

olanda hiss edir. H

2

S il

ԥ 6 mq/m

3 

qatılıqda 4 saat müdd

ԥtindԥ  nԥfԥsalma zamanı baú  vԥ

göz a

÷rıları müúahidԥ olunur. Hidrogensulfid 

yanacaqların t

ԥrkibindԥ qatıúıq kimi olur. Tԥrkibindԥ

hidrogensulfid olan odluq qazları korroziyaya qar

úı çox 

aktivdir. Qazların hidrogensulfidd

ԥn tԥmizlԥnmԥsi 2 

istiqam

ԥtdԥ aparılır:

1) 

østehsal vԥ ventilyasiya qazlarının sanitar 

t

ԥmizlԥnmԥsi. 

2) Sonrakı  m

ԥrhԥlԥdԥ emal olunmaq üçün istifadԥ

olunan texnoloji qazların t

ԥmizlԥnmԥsi.    

T

ԥbii qazları, müxtԥlif neft emalı vԥ neft-kimya proses-

l

ԥrindԥ ayrılan qazları hidrogensulfiddԥn tԥmizlԥyirlԥr 

(hidrot

ԥmizlԥmԥ, krekinq, piroliz, riforminq vԥ s.). Qazlar 

t

ԥrkiblԥrindԥ olan hidrogensulfidin miqdarına görԥ

müxt

ԥlif olurlar. Tԥbii qazlar ya kükürdsüz, ya da tԥrkib-

l

ԥrindԥ az miqdarda hidrogensulfid olur. Mԥsԥlԥn, 

Orenburq yataqlarında tapılan t

ԥbii qazın tԥrkibindԥ       

                                                                                  

 280

4-6%, Astraxan t

ԥbii qazının tԥrkibindԥ isԥ 25% hidrogen 

sulfid olur. Kanadada el

ԥ qaz yataqları vardır ki, onların 

t

ԥrkibindԥ 50% hidrogen sulfid olur. Neft emalı  vԥ neft-

kimya qazlarının t

ԥrkibindԥ hidrogen sulfidin miqdarı 0,5 

%-d

ԥn 15%-ԥ  qԥdԥr olur. Atmosferԥ atılan qazların 

t

ԥmizlԥnmԥsi zamanı onların tԥrkibindԥ hidrogen sulfidin 

miqdarı yol veril

ԥ bilԥn qatılıq hԥddindԥ olmalıdır. 

Texnoloji qazların t

ԥmizlԥnmԥsi zamanı hidrogen sulfidin 

miqdarı sonrakı emal prosesl

ԥrinin tԥlԥbatlarına uy÷un 

olaraq reqlamentl

ԥúdirilir. Çox zaman kimyԥvi sintezlԥrdԥ  

texnoloji qazların t

ԥrkibindԥ olan H

2

S-in miqdarı 1mq/m

3

-

dan 50 mq/m

3

  h

ԥddindԥ ola bilԥr. Tԥmizlԥnmԥ zamanı 

ayrılan H

2

S-d

ԥn ya elementar kükürd ya da sulfat turúusu 

alınır. Tullantı qazlarının hidrogensulfidd

ԥn  ayrılması 2 

üsulla h

ԥyata keçirilir:  

1) Sorbsiya üsulu; 

2) Katalitik oksidl

ԥúmԥ. 

Qazların hidrogensulfidd

ԥn 99,9%-ԥ 

q

ԥdԥr  

t

ԥmizlԥnmԥsinԥ imkan verԥn sorbsiya üsullarından  ԥn 

geni

ú yayılanı hemosorbsiyadır. Bu halda müxtԥlif 

hemosorbsiya üsullarından istifad

ԥ edirlԥr ki, onlardan da 

etanolaminl

ԥ  tԥmizlԥnmԥ üsulu çox geniú  tԥtbiq sahԥsi 

tapmı

údır.    

                                                                                  

 281

Vakuum-

ɤɚrbonat üsulu. Bu üsullarda qazların 

t

ԥrkibindԥ olan hidrogensulfid natrium vԥ ya kalium 

karbonatın sulu m

ԥhlullarının iútirakı ilԥ udulur. Sonra 

m

ԥhlul vakuum altında regenerasiyaya u÷rayır, soyudulur 

v

ԥ yenidԥn absorbsiya prosesinԥ qaytarılır.  Ԥgԥr 

m

ԥhlulun regenerasiyası hidrogensulfidin rekuperasiyası 

olmadan aparılırsa, onda m

ԥhlulu regeneratorda 

qızdıraraq t

ԥrkibindԥ olan hidrogensulfidi hava ilԥ üfürüb 

çıxarırlar. 

Fosfat üsulu il

ԥ aparılan proseslԥr.Tullantı qazları-

nın t

ԥrkibindԥn  hidrogensulfidin fosfat üsulu ilԥ

absorbsiyası üçün t

ԥrkibindԥ 40 – 50% kaliumortofosfat 

olan sulu m

ԥhlullardan istifadԥ olunur. Mԥhluldan 

hidrogensulfidi qaynatmaqla ayırırlar.     

Arsenat-q

ԥlԥvi üsulu. østifadԥ olunan absorbentlԥr-

d

ԥn asılı olaraq bu üsullar arsenat-soda vԥ arsenat-

ammonyak üsullarına ayrılır. Arsenat-soda üsulu il

ԥ

tullantı qazlarının hidrogensulfidd

ԥn tԥmizlԥnmԥsi 3 vԥ 5 

valentli arsenin z

ԥif qԥlԥvi mԥhlulu ilԥ hԥyata keçirilir: 

  H

2

S+2Na

3

AsO

3 

⎯⎯→Na

3

AsSO

2

+H

2

O..................(8.20) 

  Na

3

AsSO

2

+Na

3

AsO

4 

⎯⎯→Na

3

AsO

3

S+Na

3

AsO

3 

..(8.21) 

Udulma atmosfer t

ԥzyiqindԥ vԥ 20-40

0

C temperaturda 

ba

ú verir. Bu üsulla qazların hidrogensulfiddԥn yüksԥk 

                                                                                  

 282

d

ԥrԥcԥdԥ  tԥmizlԥnmԥsi (1 q/m

3

 - 

ԥ  qԥdԥr) tԥmin olunur. 

Çatı

úmayan cԥhԥti isԥ toksiki reagentlԥrdԥn istifadԥ

olunmasıdır. Arsenat-soda üsulu il

ԥ tullantı qazlarının 

hidrogensulfidd

ԥn tԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji 

sxemi 

úԥkil 8.18-dԥ verilmiúdir. Tԥmizlԥnԥcԥk tullantı 

qazları 1 absorberin

ԥ daxil olur vԥ orada hidrogen 

sulfidd

ԥn tԥmizlԥnir. Sonra 1 absorberinin aúa÷ısından 

hidrogensulfidl

ԥ doydurulmuú  mԥhlul 2 nasosu vasitԥsilԥ

3 istid

ԥyiúdiricisinԥ daxil olur. 3 istidԥyiúdiricisindԥ

hidrogensulfidl

ԥ doydurulmuú  mԥhlul 40°ɋ temperatu-

runa q

ԥdԥr qızdırılır vԥ sonra da regenerasiya olunmaq 

üçün 4 regeneratoruna verilir.  4 regeneratorunda m

ԥhlul 

iç

ԥrisindԥn sıxılmıú hava barbotaj edilir. Havanın oksigeni 

il

ԥ oksidlԥúԥrԥk mԥhlulun  tԥrkibindԥn ayrılan kükürd  

sonra hava qabarcıqları il

ԥ birlikdԥ 5 seperatoruna daxil 

olur. Regenerasiya olunmu

ú  mԥhlul yenidԥn 1 

absorberin

ԥ qaytarılır. Kükürdü 6 vakuum-filtrindԥ

ayırırlar. Absorbsiya prosesinin intensivliyin

ԥ uducu 

m

ԥhlulda arsenin qatılı÷ı vԥ mԥhlulun pH–ı tԥsir göstԥrir. 

Arsenat – soda v

ԥ arsenat-ammonyak üsullarının 

texnoloji sxeml

ԥri vԥ aparatları bir-birlԥrinԥ oxúardır.  

                                                                                  

 283