Ønsan sΩhv edΩ bilΩr; sΩhvi etiraf etmΩk onu yüksΩldir; sΩhvi düzΩltmΩk
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8.2. Qaz tullantılarının SO 2 v ԥ H 2 S –d ԥn tԥmizlԥnmԥsi
- 8.2.1.Tullantı qazların SO 2 – d ԥn tԥmizlԥnmԥsi
|
Ejeksiyalı skrubberl ԥrdԥ kürԥlԥrin suvarılması sabit s ԥviyyԥli qabdan tԥmizlԥnԥcԥk qazlarla sovrulan maye vasit ԥsilԥ hԥyata keçirilir. Bo úqablı qazyuyucular (barbotajlı, köpüklü). øçԥrisindԥ tökülԥn boúqablı köpük aparatları daha çox yayılmı
údır. Tökülԥn boúqablarda diametri 3–8 mm olan d ԥliklԥr vardır. Tozlar qaz vԥ mayenin tԥsiri ilԥ yaranan köpük layında tutulur. Toztutucu prosesin effektivliyi fazalar arası s ԥthin hԥcmindԥn asılı olur.
cür
aparatlarda qazların maye t ԥbԥqԥsi ilԥ kontaktı qaz axının maye s ԥthinԥ zԥrbԥsi nԥticԥsindԥ baú verir vԥ sonra da qaz – maye qatı úı÷ı müxtԥlif konfiqurasiyalı d ԥliklԥrdԥn buraxılır vԥ ya qaz-maye qarıúı÷ı birbaúa maye faza seperatoruna ötürülür. Bel ԥ tԥsir nԥticԥsindԥ diametri 300–400 mkm olan damcılar ԥmԥlԥ gԥlir. 251
M ԥrkԥzdԥnqaçma tԥsirli qazyuyucular. Mԥrkԥzdԥn- qaçma qüvv ԥsi ilԥ iúlԥyԥn skrubberlԥr daha çox yayılmı
údır. Onları konstruktiv quruluúlarına görԥ 2 yerԥ bölürl
ԥr: 1) qaz axınlarının burulması mԥrkԥzi pԥrli burucu qurulu úun kömԥyilԥ hԥyata keçirilԥn aparatlar; 2) qaz axınları könd ԥlԥn tangensial istiqamԥtdԥ daxil edilԥn aparatlar. Sür ԥtli qazyuyucular (Venturi skrubberlιri). Bu aparatların ԥsas hissԥsi boru-püskürdücülԥrindԥn ibar
ԥtdir ki, onların kömԥyilԥ suvarılan mayenin 40– 150 m/s sür ԥtilԥ hԥrԥkԥt edԥn qaz axınları ilԥ intensiv xırdalanması t ԥmin olunur. Bu aparatlarda damcıtutucular
Tullantı qazlarının qaz v ԥ buxarúԥkilli toksiki madd
ԥlԥrdԥn zԥrԥrsizlԥúdirilmԥsi üçün aúa÷ıdakı üsullar- dan istifad ԥ olunur: absorbsiya (fiziki vԥ hemosorbsiyalı), adsorbsiya, katalitik, termiki, kondensasiya v ԥ s. Tullantı qazlarının absorbsiya üsulu il ԥ tԥmizlԥnmԥsi a úa÷ıdakı ԥlamԥtlԥrԥ görԥ tԥsnif olunur: 1) absɨrbsiya olunan komponent ԥ görԥ; 2) istifadԥ edilԥn absorbent 252
tipin ԥ görԥ; 3) prosesin xarakterinԥ görԥ – qazın sirkulyasiyalı v ԥ sirkulyasiyasız verilmԥsi ilԥ; 4) absorbentin istifad ԥ olunmasına görԥ – regenerasiya olunan v ԥ yenidԥn dövr etdirilԥn (dövri) vԥ regenerasiya olunmayan (qeyri dövri); 5) tutulan komponentl ԥrin
istifad ԥsinԥ görԥ – rekuperasiyalı vԥ rekuperasiyasız; 6) rekuperasiya olunan m ԥhsul tipinԥ görԥ; 7) prosesin tԥúkil edilm ԥsinԥ görԥ – dövri vԥ fasilԥsiz; 8) absorbsiya aparatlarının konstruktiv tipin ԥ görԥ. Tullantı qazlarının t ԥmizlԥnmԥ üsulunun seçilmԥsi bir çox faktorlardan asılıdır: tullantı qazların t ԥrkibindԥn çıxarılan tullantı komponentl ԥrin qatılı÷ından, qazın hԥcm v ԥ temperaturundan, qatıúıqların miqdarından, hemosorbentin olmasından, rekuperasiya m ԥhsullarından istifad ԥnin mümkünlüyü, tԥlԥb olunan tԥmizlԥnmԥ d ԥrԥcԥsindԥn. Tullantı qazlarıns tԥmizlԥnmԥ üsulu texniki-iqtisadi hesablamaların n ԥticԥlԥri ԥsasında seçilir. Adsorbsiya üsulu il ԥ qazların tԥmizlԥnmԥsi onların t ԥrkibindԥ olan qaz vԥ buxarúԥkilli qatıúıqların ayrılması m ԥqsԥdilԥ istifadԥ olunur. Bu üsul qarıúı÷ın mԥsamԥli cisim – adsorbent t ԥrԥfindԥn udulmasına ԥsaslanır. T ԥmizlԥnmԥ prosesini dövri vԥ ya fasilԥsiz iúlԥyԥn adsorberl ԥrdԥ aparırlar. Bu üsulların üstün cԥhԥti yüksԥk 253
t ԥmizlԥnmԥ dԥrԥcԥsinin ԥldԥ olunması çatıúmayan cԥhԥti is ԥ tozlu qazların tԥmizlԥnmԥsinin mümkün olmamasıdır. Katalitik t ԥmizlԥnmԥ üsulları bԥrk katalizator üzԥrindԥ toksiki komponentl ԥrin qeyri-toksiki komponentlԥrԥ kimy ԥvi çevrilmԥsi prosesinԥ ԥsaslanır. Tԥmizlԥnmԥ prosesin ԥ tԥrkibindԥ toz vԥ katalizator zԥhԥrlԥri olmayan qazlar düçar edilir. Qazların azot oksidl ԥri, kükürd, karbon v ԥ üzvi qatıúıqlardan ayrılması zamanı bu üsullardan istifad ԥ edilԥ bilԥr. Prosesi müxtԥlif konstruksiyalı reaktorlarda aparırlar. Termiki üsullar qazların asan oksidl
ԥúԥn toksiki qatıúıqlardan zԥrԥrsizlԥúdirilmԥsi m ԥqsԥdilԥ tԥtbiq olunur. 8.2.1.Tullantı qazların SO 2 – d ԥn tԥmizlԥnmԥsi. SO 2 – nin insan orqanizmin ԥ ziyanı olduqca çoxdur. O, z ԥhԥrlidir vԥ insan qanında olan hemoqlobinin miqdarını azaldır, gözün selikli qi úasına tԥsir göstԥrir, uzun müdd ԥt tԥrkibindԥ SO 2 olan hava il ԥ tԥnԥffüs zamanı insanların a ÷ ciyԥrlԥrindԥ xroniki xԥstԥliklԥr ԥmԥlԥ gԥtirir. SO 2 ԥ ԥsasԥn yandırılan yanacaqların hesabına dü úür. østehsal olunan sulfat tur úusunun 30 %-i SO 2 – d
ԥn alınır. Bu üsulla alınan sulfat tur úusunun maya dԥyԥri piritdԥn alınan sulfat
254
tur úusunun maya dԥyԥrindԥn 3 dԥfԥ aúa÷ı olur. SO 2 – nin
tullantı qazlarından ayrılması üçün çox saylı hemosorbsiya üsulları t ԥklif edilmiú vԥ onlardan da ancaq b ԥzilԥri tԥtbiq sahԥsi tapmıúdır. Bu ona görԥdir ki, tullantı qazlarının h ԥcmi böyük, lakin tԥrkiblԥrindԥ SO 2 – nin
qatılı ÷ı az olur, qazlar yüksԥk temperatur vԥ tԥrkiblԥrindԥ çoxlu miqdarda tozun olması il ԥ xarakterizԥ olunur. Absorbsiya üçün su, q ԥlԥvi vԥ qԥlԥvi torpaq metalları duzlarının sulu m ԥhlulları vԥ suspenziyalarından istifadԥ olunur. Qaz tullantılarının sulfit anhidridind ԥn tԥmizlԥnmԥsinin s ԥnaye üsullarını úԥrti olaraq 4 qrupa bölmԥk olar: 1) Ammonyak üsulu – bu üsul qazların t ԥmizlԥnmԥsi v ԥ eyni zamanda ammonium sulfat vԥ sulfitlԥrin alınmasına ԥsaslanır. 2) Q ԥlԥvilԥrlԥ neytrallaúdırma üsulu – bu üsul tullantı qazlarının q ԥlԥvilԥrlԥ neytrallaúdırılması ilԥ sulfat vԥ sulfitl ԥrin alınması prosesinԥ ԥsaslanır vԥ qazların yüksԥk d ԥrԥcԥdԥ tԥmizlԥnmԥsinԥ imkan verir. 3) Katalitik üsullar - kükürd anhidridinin katalizator i útirakı ilԥ oksidlԥúdirilԥrԥk duru sulfat turúusunun alınmasına ԥsaslanır. 255
4) Maye üzvi uducularla absorbsiya üsulu – t ԥrkibindԥ 2-8 h ԥcm. % -i kükürd anhidridi olan tullantı qazlarının maye üzvi uducularla absorbsiya olunması prosesin ԥ ԥsaslanır. Kerosinin sulfola úması prosesindԥ yaranan tullantı qazlarının z ԥrԥrli qatıúıqlardan tԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi úԥkil 8.11-dԥ göstԥrilmiúdir. Tullantı qazlar kerosin hiss ԥciklԥrindԥn ayrılmaq üçün Raúiq hԥlqԥlԥri ilԥ doldurulmu ú 1 tutucu kalonu vԥ sonra da Venturi borusunu keç ԥrԥk 3 absorberinԥ daxil olur. 3 absorberind ԥ tԥrkibindԥ sԥrbԥst qԥlԥvi vԥ 20-25 % sulfoduzlar olan neytralla údırılmıú qara turúunun sulu m ԥhlulunda kükürd oksidlԥrinin absorbsiya prosesi gedir. 3 absorberin ԥ 5 sirkulyasiya mԥhlulu tutumundan sԥrf t ԥnzimlԥyicisini keçmԥklԥ 6 nasosu vasitԥsilԥ absorbent verilir v ԥ mԥhlulun pH göstԥricisinin 7-dԥn yüksԥk olmasını t ԥmin etmԥk üçün absorbentin qԥlԥvi mԥhlulu ilԥ doydurulması da aparılır. Bundan sonra qazlar 3 absorberinin a úa÷ı hissԥsinԥ daxil olur ki, burada da yuyucu m
ԥhlulun tԥrkibindԥ olan kerosin vԥ duzların hesabına yaranan köpükl ԥrin qismԥn söndürülmԥsi prosesi gedir. Köpükl ԥrin qismԥn söndürülmԥsi vԥ aparılan damcıların tutulması Ra úiq hԥlqԥlԥri ilԥ
256
doldurulmu ú 3 kalonunun yuxarı hissԥsindԥ baú verir. 3 kalonunun a úa÷ı hissԥsindԥn mԥhlul mԥhlulu sirkulyasiya ed ԥn 15 tutumuna verilir. pH-ı 7-dԥn az olmayan iúlԥnmiú absorbent sistemd ԥn çıxarılır vԥ ԥmtԥԥ mԥhsulunun alınması üçün buxarlandırmaya gönd ԥrilir, tԥmizlԥnmiú qazlar is ԥ tüstü borusu vasitԥsilԥ atmosferԥ atılır. Belԥ qur ÷unun tullantı qazlarına görԥ mԥhsuldarlı÷ı 6-8 minm 3 /saat, t ԥmizlԥnmԥ prosesinԥ daxil olan tullantı qazlarının t ԥrkibindԥ (SO 3 ) sulfat anhidridinin (0,63- 2,93q/m 3 ) v ԥ (SO 2 ) sulfit anhidridinin (21,15-40,02 q/m 3 ) miqdarının d ԥyiúmԥ intervalından asılı olaraq orta t ԥmizlԥnmԥ effektivliyi müvafiq olaraq 97,2% vԥ 99,2% olur. Xlorsulfon tur úularının iútirakı ilԥ sulfolaúma prosesind ԥ yaranan tullantı qazları atmosferԥ atılmazdan ԥvvԥl tԥmizlԥnmԥ prosesinԥ düçar edilir. S ԥnaye-tԥcrübԥ qur÷usunda ali ya÷ spirtlԥrinin sulfola údırılması prosesindԥ yaranan tullantı qazlar ԥvvԥlcԥ doldurmalı kalonda qatı sulfat turúusu (93%-li) il ԥ, sonra da 15%-li NaOH mԥhlulu ilԥ suvarılan Venturi absorberind ԥ ilkin tԥmizlԥnmԥ prosesinԥ düçar edilir vԥ bundan sonra qazlar atmosfer ԥ atılır. Tԥdqiqatlar n ԥticԥsindԥ atmosferin yer sԥthinԥ yaxın olan sahԥsindԥ qaz tullantıları t ԥrkibindԥ sulfat turúusu dumanının 257
buraxıla bil ԥn qatılıq hԥddindԥn yüksԥk oldu÷u müԥyyԥn olunmu údur. Bu üsulun çatıúmayan cԥhԥti ondan ibarԥtdir ki, burada sulfat tur úusu qatılı÷ının 93,3% hԥddindԥ saxlanılması vacibdir. Sulfat tur úusu qatılı÷ının azaldılma- sı v ԥ ya artırılması sulfat anhidridinin ayrılması effektiv- liyini azaldır ki, bu da absorbentin xass ԥlԥri ilԥ izah edilir. Qatılı ÷ı 93,3%-dԥn aúa÷ı olan sulfat turúusundan istifadԥ olunduqda, buxar faza t ԥrkibindԥ sulfat turúusuna n ԥzԥrԥn suyun miqdarı çox olur. Absorberdԥ sulfat anhidridi su buxarı il ԥ sulfat turúusu dumanı ԥmԥlԥ gԥtirir ki, bu da t ԥmizlԥnmԥ effektivliyini azaldır. Sulfat tur úusunun qatılı÷ı 93,3%-dԥn yüksԥk olduqda buxarın t ԥrkibindԥ sulfat anhidridinin miqdarı sudan çox olur. Bu zaman SO 3 –ün atmosfer t ԥzyiqi ilԥ tԥsirindԥn sulfat tur
úusu dumanı ԥmԥlԥ gԥlir. Texnoloji sxemdԥ sulfat tur
úusu ilԥ tԥmizlԥnmԥ kalonunu iki ardıcıl quraúdırılmıú laylı filtrl ԥrlԥ ԥvԥz etmԥklԥ sulfat turúusu dumanının atmosfer
ԥ atılan qazların tԥrkibindԥ sanitar normasına q ԥdԥr azaldılması mümkündür. 258
I II
1 VI 4 3 IV
V 5 2 6 II
ùԥkil 8.11. Kerosinin sulfolaúması zamanı yaranan qazların t ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi. Aparatlar:1-tutucu kalon; 2 – Venturi borusu; 3- absorber; 4- tüstü borusu; 5 – tutum; 6 – nasos. Axınlar: I – t
ԥmizlԥnmԥyԥ gedԥn qazlar: II – texnoloji prosesԥ qaytarılan kerosin: III – t ԥzԥ qԥlԥvi; IV – tԥzԥ neytralla údırılmıú qara turúu; V – emala göndԥrilԥn neytralla údırılmıú qara turúu; VI – atmosferԥ atılan qazlar.
259
“Sulfureks” qur ÷usunun tullantı qazların kükürd oksidl ԥrindԥn “Ballastra” firmasının sxemi üzrԥ t ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi úԥkil 8.12.-da göst ԥrilmiúdir. Tullantı qazlar, maye mԥhsullardan azad olmaq üçün 1 tsiklonu v ԥ paslanmayan poladdan hazırlanan filtrl ԥyici tor laylar toplusu ilԥ tԥchiz olunmuú 3 separatoruna daxil olur. Sonra qaz 30-45% Ra úiq
h ԥlqԥlԥri ilԥ doldurulmuú qruplaúdırılmıú tutumdan ibarԥt olan 6 filtrini keçir v ԥ 8 ventilyatoru ilԥ 9 Venturi absorberin ԥ daxil edilir. 9 Venturi absorberi 11-12 %-li NaOH m ԥhlulu ilԥ suvarılır. Qazlar Venturi borusunun 10 skrubberaltı tutum-vannasında maye layı iç ԥrisindԥn keçirilir v ԥ tüstü borusu vasitԥsilԥ atmosferԥ atılır. Qԥlԥvi m ԥhlulu isԥ sulfokütlԥnin neytrallaúmasına vԥ ya turú axınların kanalizasiya x ԥttinԥ axıdılır. Qazların hԥcmi orta hesabla 1000-1200 m 3 /t olub, t ԥrkibindԥ sulfit vԥ sulfat anhidridinin miqdarı müvafiq olaraq 2,6-18,6q/m 3 v
6,1 q/m 3 , SO 2 -d ԥn tԥmizlԥnmԥ effektivliyi 99%, SO 3 -d ԥn t ԥmizlԥnmԥ effektivliyi isԥ 82 % olur vԥ bu halda kükürd anhidridl ԥrinin miqdarının yer tԥbԥqԥsindԥ buraxıla bilԥn qatılıq h ԥddindԥn yüksԥk olması müúahidԥ olunur. 260
2 II
3 1
I VI 14 3 9 IV 11 10 12 7 8 6
4 5 III 15 ùԥkil 8.12. “Sulfureks” qur÷usunun tullantı qazlarının t ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi. Aparatlar:1- tsiklon; 2,4 – aralıq tutum; 3- separator; 5,7,12 – tutumlar; 6 – filtr; 8 – ventilyator; 9 - venturi absorberi; 10 – skrubberaltı tutum-vanna; 11,13,15,16 –nasoslar; 14 - tüstü borusu. Axınlar: I – t ԥmizlԥnmԥyԥ gedԥn qazlar: II – reaktora qaytarılan axın; proses ԥ qaytarılan kerosin: III – buxar; IV – q ԥlԥvi; V – su; VI – atmosferԥ atılan qazlar;VII – neytralla úmaya gedԥn qԥlԥvi mԥhlulu. V VII
261
Sulfola úma prosesindԥ yaranan qaz tullantılarının t ԥmizlԥnmԥsinin tipik texnoloji sxemi úԥkil 8.13-dԥ göst ԥrilmiúdir. Reaktorun separatorundan çıxan tullantı qazlar iri damcı-maye hiss ԥciklԥrindԥn tԥmizlԥnmԥk üçün 2 tsklon-damcıayırıcısını keçm ԥklԥ ilkin tԥmizlԥnmԥ filtri- 3- ԥ daxil olur. 3 filtrindԥ daha kiçik hissԥciklԥr vԥ sulfat anhidridinin qism ԥn tԥmizlԥnmԥsi gedir. Sulfat anhidridinin sorbenti kimi prosesin ilkin xammalından istifad
ԥ olunur. Sorbent reaktor mԥhsuldarlı÷ının 2-3%-i q ԥdԥr miqdarda 1 xammal tutumundan 10 nasos dozatorunun köm ԥyi ilԥ götürülԥrԥk 7 istidԥyiúdirici aparatı keçm ԥklԥ 3 filtrinԥ daxil edilir. 2 tsiklon vԥ 3 filtrind ԥn axan mԥhsullar sulfolaúma mԥrhԥlԥsinԥ qaytarılır. Yüngül uçucu m ԥhsulların sulfolaúdırılması zamanı 3 filtrind ԥn sonra vԥ ya bilavasitԥ aparatın özünd ԥ ԥlavԥ olaraq maye damcılarının tutulması üçün 4 tsiklonu qura údırılır ki, oradan da tutulan maye hԥmçinin sulfola údırma prosesinԥ qaytarılır. Sonra qazlar qԥlԥvi m ԥhlulu ilԥ yuma qovúa÷ına qaytarılır. Absorber kimi 5 bo úqablı barbotaj tipli kalon vԥ ya Venturi absorberi aparatlarından istifad ԥ olunur. 5 absorberinԥ suvarma üçün maye 12 nasosu il ԥ 9 tutumundan verilir. øúlԥnmiú sorbent 8 tutumuna axıdılır v ԥ oradan da 11 nasosu 262
vasit ԥsilԥ sulfoturúunun neytrallaúdırılması qovúa÷ına gönd ԥrilir. Neytrallaúmaya verilԥn mԥhlulda sԥrbԥst q ԥlԥvinin miqdarı texnoloji reqlamentdԥ göstԥrilԥn s ԥviyyԥdԥ saxlanılır. Ԥgԥr texnoloji úԥrait yuyucu m ԥhlullardan sulfokütlԥnin neytrallaúmasında istifadԥ etm ԥyԥ imkan vermirsԥ, o halda hԥmin mԥhlul t ԥmizlԥnmԥ qovúa÷ında, tԥrkibindԥ 0,2 % sԥrbԥst qԥlԥvi qalana q ԥdԥr sirkulyasiya olunur vԥ sonra da tԥrkibindԥki Na 2
4 -d ԥn tԥmizlԥnmԥ mԥrhԥlԥsinԥ göndԥrilir. Qԥlԥvi m ԥhlulunun iútirakı ilԥ yuma zamanı yaranan sulfat tur úusu dumanını qazlardan ayırmaq üçün ikipillԥli filtr- dumantutucusundan istifad ԥ olunur. 6 filtrinin birinci pill ԥsindԥ iri hissԥciklԥr ayrılır vԥ bu pillԥdԥ qazın sürԥti yüks ԥk (3 m/san-yԥ qԥdԥr) olur. økinci pillԥdԥ isԥ qazın sür ԥti nisbԥtԥn aúa÷ı- 0.08 m/san-yԥ hԥddindԥ olur. 6 filtrind ԥ tutulan sulfat turúusu texniki ehtiyaclar üçün istifad ԥ olunur, tԥmizlԥnmiú qazlar isԥ tüstü bacası vasit ԥsilԥ atmosferԥ atılır. Göstԥrilԥn texnologiya üzrԥ sulfola úma prosesindԥ yaranan tullantı qazlarının t ԥmizlԥnmԥsi prosesinin tԥtbiqi kükürd oksidlԥrinin 97- 99% t ԥmizlԥnmԥsinԥ imkan verir, xammala görԥ sԥrf ԥmsallarını azaldır, müԥssisԥnin yerlԥúdiyi sahԥdԥ 263
atmosfer havasının sanitar normalara uy ÷un olmasına imkan yaradır. I 2 9 V VIII VII 6 3 4 5 8 12 VI
II II
IX III
IV II
1 10
7 11
ùԥkil 8.13. Sulfolaúma proseslԥrindԥ yaranan qaz tullantılarının t ԥmizlԥnmԥsinin tipik texnoloji sxemi 1 – xammal tutumu; 2,4 – tsiklonlar; 3 – filtr; 5 – bo úqablı absorber; 6 – filtr-dumantutucu; 7 – istid ԥyiúdirici; 8,9 – skrubberaltı tutumlar;10,11,12 – nasoslar. Axınlar: I – çirkli qazlar; II – su; III –xammal; IV – qaynar su; V – 10%-li NaOH m ԥhlulu; VI – sulfolaúma mԥrhԥlԥsinԥ qaytarılan xammal; VII – atmosfer ԥ atılan qazlar; VIII – filtrd
ԥ tutulan sulfat turúusu; IX– sulfokütlԥ neytrallaú- maya.
264
Kükürd anhidridinin ayrılması il ԥ gedԥn sulfolaúma prosesi úԥraitindԥ ԥlavԥ reaksiyaların baú vermԥsi ilԥ ԥlaqԥdar olaraq qazların tԥmizlԥnmԥsinin bir sıra fԥrqli c ԥhԥtlԥri vardır. Belԥ ki, yaú tԥmizlԥmԥ mԥrhԥlԥsindԥ NaOH-ın sulu m ԥhlulu ԥvԥzinԥ ammonyakın sulu m ԥhlulundan istifadԥ etmԥk daha mԥqsԥdԥuy÷un hesab olunur. Bu halda a úa÷ıdakı reaksiyalar baú verir: 3 2
3 3 4 3 4 2 2 3 2 4 3 2 4 2 3 2 ) ( 2 ) ( ) ( 2 SO NH NH HSO NH HSO NH O H SO SO NH SO NH O H NH SO ⎯→ ← + ⎯→ ← + + ⎯→ ← + + ........(8.1) 35-40
0 C temperaturda v ԥ ilkin qazın tԥrkibindԥ SO 2 - nin miqdarı 0,3-0,1 h ԥcm% oldu÷u halda kükürd anhidridl ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥ dԥrԥcԥsi mühitin PH göst ԥricisindԥn dԥ asılıdır. PH-ın optimal qiymԥti 6-6,2 olur. PH göst ԥricisinin bu qiymԥtdԥn daha aúa÷ı oldu÷u halda t ԥmizlԥnmԥ effektivliyi xeyli azalır, lakin PH optimal qiym ԥtdԥn yüksԥk olduqda çıxan qazların tԥrkibindԥ ammonyakın miqdarı çoxalır. Eksperimental d ԥlillԥr
n ԥticԥsindԥ müԥyyԥn olunmuúdur ki, effektiv tԥmizlԥnmԥ üçün ammoniumun bisulfit v ԥ sulfit duzları qatılı÷ı 0,8÷0,85 h ԥddindԥ olmalıdır. Mԥhlulun sulfit anhidridi ilԥ doydurulmasını 3 2 / NH SO C C nisb
ԥtinin 0,92-0,98 qiymԥtinin 265
alınmasına q ԥdԥr aparırlar, bundan sonra ammonium sulfit-bisulfit m ԥhlulu SO 2 -nin ayrılması m ԥqsԥdilԥ regenerasiya prosesin ԥ göndԥrilir. Desorbsiya prosesi 80-98
0 C-d
ԥ boúqablı kalonlarda hԥyata keçirilir, bu halda a úa÷ıdakı reaksiyalar baú verir: 0 ) ( 2 2 2 3 2 4 3 4
SO SO NH HSO NH + + ⎯→ ⎯ ......(8.2) 0 ) ( 2 ) ( 2 2 . 4 2 4 2 3 2 4 3 4 H S SO NH O H SO NH HSO NH + + ⎯→ ⎯ + + .........(8.3) Yüks ԥk temperaturlarda ԥsasԥn (3) reaksiyası getdiyin ԥ görԥ prosesi vakuum altında aparırlar. S ԥnaye qazları tԥrkibindԥ sulfit anhidridi ilԥ yanaúı sulfat anhidridi d ԥ oldu÷una görԥ güman edilir ki, ammonium sulfit-bisulfit m ԥhlulunda ammonium sulfatın da ԥmԥlԥgԥlmԥsi baú verir ki, bu da absorbentin kimyԥvi h ԥcmini azaldır, odur ki, qazların qabaqcadan sulfat anhidridind ԥn tԥmizlԥnmԥsi mԥqsԥdԥuy÷un hesab olunur. Qazların t ԥrkibindԥ sԥthi aktiv maddԥlԥrin olması onun özlülüyünün artmasına s ԥbԥb olur vԥ bu adsorbentin kimy ԥvi tutumunu azaldır. Belԥiklԥ, yuma m ԥhlullarının tԥrkibinԥ sԥthi aktiv maddԥlԥrin düúmԥsinԥ imkan verilm ԥmԥlidir. 266
Sulfit anhidridinin regenerasiyası il ԥ sulfolaúma prosesind ԥ yaranan qazların tԥmizlԥnmԥsinin texnoloji sxemi úԥkil 8.14-dԥ göstԥrilmiúdir. Sulfuratordan çıxan vԥ separasiya m ԥrhԥlԥsini keçԥn qazlar maye damcılarından azad olmaq üçün 1 damcıayırıcısına daxil olur. Sonra qazlar t
ԥrkiblԥrindԥ olan maye hissԥciklԥrin azaldılması v ԥ SO 3 -ün qism
ԥn absorbsiyası üçün ilkin mԥhsulla suvarılan 2 filtrin ԥ göndԥrilir. 1 damcıayırıcısı vԥ 2 filtrind
ԥn ayrılan maye faza sulfolaúma prosesinԥ qaytarılır, qazlar is ԥ sulfit-bisulfit mԥhlulları ilԥ suvarılan Venturi borusuna verilir. M ԥhlulun sirkulyasiyası 7 nasosunun köm ԥyilԥ hԥyata keçirilir, vaxt keçdikdԥn sonra is
ԥ mԥhlulun bir hissԥsi regenerasiya olunmaq üçün 9 tutumuna gönd ԥrilir, absorbent isԥ tԥzԥ ammonyak il ԥ doydurulur. 3 kalonunun kubunda qazlar sulfat tur úusu dumanı vԥ ammonium sulfatdan t ԥmizlԥnmԥk mԥqsԥdilԥ aparılan damcıların tutulması üçün istifad ԥ olunan doldurma layını keçmԥklԥ 5 laylı filtr ԥ daxil olur. Qazların tԥmizlԥnmԥsi prosesi úԥraitinin yax úılaúdırılması üçün filtrin, xüsusԥn doldurmaların ilkin sulfit-bisulfit m ԥhlulu ilԥ suvarılması mԥqsԥdԥuy÷un hesab olunur. Yuyucu m ԥhlulun regenerasiyası kub hiss ԥsi buxarla qızdırılsn 10 buxarlandırıcı kalonda 267
h ԥyata keçirilir. Sulfit anhidridinin qovulma prosesi kalona bilavasit ԥ isti su buxarının verilmԥsi ilԥ intensivlԥúdirilԥ bil ԥr. Qovma zamanı bisulfitin parçalanması ilԥ yanaúı ammonyak v ԥ suyun ayrılması ilԥ digԥr ammonium duzlarının da qism ԥn parçalanma prosesi dԥ baú verԥ bil ԥr. Duz mԥhlulu ilԥ soyudulan 11 soyuducusunda su buxarının kondensl ԥúdirilmԥsi ilԥ ammonyak tutulur. Alınan kondensat absorbentin doydurulmasına s ԥrf
olunur. N ԥm sulfit anhidridi ammonyak vԥ suyun kondensl ԥúdirilmԥsindԥn sonra 13 vakuum nasosuna verilir. Sonra qazlar silikagel il ԥ doldurulmuú 14 kalonunda son qurudulma prosesin ԥ düçar edilir. Qurudulmu ú sulfit anhidridi yenidԥn sulfat anhidridinin alınması prosesin ԥ qaytarılır. 10 kalonunun kub hiss ԥsindԥn ayrılan sulfit mԥhlulu 12 soyuducusunu keçm ԥklԥ 3 kalonunun suvarılmasında istifadԥ olunur. Ammonium sulfatın toplanması d ԥrԥcԥsindԥn asılı olaraq 3 kalonunun kubundan m ԥhlulun bir hissԥsi turú axınların kanalizasiya x ԥttinԥ axıdılır. Bir sıra çatıúmayan cԥhԥtlԥri (qızdırılmaya istilik s ԥrfi, apparatların turúuyadavamlı materiallardan hazırlanması) olmasına baxmayaraq bu üsulun t
ԥtbiqi sulfolaúma prosesinin praktiki olaraq tullantısız aparılmasına imkan verir. |