Ønsan sΩhv edΩ bilΩr; sΩhvi etiraf etmΩk onu yüksΩldir; sΩhvi düzΩltmΩk

Azot oksidl

ԥrinin orqanizmlԥrԥ toksiki tԥsiri. 

Yanacaqların yanması zamanı atmosfer

ԥ ԥsasԥn NO vԥ

NO

2

    atılır ki, onun da ümumi miqdarı ad

ԥtԥn NOx kimi 

göst

ԥrilir. Belԥ ki, NO artıq otaq temperaturunda 

oksigenl

ԥ nisbԥtԥn tez oksidlԥúԥrԥk NO

2

–y

ԥ çevrilir. 

Bundan ba

úqa  azotun bütün oksidlԥri fizioloji aktivdirlԥr 

v

ԥ ona görԥ  dԥ insan orqanizminԥ qarúı  tԥhlükԥ

yaradırlar. Diazot oksidi N

2

O (“n

ԥúԥlԥndirici” qaz) böyük 

qatılıqlarda t

ԥngnԥfԥslik törԥdir. Azot monooksidi NO – 

sinir z

ԥhԥri adlanır;  ɋɈ kimi o da qanın tԥrkibindԥ olan 

hemoqlobin

ԥ birlԥúԥrԥk  methemoqlobinԥ transformasiya 

etm

ԥ qabiliyyԥtinԥ malik olan, möhkԥm olmayan nitroz 

birl

ԥúmԥlԥri  ԥmԥlԥ  gԥtirԥ bilir. Qanda methemoqlobinin 

qatılı

÷ı 60-70% olduqda ölümlԥ nԥticԥlԥnmԥlԥr müúahidԥ

olunur. Azot dioksidi a

÷ ciyԥr vԥ selikli qiúaya

qıcıqlandırıcı  t

ԥsir göstԥrir. Böyük qatılıqlarda a÷ ciyԥrin 

                                                                                  

 301

úiúmԥsinԥ vԥ qan tԥzyiqinin aúa÷ı düúmԥsinԥ sԥbԥb olur. 

Karbohidrogenl

ԥrlԥ yanaúı azot oksidlԥri ultrabԥnövúԥyi 

úüaların tԥsiri altında bir sıra radikal reaksiyalara daxil 

olur v

ԥ fotokimyԥvi dumanın  ԥmԥlԥ  gԥlmԥsindԥ  iútirak 

edir. Bundan ba

úqa azot oksidlԥri  atmosferdԥ bir sıra 

fiziki v

ԥ kimyԥvi çevrilmԥlԥrԥ düçar olaraq  “turúu ya÷ıú-

ları”nın 

ԥmԥlԥ  gԥlmԥsinԥ imkan yaradır [5]. Azot 

oksidl

ԥrinin buraxıla bilԥn qatılıq hԥddi cԥdvԥl 8.4-dԥ

göst

ԥrilmiúdir. 

C

ԥdvԥl 8.4.  

Azot oksidl

ԥrinin buraxıla bilԥn qatılıq hԥddi 

Madd

ԥlԥr Buraxıla bilԥ qatılıq hԥddi   

mkq/m

3

T

ԥsir müddԥti

Azot oksidi 

Orta günlük 60 

a. b.400 

24 saat 

20 d

ԥqiqԥ

Azot dioksidi 

                Orta günlük 40 

a. b.85 

24 saat 

30 d

ԥqiqԥ

Bel

ԥliklԥ, azot oksidlԥrinin yüksԥk toksikiliyi vԥ

insan orqanizml

ԥrinԥ kԥskin mԥnfi tԥsirinini nԥzԥrԥ alaraq 

dem

ԥk olar ki, sԥnaye vԥ iúlԥnmiú tullantı qazlarının azot 

oksidl

ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥsi vԥ  zԥrԥrsizlԥúdirilmԥsi çox 

mühüm m

ԥsԥlԥlԥrdԥndir.  

Qazların azot oksidl

ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥsi 

üsullarını 3 qrupa ayırmaq olar: 

1) Azot oksidl

ԥrinin maye sorbentlԥrlԥ udulması; 

                                                                                  

 302

2) Azot oksidl

ԥrinin bԥrk sorbentlԥrlԥ udulması; 

3) Azot oksidl

ԥrinin katalizator üzԥrindԥ elementar azota 

q

ԥdԥr reduksiyasi. 

    Qazların azot oksidl

ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥsinin  ԥn geniú

yayılmı

ú üsulu onların Na

2

CO

3

  v

ԥ ɋɚ(Ɉɇ)

2

, nisb

ԥtԥn az 

hallarda — NaOH v

ԥ ɄɈɇ    mԥhlullarında udulmasına 

ԥsaslanır. Qԥlԥvi mԥhlulu ilԥ  tԥmizlԥnmԥ üsulu böyük 

kapital qoyulu

úu vԥ istismar xԥrclԥri tԥlԥb edir, lakin onun 

ԥsas çatıúmayan cԥhԥti ondan ibarԥtdir ki, bu halda azot 

oksidl

ԥrinin absorbsiya dԥrԥcԥsi 60—75%-dԥn artıq 

olmur, bel

ԥliklԥ  dԥ bu üsul qazların sanitar normalara 

uy

÷un tԥmizlԥnmԥsini tԥmin etmir.  

Proses zamanı alınan q

ԥlԥvi tullantıları sonra 

çoxd

ԥfԥli emal olunmaqla bԥrk duzlara çevrilir. Azot 

oksidl

ԥrinin bԥrk sorbentlԥrlԥ - silikogel, alyumogel, 

aktivl

ԥúdirilmiú kömür vԥ digԥr bԥrk uducularla – 

udulması üsulu az etibarlı, bahalı v

ԥ mürԥkkԥb oldu÷una 

gör

ԥ sԥnaye miqyasında tԥtbiq sahԥsi tapmamıúdır.    

Azot oksidl

ԥrinin katalitik reduksiyası üsulu son 

ill

ԥrdԥ  sԥnaye miqyasında tԥtbiq olunma÷a baúlanmıúdır 

v

ԥ hԥlԥlik daha tԥkmillԥúdirilmiú üsul hesab olunur.  

                                                                                  

 303

8.5.1. Azot oksidl

ԥrinin katalitik reduksiyası. 

Qazların azot oksidl

ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥsi azot 

oksidl

ԥrinin katalitik reduksiyası üsulu ilԥ  hԥyata keçirilir. 

Reduksiyaedici kimi hidrogend

ԥn istifadԥ olunduqda azot 

oksidl

ԥrinin reduksiya prosesi 149°ɋ temperaturda, 

reduksiyaedici kimi metandan istifad

ԥ olunduqda isԥ

reduksiya prosesi 400°-d

ԥ baúlayır.  Azot oksidlԥrinin 

reduksiyası  t

ԥrkibindԥ azot oksidlԥri olan qaz qarıúı÷ının 

reduksiyaedici qazla birlikd

ԥ katalizator içԥrisindԥn 

keçirilm

ԥsi ilԥ baú verir. Katalitik reduksiya prosesindԥ

ayrılan istilik ya su buxarının alınmasında, ya da qaz 

turbinl

ԥrindԥ istifadԥ olunur. Reduksiyaedici agent kimi 

hidrogen, metan, t

ԥbii, neftlԥ çıxan  vԥ koks qazlarından 

istifad

ԥ olunur. Prosesi hԥyata keçirmԥk üçün müxtԥlif 

növ katalizatorlardan istifad

ԥ olunur. Azot oksidlԥrinin 

reduksiyası katalizatorsuz yüks

ԥktemperaturlu reduk-

siyaedici alovun i

útirakı ilԥ  dԥ  hԥyata keçirilԥ bilԥr. Bu 

halda qazlar 950-1200°

ɋ temperatura qԥdԥr 

qızdırılmalıdır. Bel

ԥliklԥ, tullantı qazlarının azot 

oksidl

ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥsi zamanı selektiv katalitik 

reduksiya üsulu 

ԥn mԥqsԥdԥuy÷un hesab olunur.  Bu 

üsul heterogen katalizator üz

ԥrindԥ azot oksidinin 

                                                                                  

 304

oksigen i

útirakı ilԥ ammonyakla reduksiyasına  ԥsaslanır. 

Selektiv katalitik reduksiya prosesi  180°

ɋ-dԥn 360°ɋ-yԥ

q

ԥdԥr temperaturda böyük miqdarda istiliyin ayrılması ilԥ

aparılır. Ayrılan istilik istid

ԥyiúdiricilԥrdԥ utilizԥ olunur. Bu 

üsulla t

ԥlԥb olunan tԥmizlԥnmԥ  dԥrԥcԥsi  Ș

NO2

 = 99,2% 

olur. 

8.5.2. Azot oksidl

ԥrinin (NO

x

) hidrogenl

ԥ reduksiyası. 

Azot oksidl

ԥrinin  ɇ

2

 il

ԥ reduksiyası 150-200

°ɋ

temperaturda ba

ú verir. Katalizator kimi adԥtԥn daha çox 

Cu, Ni, 

ɋr vԥ onların qarıúı÷ından vԥ ya  Pt, Pd, Ru –dan 

istifad

ԥ olunur. Lakin hidrogen bahalı oldu÷u üçün azot 

oksidl

ԥrinin reduksiyaedicisi kimi geniú  tԥtbiq sahԥsi 

tapmamı

údır. Azot oksidlԥrinin NO

x

 (m

ԥsԥlԥn, NO) 

reduksiyasıyası: 

 molekulyar azota q

ԥdԥr (8.26):  

 2NO + 2H

2

⎯→

⎯

 N

2

 + 2H

2

O  ................(8.29),  

 ya da ammonyaka q

ԥdԥr (ɇ

2

 artıqlı

÷ında) gedir(8.30):  

 NO + 5/2

ɇ

2

⎯→

⎯

 N

ɇ

3

 + 

ɇ

2

Ɉ  ...............(8.30) 

Ümumi formulu Au/MO

x

/SiO

2

  v

ԥ Au/MOx/Al

2

O

3

(burada 

Ɇ=ɋo, La, Ce) olan Au – tԥrkibli katalizatorların 

aktivliyin

ԥ daúıyıcılar tԥsir göstԥrir. Ge vԥ La oksidlԥri NO 

-nun N

2

 –y

ԥ çevrilmԥsi selektivliyini artırır. (8.29) tԥnliyi 

                                                                                  

 305

üzr

ԥ NO-nun maksimal konversiyası katalizator vԥ

temperaturdan asılıdır. Bel

ԥ ki, Pt/Al

2

O

3

 katalizatoru 

i

útirakı ilԥ

Ɍ=140

°ɋ-dԥ konversiya 50%, Pt/SiO

2

  

katalizatoru üçün 

Ɍ=90

°ɋ-dԥ  konversiya 75% olur. 

Suyun i

útirakı NO-nun N

2

–y

ԥ çevrilmԥsi konver-

siyasını azaldır.  Pt/Al

2

O

3 

katalizatoruna Na

+ 

ionunun 

daxil edilm

ԥsi NO-nun N

2 

–y

ԥ çevrilmԥ konversiyasını 

30%-d

ԥn  75%-ԥ  qԥdԥr artırır. Katalizatorun Na

+ 

il

ԥ

promotorla

údırılması (8.29) tԥnliyi üzrԥ gedԥn reaksiyanın 

sür

ԥtini 30 dԥfԥ artırır.  Promotorun ԥlavԥ olunması yԥqin 

ki, NO – nun hemosorbsiyasının artmasına v

ԥ sonra da 

Pt katalizatoru üz

ԥrindԥ dissosasiyasına sԥbԥb olur.  

Azot oksidl

ԥrinin (NO

x

) karbon 2-oksidl

ԥ  reduk-

siyası. Azot oksidl

ԥrinin karbon monooksidi vasitԥsilԥ

reduksiyası (8.31) t

ԥnliyi üzrԥ baú verir: 

    2NO + 2CO 

⎯→

⎯

 N

2

 + 2CO

2

  ............(8.31)  

Bu reaksiya 150-350

°ɋ temperaturda  Fe, Cu, Ni, Cr, 

Co oksidl

ԥri vԥ ya nԥcib metalların  ԥsasında hazırlanan 

katalizatorların i

útirakı ilԥ aparılır. Bu istiqamԥt ekoloji 

katalizd

ԥ olduqca perspektivdir, çünki tullantı qazlarının 

eyni zamanda h

ԥm  ɋɈ  vԥ  hԥm dԥ azot oksidlԥrindԥn 

(NO

ɯ

) t

ԥmizlԥnmԥsinԥ imkan yaradır. Mԥqsԥdli reaksiya 

                                                                                  

 306

il

ԥ yanaúı yan reaksiya – NO –nun  N

2

O ya reduksiya 

prosesi d

ԥ gedir. (8.32):  

   2NO + 

ɋɈ

⎯→

⎯

 N

2

Ɉ + ɋɈ

2

 .................(8.32)  

Ɉ

2

  v

ԥ ya havanın iútirakı ilԥ (8.33) reaksiyasının 

getm

ԥsi dԥ mümkündür:  

ɋO + Ɉ

2

⎯→

⎯

ɋɈ

2

 .................................(78.33)  

Katalizatorun hazırlanma üsulunun da onun aktivliyin

ԥ

t

ԥsiri çoxdur.   

8.5.3. Azot oksidl

ԥrinin (NO

x

) ammonyak il

ԥ

reduksiyası. 

Azot oksidl

ԥrinin ammonyak vasitԥsilԥ reduksiyası 

270-390

°ɋ temperaturda (8.34–8.36) tԥnliklԥri üzrԥ baú

verir: 

3N

2

O + 2NH

3

⎯→

⎯

 4N

2

 + 3H

2

O ..................(8.34)  

6NO + 4NH

3

⎯→

⎯

 5N

2

 + 6H

2

O  ..................(8.35)  

6NO

2  

+  8NH

3

⎯→

⎯

 7N

2

 + 12H

2

O .................(8.36)  

Reduksiyaedici kimi ammonyak v

ԥ ya onun 

tör

ԥmԥlԥrindԥn istifadԥ  sԥnaye qazlarının vԥ elektrik 

stansiyalarda 

ԥmԥlԥ  gԥlԥn qazların azot oksidlԥrindԥn 

t

ԥmizlԥnmԥsi zamanı  tԥcrübԥdԥn keçirilir.  Prosesin 

effektivliyini artırmaq üçün amonyakın miqdarı 

stexiometrik qiym

ԥtdԥn müԥyyԥn qԥdԥr artıq götürülür. 

                                                                                  

 307

Bu halda amonyakın bir hiss

ԥsi  ԥlavԥ oksidlԥúmԥ

reaksiyalarına s

ԥrf olunur:  

2N

ɇ

3

 + 5/2

Ɉ

2

⎯→

⎯

 N

Ɉ

2 

+ 3

ɇ

2

Ɉ ...................(8.37)  

2N

ɇ

3

 + 3/2

Ɉ

2

⎯→

⎯

 N

2

 + 3

ɇ

2

Ɉ .....................(8.38)  

Ammonyakın buraxıla bil

ԥn qatılıq hԥddi: BBQH 

(N

ɇ

3

)=20 mq/m

3

, azot oksidl

ԥrinin buraxıla bilԥn qatılıq 

h

ԥddi BBQH (NOx)=5 mq/m

3

.  Odur ki, azot oksidl

ԥrinin 

ammonyakla reduksiyası zamanı reduksiyaedicinin 

düzgün dozalara bölünm

ԥsi vacibdir. Bundan baúqa 

amonyak artıqlı

÷ında ammonium-sulfat ԥmԥlԥ  gԥlir ki, o 

da t

ԥmizlԥyici qur÷uların mԥhsuldarlı÷ına mԥnfi tԥsir 

göst

ԥrir. Bu prosesi aparmaq üçün Fe, Cr, Cu, V oksidlԥri 

v

ԥ Pt ԥsasında hazırlanan katalizatorlardan istifadԥ

olunur. V

2

O

5

/TiO

2

  katalizatoru daha çox öyr

ԥnilmiú  vԥ

effektiv hesab olunur. NO-nun ammonyakla reduksiyası 

zamanı  N

2

O–nun 

ԥmԥlԥ  gԥlmԥsi müúahidԥ olunur. 

Yüks

ԥk temperaturlarda suyun ԥlavԥ olunması aktivliyi vԥ

selektivliyi artırır, bel

ԥ ki, ammonyakın oksigenlԥ

oksidl

ԥúmԥsini lԥngidir.  

8.5.4. Azot oksidl

ԥrinin karbohidrogenlԥrlԥ

reduksiyası. 

Ad

ԥtԥn çox zaman reduksiyaedici kimi metandan 

istifad

ԥ olunur (8.39 – 8.31):  

                                                                                  

 308

4N

2

O + CH

4

⎯→

⎯

 4N

2

 + CO

2

 + 2H

2

O ..................(8.39)  

4NO + CH

4

⎯→

⎯

 2N

2

 + CO

2

 + 2H

2

O ...................(8.40)  

2NO

2

 + CH

4

⎯→

⎯

 N

2 

+ CO

2

 + 2H

2

O ....................(8.41)  

Reduksiyaedici kimi propandan (C

3

H

8

) istifad

ԥ

olunduqda ba

ú verԥn reksiyalar (8.42 – 8.44):  

10 N

2

O + C

3

H

8   

⎯→

⎯

 10 N

2

 + 3 CO

2

 + 4 H

2

O  .....(8.42)  

10 NO + C

3

H

8  

⎯→

⎯

 5 N

2 

+ 3 CO

2 

 + 4H

2

O ..........(8.43)  

10 NO

2 

+ 2C

3

H

8

⎯→

⎯

5 N

2

 +6 CO

2

 + 8 H

2

O ..........(8.44)  

v

ԥ propendԥn (C

3

H

6 

) istifad

ԥ olunduqda baú verԥn 

reaksiyalar (8.45 – 8.47):  

 9 N

2

O + C

3

H

6

⎯→

⎯

 9 N

2

 + 3 CO

2

 + 3 H

2

O .........(8.45)  

18 NO + 2 C

3

H

6 

⎯→

⎯

9 N

2 

+ 6 CO

2 

+ 6 H

2

O .........(8.46)  

18 NO

2 

+ 4 C

3

H

6 

⎯→

⎯

 9 N

2 

+ 12CO

2 

+ 12 H

2

O.....(8.47)  

Azot oksidl

ԥrinin reduksiya reaksiyasında karbo-

hidrogenl

ԥrin aktivliyi onların molekula kütlԥsi vԥ quruluúu 

il

ԥ müԥyyԥn edilir. Karbohidrogenlԥrin molekula çԥkisi 

artdıqca onların reaksiya qabiliyy

ԥtlԥri dԥ artır. 

Karbohidrogenl

ԥrin aktivliyi aúa÷ıdakı sıra üzrԥ artır:  

Alkinl

ԥr>alkenlԥr>aromatik karbohidrogenlԥr>alkanlar 

(8.39 –8.47) reaksiyalarını sür

ԥtlԥndirԥn vԥ aúa÷ıdakı 

(8.48) t

ԥnlik üzrԥ gedԥn reaksiyanı lԥngidԥn katalizatorlar 

t

ԥcrübi ԥhԥmiyyԥt kԥsb edir. 

                                                                                  

 309

ɋ

n

H

m

 + (n + m/4) O

2

⎯→

⎯

 nCO

2

 + m/2 H

2

O ......... (8.48) 

Bu reaksiyalarda 

ԥnԥnԥvi katalitik sistemlԥr olaraq nԥcib 

metallar, keçid metalların oksidl

ԥri vԥ seolitlԥr istifadԥ

olunur. Bundan ba

úqa silindrikúԥkilli gillԥrdԥn sintez 

olunan, yüks

ԥk aktivliyԥ vԥ hidrotermiki möhkԥmliyԥ malik 

olan nanokristallik katalizatorların yeni növl

ԥri perspektiv 

hesab olunur. (8.39 – 8.47) reaksiyaları 

ԥsasԥn 200-

600

°ɋ temperatur intervalında baú verir.  

8.5.5. Azot oksidl

ԥrinin oksigenli birlԥúmԥlԥrlԥ

reduksiyası. 

Azot oksidl

ԥrinin reduksiya prosesi karbohidro-

genl

ԥrin oksigenli törԥmԥlԥrindԥn metil vԥ etil spirtlԥri, 

h

ԥmçinin dԥ dietilefirinin iútirakı ilԥ daha effektiv baú verir.  

NO-nun oksigenli birl

ԥúmԥlԥrlԥ reduksiya prosesi 

a

úa÷ıdakı reaksiya tԥnliklԥri üzrԥ gedir:  

6 NO + 2 CH

3

OH 

⎯→

⎯

3 N

2

 + 2 CO

2

 + 4 H

2

O ……(8.49)  

6NO + C

2

H

5

OH 

⎯→

⎯

 3 N

2

 + 2 CO

2

 + 3 H

2

O  …….(8.50)  

6NO + CH

3

OCH

3

⎯→

⎯

 3 N

2

 + 2CO

2

 + 3H

2

O ……. (8.51)  

  Bu  reaksiyada  Ag/Al

2

O

3 

katalizatoruna n

ԥzԥrԥn 

CuSO

4

/TiO

2

 daha selektiv hesab olunur. 

CuSO

4

/TiO

2

+Ag/Al

2

O

3

+Pt/TiO

2

 qarı

úı÷ı  hԥtta suyun 

i

útirakı ilԥ öz aktivliyini qoruyub saxlayır. Dimetil efiri 

a

úa÷ı faizli Pd katalizatorunun iútirakı ilԥ NO–nu 

                                                                                  

 310

reduksiya edir. Katalizatorları aktivliyin

ԥ görԥ  aúa÷ıdakı 

sıra üzr

ԥ düzmԥk olar:  

  3Ag,Pd0.01/MOR > 3Ag,Pd0.1/MOR > 3Ag, Pd1/MOR .  

250-500

°ɋ temperaturda oksigenin iútirakı ilԥ azot 

oksidl

ԥrinin reduksiyası prosesindԥ istifadԥ olunan 

katalizatorlar a

úa÷ıdakı aktivlik sırası ԥmԥlԥ gԥtirirlԥr: 

        MoO

3

/Al

2

O

3

 >V

2

O

5

/Al

2

O

3

 > 

γ-Al

2

O

3

 .  

Azot oksidl

ԥrinin NO

x

 gümü

ú katalizatorları üzԥrindԥ

reduksiya prosesi öyr

ԥnilmiúdir. Reduksiyaedicilԥrin 

aktivlik sırasının a

úa÷ıdakı ardıcıllı÷ı  tԥklif olunmuúdur: 

metanol < etanol <2-propanol, aseton.  

8.5.6. Oksidl

ԥúdirici üsulla qazların azot 

oksidl

ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥsi. 

Bu üsul azot oksidl

ԥrinin qabaqcadan oksidlԥúdirilԥrԥk 

sonra da NO

2 

v

ԥ  N

2

O

3

–ün müxt

ԥlif uducularda 

udulmasına 

ԥsaslanır.  

 NO – nun qaz fazada oksigen il

ԥ oksidlԥúmԥsi

üsulu az effektiv hesab olunur, çünki oksidl

ԥúmԥ sürԥti 

çox a

úa÷ı olur. Oksigenlԥ  zԥnginlԥúdirilmiú havadan vԥ

ozondan (O

3

) istifad

ԥ olunması mԥqsԥdԥuy÷un deyil, ona 

gör

ԥ ki, bu halda da onların çox az hissԥsi reaksiyaya 

daxil olurlar. NO-nun maye fazada qaz 

úԥkilli oksigen ilԥ

oksidl

ԥúmԥsi üsulu isԥ daha effektiv hesab olunur. Bu 

                                                                                  

 311

halda NO-nun oksidl

ԥúmԥsi  ԥsasԥn tor úԥkilli doldurmalı 

kolonda maye fazada aparılır, sonra diametri kiçik olan 

kalonda m

ԥhlul  ԥlavԥ olunaraq sirkulyasiya olunan oksi-

gen il

ԥ doydurulur. Çıxan qazlarda azot oksidlԥrinin miq-

darı 0,02–0,03% (h

ԥcm) olur. Oksidlԥúmԥnin effektivliyi 

ozonla

údırılmıú oksigenin sirkulyasiyası  vԥ daha aktiv 

oksidl

ԥçdiricilԥrin, mԥsԥlԥn, ozonun istifadԥ olunması ilԥ

artırıla bil

ԥr. Azot oksidlԥrinin oksigen ilԥ maye fazada 

oksidl

ԥúmԥsi qur÷usunun texnoloji sxemi úԥkil 8.22-dԥ

göst

ԥrilmiúdir. 

                                                                                  

 312

Azot oksidl

ԥrinin absorbsiyası üçün su, qԥlԥvi 

m

ԥhlulları, selektiv sorbentlԥr, turúular vԥ oksidlԥúdirici-

l

ԥrdԥn istifadԥ olunur. Prosesi intensivlԥúdirmԥk mԥqsԥ-

dil

ԥ katalizatordan istifadԥ olunur. Bu halda qazların azot 

oksidl

ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥ dԥrԥcԥsi  97%-ԥ  çatır. 

8.5.7. Tullantı qazlarının azot oksidl

ԥrindԥn 

sorbentl

ԥr vasitԥsilԥ tԥmizlԥnmԥsi.

              II 

6

2

I

III 

IV 

V 

7 

4 

   

1 

3 

5 

ùԥkil 8.22. Oksigenin iútirakı ilԥ maye fazada  azot  

oksidl

ԥrinin oksidlԥúmԥsi prosesinin texnoloji sxemi: 

1 -

ԥsas oksidlԥúdirici kalon; 2 – tor; 3 – filtr; 4 - ԥlavԥ

kalon; 5 – axın boruları; 6 – ilanvari boruları olan 

soyuducular; 7 – oksigeni sirkulyasiya ed

ԥn 

kompressor; I – çirkli qazlar; II – t

ԥmizlԥnmiú qazlar; 

III – su; IV – oksigen; V – 60-65% - li nitrat tur

úusu. 

                                                                                  

 313