Ønsan sΩhv edΩ bilΩr; sΩhvi etiraf etmΩk onu yüksΩldir; sΩhvi düzΩltmΩk
Yüklə 2,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Etanolaminl ԥ absorbsiya
- Adsorbsiya üsulları il ԥ tԥmizlԥmԥ.
- 8.3. Kation s ԥthi aktiv maddԥlԥrin istehsalında yaranan qaz tullantılarının t ԥmizlԥnmԥsi üsulları
- 8.4. Qeyri ionogen s ԥthi aktiv maddԥlԥrin istehsalında yaranan qaz tullantılarının t ԥmizlԥnmԥsi üsulları.
- 8.5. Qaz tullantılarının azot oksidl ԥrindԥn tԥmiz- l ԥnmԥsi
|
“St ɝɟtfɨɝd” prosesi. Bu prosesdԥ hidrogensulfidi t ԥrkibindԥ natrium karbonatdan baúqa ekvimolekulyar miqdarda natrium-ammonium vanadat v ԥ antraxinon – 2,6-2,7 – disulfonat olan q ԥlԥvi mԥhlulunda (ɪɇ = 8,5– 9,5) absorbsiyaya düçar edirl ԥr. Bundan baúqa mԥhlula çaxır tur úusunun natrium-kalium duzunu da ԥlavԥ edirlԥr ki, vanadat çökm ԥsin. Prosesin üstün cԥhԥti ondan 1 II
I 4 VI V
III 2 3 III IV VII 6 5 ùԥkil 8.18. Arsenat-soda üsulu ilԥ tullantı qazlarının hidrogensulfidd ԥn tԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi: 1 – absorber; 2 – nasos; 3,5 – istid ԥyiúdiricilԥr; 4 – regenerator; 6 – vakuum-filtr; I – t ԥmizlԥnԥcԥk qazlar; II – t ԥmizlԥnmiú qazlar; III – buxar; IV – kondensat; V – hava; VI – kükürd; VII – regenerasiya qazları. 284
ibar ԥtdir ki, çox toksiki maddԥ olan arsenidlԥrdԥn istifadԥ olunmur.
iki v
ԥ üçvalentli dԥmirin hidroksidlԥrindԥn istifadԥ olunur. Suspenziyanı 10%-li N ɚ 2
3 m
ԥhlulu ilԥ 18%-li dԥmir kuporosu m ԥhlulunu qarıúdırmaqla hazırlayırlar. Bu üsul 80%-d
ԥn yüksԥk tԥmizlԥnmԥ dԥrԥcԥsi ԥldԥ etmԥyԥ imkan verir. H 2
2 CO 3 ⎯⎯→ NaHS + NaHCO 3 .............(8.22) 3NaHS+ 2Fe(OH) 3 ⎯⎯→ Fe 2 S 3 +3NaOH+3H 2 O....(8.23) 3NaHS+2Fe(OH) 3 ⎯⎯→ 2FeS+S+3NaOH+3H 2 O (8.24) Uducu m ԥhlulun regenerasiyası hava iútirakı ilԥ aparılır. Hava uducu m ԥhlul içԥrisindԥn buraxılır vԥ H 2
ԥ, 30%-i isԥ natrium tiosulfata çevrilir. Qazların inc ԥ yolla H 2 S-d
ԥn tԥmizlԥnmԥsi zamanı d ԥmir oksidlԥrinin iútirakı ilԥ quru tԥmizlԥmԥ üsullarından da istifad ԥ olunur. Fe 2
3 + 3H
2 S
⎯⎯→ Fe 2 S 3 + 3H
2 O ............(8.25) Regenerasiyaya veril ԥn havanın miqdarından asılı olaraq h ԥm elementar kükürd, hԥm dԥ kükürd oksidlԥri almaq olar.
285
Q ԥlԥvi – hidroxinon üsulu. Bu üsul böyük hԥcmli (1mln m
3 /saat) havanı nisb ԥtԥn yüksԥk olmayan ba úlan÷ıc qatılıqlı (1–1,5 q/m 3 ) hidrogen sulfidd ԥn t
ibar ԥtdir ki, hidrogensulfid hidroxinonun sulu-qԥlԥvi m ԥhlulunda udulur: H 2 S+2Na 2 CO 3 +H 2 O+O =C 6 H 4 =O → NaOH+NaHCO 3 +S+
+ HO–C 6 H 4 –OH.....(8.26) M ԥhlulun regenerasiyası zamanı elementar kükürd vԥ natriumtiosulfat ayrılır. Burada xinon oksigen da úıyıcısı v ԥ katalizator rolunu oynayır. O, aktiv oksidlԥúmiú (xinon) formadan passiv reduksiya olunmu ú (hidroxinon) formaya keçir. M ԥhlulda xinonun qatılı÷ı nԥ qԥdԥr yüksԥk olsa, m ԥhlul bir o qԥdԥr aktiv olar. Qԥlԥvi - hidroxinon üsulu a úa÷ıdakı mԥrhԥlԥlԥrdԥn ibarԥtdir: hidrogensulfidin natriumkarbonatla (soda il ԥ) qarúılıqlı tԥsiri; natrium hidrosulfidin xinonla (hidroxinonun oksidl ԥúmiú forması) oksidl ԥúmԥsi; sodanın regenerasiyası; xinonun regene- rasiyası. Bu üsul qazları hidrogensulfidin ba úlan÷ıc
miqdarından t ԥmizlԥmԥyԥ imkan verir vԥ hidrogen- sulfidd ԥn tԥmizlԥmԥ dԥrԥcԥsi 90%-ԥ qԥdԥr olur. Etanolaminl ԥ absorbsiya. Bu üsulda hidrogensulfid v ԥ karbondioksidini monoetanolamin vԥ ya trietanolamin 286
m ԥhlulları ilԥ absorbsiya edirlԥr. Mono vԥ dietanolaminlԥr qazların t ԥrkibindԥ olan hԥm H 2 S-i h
ԥm dԥ CO 2 -ni, trietanolamin is ԥ ancaq hidrogen sulfidi tԥmizlԥyir. H 2
2 H 4 OH) 3
C C 0 0 40 25 110 100 − − ⎯ ⎯ ⎯ → ← [(HOC 2 H 4 )NH ] + [HS] −
........
(8.27)
Qazların H 2 S–d ԥn tԥmizlԥnmԥsi sistemlԥrinin istismarının bir sıra ç ԥtinliklԥri vardır. Bu çԥtinliklԥr köpük ԥmԥlԥ gԥlmԥsi, reagentlԥrin termiki vԥ kimyԥvi parçalanması v ԥ korroziya proseslԥri ilԥ ba÷lıdır. Etanolaminl ԥ tԥmizlԥmԥ qazların tԥrkibindԥ olan H 2 S-i
0,5%-d ԥn artıq tԥmizlԥmԥyԥ imkan vermir. Odur ki, veril ԥn tԥmizlik dԥrԥcԥsini ԥldԥ etmԥk üçün etanolaminlԥ t ԥmizlԥnmԥdԥn sonra adԥtԥn qaynar qԥlԥvi ilԥ tԥmizlԥmԥ prosesini d ԥ aparırlar. Bu prosesi 50-80 0 C temperaturda v ԥ 2 MPa tԥzyiqdԥ aparırlar. H 2
⎯⎯⎯→ Na 2 S + 2 H 2 O ..........(8.28) Lakin q ԥlԥvi ilԥ tԥmizlԥmԥ prosesi dönmԥyԥn oldu ÷una görԥ qԥlԥvi sԥrfinԥ, Na 2 S
g ԥlmԥsinԥ vԥ sonrakı emal üçün H 2 S itkisin ԥ sԥbԥb olur. Adsorbsiya üsulları il ԥ tԥmizlԥmԥ. Tullantı qazlarının H 2 S–d
ԥn daha dԥrin tԥmizlԥnmԥsi dԥmir hidroksidl ԥri, aktivlԥúdirilmiú kömür, seolitlԥr vԥ digԥr
287
uducuların i útirakı ilԥ aparılan adsorbsiya üsulları vasit ԥsilԥ tԥmin edilir. Qazların H 2 S-d
ԥn dԥmir hidroksidl ԥrinin vasitԥsilԥ tԥmizlԥnmԥsi prosesi çoxdan istifad
ԥ olunur. Tullantı qazları dԥmir hidroksid layından keç
ԥrԥk udulur. Eyni zamanda bir qԥdԥr FeS dԥ ԥmԥlԥ g ԥlir. Tԥmizlԥnԥcԥk qazın tԥrkibindԥ olan oksigen dԥmir sulfidi oksidl ԥúdirԥrԥk dԥmir hidroksid ԥmԥlԥ gԥtirir. T ԥmizlԥmԥ prosesini 28–30°ɋ temperaturda vԥ atmosfer t ԥzyiqinԥ yaxın tԥzyiqdԥ aparırlar. øúlԥnmiú uducudan kükürdün rekuperasiyası ad ԥtԥn onun yandırılması üsulu il ԥ hԥyata keçirilir vԥ bu prosesdԥ alınan qazlar isԥ sulfat tur úusu istehsalına göndԥrilir. Hidrogen sulfidin effektiv uducusu aktivl ԥúdirilmiú kömür hesab olunur. Tullantı qazlarının t ԥrkibindԥ hidrogen sulfidin böyük qatılıqlarında yüks ԥk ekzotermiki oksidlԥúmԥ proseslԥri, uducu layının intensiv qızması v ԥ bununla ԥlaqԥdar olaraq aktivl ԥúdirilmiú kömürün alıúıb yanma riskinin artmasına s ԥbԥb olur. Bununla ԥlaqԥdar olaraq qazların hidrogen sulfidd ԥn tԥmizlԥnmԥsi prosesindԥ aktivl ԥúdirilmiú kömürdԥn adԥtԥn mԥhdud istifadԥ olunur. 288
8.3. Kation s ԥthi aktiv maddԥlԥrin istehsalında yaranan qaz tullantılarının t ԥmizlԥnmԥsi üsulları Kation s
ԥthi aktiv maddԥlԥr sԥnayenin müxtԥlif sah
ԥlԥrindԥ korroziya ingibitoru, bakterisid vԥ s. kimi t ԥtbiq olunur. Sintetik ya÷ turúuları ԥsasında kation sԥthi aktiv madd ԥlԥrin alınması prosesi aúa÷ıdakı m ԥrhԥlԥlԥrdԥn ibarԥtdir: 1) Sintetik ya ÷ turúularının katalizator iútirakı ilԥ ammonyakla qar úılıqlı tԥsirindԥn nitrillԥrin alınması; 2) Nitrill ԥrin katalitik hidrogenlԥúdirilmԥsi ilԥ aminlԥrin (birli-, ikili- v ԥ ya üçlü) alınması; 3) Aminl ԥrin reduksiyaedici alkillԥúmԥsi; 4) Dördlü ammonium duzlarının alınması. Kation s
ԥthi aktiv maddԥlԥr istehsalında qazúԥkilli tullantılar bütün texnoloji m ԥrhԥlԥlԥrdԥ, hԥmçinin dԥ xammal, yarımm ԥhsul vԥ mԥhsulların saxlandı÷ı tutum vԥ ölçü ç
ԥnlԥrinin nԥfԥsliklԥrindԥ ԥmԥlԥ gԥlԥ bilԥr. Nitrill ԥúmԥ-hidrogenlԥúmԥ mԥrhԥlԥsinin qaz tullantıları – t ԥrkibindԥ 166,9-425,8q/m 3 ammonyak, 0,45-71,4q/m 3 hidrogen, 10-100q/m 3 CO v
ԥ CO 2 -d ԥn, sintetik ya÷ turúu- ları, nitrill ԥr vԥ aminlԥrin damcı hissԥciklԥrindԥn ibarԥt olur. Üzvi madd ԥlԥrin cԥmi miqdarı 23,2-31,3 q/m 3 h ԥddindԥ dԥyiúir. Reduksiyaedici alkillԥúmԥ mԥrhԥlԥsindԥ 289
yaranan qazların t ԥrkibindԥ 213,7 – 246,05 q/m 3 izopropil spirti, 242,8 – 308,6 q/m 3 formaldehid, 60,5 – 64,1 q/m 3 hidrogen olur. Tullantı qazların miqdarı emal olunan xammaldan asılı olub 35 – 160 m 3 /t h ԥddindԥ dԥyiúir. Dördlü ammonium duzlarının alınması m ԥrhԥlԥsindԥ orta hesabla 15 m 3 /t tullantı qazı ԥmԥlԥ gԥlir ki, onun da t ԥrkibindԥ ԥsasԥn azot vԥ izopropil spirti qatıúı÷ı (59q/m 3 - ԥ qԥdԥr), formaldehid (47 q/m 3 - ԥ qԥdԥr), benzil vԥ ya metilxlorid (11,3-15,8 q/m 3 - ԥ qԥdԥr) olur. Kation sԥthi aktiv madd ԥlԥrin istehsalında yaranan qaz vԥ maye tullantılarının t ԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi úԥkil 8.19-dԥ verilmiúdir. Ԥsas texnoloji mԥrhԥlԥlԥrdԥ yaranan tullantı qazları 1 damcıtutucunu keçm ԥklԥ
ejeksiya tipli 5 absorberin ԥ daxil olur. Absorbent kimi sintetik ya ÷ turúularının müvafiq fraksiyalarından istifadԥ olunur. Tur úular 1 tutumundan 2 nasosu vasitԥsilԥ 3 istid ԥyiúdiricisini keçmԥklԥ 5 absorberinin çilԥyicisinԥ verilir. Ammonium sabununun miqdarı veril ԥn qiymԥtԥ çatanda (sintetik ya ÷ turúusu fraksiyasından asılı olaraq 10-20 % t ԥúkil edir) sabun mԥhlulu vԥ sintetik ya÷ tur úuları texnoloji prosesԥ qaytarılır. 5 absorberindԥn çıxan qazlar 7 damcıtutucusunu keçm ԥklԥ 9 alov söndürücü sistem ԥ vԥ sonra da 10 sobasına 290
yandırılmaya gönd ԥrilir. Reduksiyaedici alkillԥúmԥ m ԥrhԥlԥsindԥ yaranan qazlar da qabaqcadan 9 soyuducusunu keçm ԥklԥ uçucu qatıúıqlardan ayrılır vԥ sonra bu axına qarı úır. Maye tullantılar z ԥrԥrsizlԥúdirilmԥyԥ hazırlanmaq üçün qızdırıcı vԥ qarı údırıcı quruluúu olan 12 tutumuna verilir. Hazırlanma prosesi tullantıların mazut v ԥ ya digԥr karbohidrogenlԥrlԥ durula údırılmasından ibarԥt olur. Durulaúdırılma dԥrԥcԥsi tullantıların özlülüyünd ԥn asılıdır. 80–100 0 C temperatura q ԥdԥr qızdırılan qarıúıq 1 nasosu vasitԥsilԥ 10 sobasının odlu ÷una verilir. Yanma prosesini ԥldԥ etmԥk üçün sobaya 14 havaüfürücüsünün köm ԥyi ilԥ duzların alınma m ԥrhԥlԥsindԥ yaranan qazlarla birlikdԥ hava verilir. Bu axının qızdırılması soba il ԥ tԥchiz olunmuú 11 rekuperatorunda h ԥyata keçirilir. Tullantı qazları isԥ tüstü borusu vasit ԥsilԥ atmosferԥ atılır. Tüstü qazlarının temperaturu 600-700 0 C-y ԥ qԥdԥr olur ki, onu da istid
ԥyiúdirici qur÷ularda utilizԥ edirlԥr. Belԥ texnologiya ammonyakın nitrill ԥrin alınması mԥrhԥlԥsinԥ qaytarılması il ԥ xammala sԥrf normalarının, hԥmçinin dԥ atmosferԥ atılan CO, karbohidrogenl ԥr, azot oksidlԥri miqdarının azaldılmasına v ԥ utilizasiya olunmayan tullantıların yox edilm ԥsinԥ imkan verir. 291
III IV II X 11
10 5 IV III 13 12 VI
6 IX 1 2
V 8 4
III
IV ùԥkil 8.19. Kation sԥthi aktiv maddԥlԥr istehsalında yaranan qaz v ԥ maye tullantıların zԥrԥrsizlԥúdirilmԥsi prosesinin texnoloji sxemi. 1- sintetik ya ÷ turúusu tutumu; 2, 6 – nasoslar; 3- istid
ԥyiúdirici; 4, 7 – damlaayırıcılar; 5 – ejeksiya tipli skrubber; 8 – soyuducu; 9 –alovm ԥhdudlaúdırıcı; 10 – soba; 11 – rekuperator; 12 – maye tullantılar tutumu; 13 – havaüfürücü-su; I – üfürülm ԥ qazları; II – sintetik ya÷ turúuları; III – buxar; IV – kondensat; V – reduksiyalı alkill ԥúmԥ
prosesind ԥ alınan qazlar; VI – hava; VII – mazut; VIII – qalıq nitrill ԥri; IX – aspirasiya qazları; X – tüstü qazları. 7
VI 3
I VII VIII 292
8.4. Qeyri ionogen s ԥthi aktiv maddԥlԥrin istehsalında yaranan qaz tullantılarının t ԥmizlԥnmԥsi üsulları. Birli v
ԥ ikili spirtlԥr, fenollar vԥ onların törԥmԥlԥri, aminl
ԥr vԥ s. ԥsasında alınan oksietillԥúmiú birlԥúmԥlԥr s ԥnayenin müxtԥlif sahԥlԥrindԥ tԥtbiq olunur. Oksietill ԥúmԥ
m ԥhsullarının istehsalı bir neçԥ m ԥrhԥlԥdԥn ibarԥtdir: aerasiya, katalizatorun daxil edilm ԥsindԥn sonra qurudulma, etilen oksidinin birl ԥúdirilmԥsi, deqazlaúma vԥ mԥhsulun neytrallaúdı- rılması. Qeyriionogen s ԥthi aktiv maddԥlԥr istehsalında qaz tullantılar ԥmԥlԥ gԥlir: 1) Katalizatorun daxil edilm ԥsi, aparatların xammal vԥ katalizatorla yükl ԥnmԥsindԥn sonra azotla üfürülmԥ vԥ vakuumun ԥldԥ olunma proseslԥrindԥ; 2) Oksietill ԥúmԥ mԥrhԥlԥsindԥ reaksiyanın sonunda reaktorların azot il ԥ üfürülmԥsi prosesindԥ; 3) Oksietill ԥúmԥ mԥrhԥlԥsindԥ reaktorda tԥzyiqin buraxılabil ԥn qiymԥtdԥn artıq oldu÷u halda qoruyucu membranın da ÷ılması hallarında; 4) Etilenin ölçü ç ԥnindԥn azotun atılması, tutumların “n ԥfԥslik”lԥrindԥn, onların doldurulması vԥ etilen oksidinin anbarda saxlanılması zamanı. 293
Bütün bu axınların t ԥrkibindԥ azot vԥ etilen oksidi olur. Qovulan qazlarla aparılan etilen oksidinin ümumi miqdarı 0,5-2 kq/t, azotun miqdarı is ԥ 7-12 kq/t tԥúkil edir. Qeyri ionogen s ԥthi aktiv maddԥlԥr istehsalında oksietill ԥúdirilmiú m ԥhsuların alınması v ԥ qaz
tullantılarının z ԥrԥrsizlԥúdirilmԥsi prosesinin texnoloji sxemi úԥkil 8.20-dԥ göstԥrilmiúdir. 1 reaktoru qurudulmuú xammal v ԥ katalizatorla yüklԥnir. Reaktor üfürüldükdԥn sonra oraya etilen oksidi verilir. Reaktorda ba úlan÷ıc
t ԥzyiq 0,3-0,4 MPa, temperatur isԥ 160-180 0 C olur.
Reaksiyanın sonunda 1 reaktorunda t ԥzyiq 30-40 kPa-a q ԥdԥr azalır vԥ reaksiyaya girmԥyԥn etilen oksidi qazların t ԥmizlԥnmԥsi sisteminԥ atılır. Qazların t ԥmizlԥnmԥ sistemi qarıúdırıcısı olan 4 barbotaj tipli aparatdan ibar ԥtdir. Etilen oksidi etilenqlikol vԥ NaOH m ԥhlulu içԥrisindԥn keçԥrԥk 140-160 0 C-d
ԥ polietilenqliko- la çevrilir. Polietilenqlikol su il ԥ durulaúdırılır vԥ kanalizasiyaya atılır, qazlar is ԥ yüksԥk dԥrԥcԥdԥ t ԥmizlԥnmԥk üçün raúiq hԥlqԥlԥri ilԥ doldurulmuú 5 absorberin ԥ göndԥrilir. 5 absorberinԥ suvarma kimi sirkulyasiya nasosunun köm ԥyi ilԥ 6 tutumundan 50 %-li etilenqlikol m ԥhlulu verilir. Tԥmizlԥnmiú qazlar isԥ atmosfer ԥ atılır. 294
I 2 III II IV
1
3 VI
6 5 4 VII V ùԥkil 8.20 Oksietillԥúdirilmiú mԥhsuların alınması v ԥ qaz tullantılarının tԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi. 1 – reaktor; 2 – ölçü ç ԥni; 3 – tutucu; 4 – qarı
údırıcı; 5 – doldurmalı absorber; 6 – tutum; I – NaOH m
ԥhlulu; II – etilen oksidi; III – ammal; IV – su buxarı; V – kondensat; VI – atmosfer ԥ atılan qazlar;VII – kanalizasiyaya ged ԥn axınlar. 295
Qeyri ionogen s ԥthi aktiv maddԥlԥr istehsalında yaranan qaz tullantılarının etilen oksidind ԥn tԥmizlԥnmԥsi prosesi úԥkil 8.21-dԥ göstԥrilԥn sxem üzrԥ aparılır. 2 tutumuna katalizator v ԥ su verilmԥklԥ uducu mԥhlul hazırlanır. Sonra 3 nasosu vasit ԥsilԥ absorbent 5 qızdırıcısı il ԥ tԥchiz olunmuú 4 ölçü tutumuna vurulur. Veril ԥn temperatura qԥdԥr qızdırılan mԥhlul 6 nasosu vasit ԥsilԥ 1 skrubberinin suvarılmasına sԥrf olunur. 1 absorberinin a úa÷ı hissԥsinԥ 7 geniúlԥndirici tutumundan qaz tullantıları daxil edilir. 1 absorberinin yuxarısından t ԥmizlԥnmiú qaz tullantıları amosferԥ atılır. Absorbent m ԥhlulu etilen oksidi doydurulduqdan sonra 4 tutumuna axıdılır, oradan da özlülüyü 25 MPa·s –dan çox olmayan su-qlikol m ԥhlulu dövri olaraq yandırılmaya göndԥrilir, Absorbent is ԥ 2 tutumundan daxil olan tԥzԥ uducu mԥhlul il ԥ doydurularaq yenidԥn 1 absorberinԥ göndԥrilir. Qazların uducu m ԥhlul vasitԥsilԥ t ԥmizlԥnmԥsi prosesind ԥ poliqlikolların qatılı÷ı artır vԥ özlülüklԥri dԥ yüks ԥlir. Prosesin mԥqsԥdԥuy÷un aparılması üçün poliqlikolların molekula ç ԥkisinin 250-300-dԥn artıq olmaması vacibdir.
296
VIII IV
V I II 2 3
1 7 4 5 III X VI VII ùԥkil 8.21. Qaz tullantılarının etilen oksidindԥn tԥmizlԥnmԥsi prosesinin texnoloji sxemi. 1- absorber; 2 – tutum; 3,5– nasoslar; 4 – ölçülü tutum; 6 – geni úlԥndirici tutum; 7 – istidԥyiúdirici; I – texniki su; II – katalizator; III – qaynar su; IV – su; V – su buxarı; VI – ç ԥn
reaktorlarının üfürülm ԥ qazları; VII – qoruyucu klapanlardan atılan qazlar; VIII – atmosfer ԥ atılan qazlar; IX – yandırılma- ya gönd ԥrilԥn su-qlikol mԥhlulu; X – prosesԥ qaytarılan m ԥhsullar. IX 6
297
8.5. Qaz tullantılarının azot oksidl ԥrindԥn tԥmiz- l ԥnmԥsi T
ԥrkibindԥ azot oksidlԥri olan tullantı qazlarının m ԥnbԥyi müxtԥlif olur. Bu qazlar tԥrkiblԥrindԥ olan azot oksidl ԥri vԥ digԥr qarıúıqların miqdarına, azot oksidlԥrinin oksidl ԥúmԥ dԥrԥcԥlԥrinԥ, temperatura, tԥzyiqԥ vԥ s. görԥ f ԥrqlԥnirlԥr. Tԥrkibindԥ azot oksidlԥri olan tullantı qazlarını 3 qrupa bölm ԥk olar: 1. T ԥrkibindԥ 2 – 30% vԥ daha yuxarı azot oksidlԥri olan amonyak v ԥ ya nitrat turúusunun üzvi törԥmԥlԥrinin oksidl ԥúmԥsi zamanı alınan qatılaúmıú qazlar; Bu qazlar ԥsasԥn nitrat turúusu istehsalına göndԥrilir. 2. T
ԥrkibindԥ 0,07 – 0,15% (hԥcm) azot oksidlԥri olan kimya s
ԥnayesinin iúlԥnmiú qazları; 3. T
ԥrkibindԥ yüksԥk dԥrԥcԥdԥ oksigen vԥ azot oksidl
ԥri olan tüstü qazları; bu qazların hԥcmi kimya s ԥnayesinin iúlԥnmiú qazlarından çoxdur. Tullantı qazlarının azot oksidl ԥrindԥn tԥmizlԥnmԥsinin 3 üsulu vardır: oksidl ԥúdirici, reduksiyaedici vԥ sorbsion. Azot oksidl ԥrinin fiziki-kimyԥvi xüsusiyyԥtlԥri cԥdvԥl 8.2-d ԥ verilmiúdir. 298
C ԥdvԥl 8.2. Azot oksidl ԥrinin fiziki-kimyԥvi xüsusiyyԥtlԥri Parametrl ԥr
Azot oksidi (NO)
Azot diok- sidi (NO
2 ) Diazot oksidi (N 2 O) 1 2 3 4 Nisbi molekul kütl ԥsi 30,006 46,008 44,012 20 0
3 1,340 1,491 1,9778 Normal úԥraitdԥ molyar h ԥcmi, litr ilԥ 22,388 22,37 22,25 1 2
3 4 R ԥngi Rԥngsiz Qırmızı R ԥngsiz Kritik temperaturu, 0 ɋ -92,9 158,2 36,45 Kritik t ԥzyiqi, ɆPɚ 6,335 9,807 7,254 0,1013 MPa t ԥzyiqdԥ
temperaturu, 0 ɋ: qaynama ԥrimԥ
-152,8 -163,8
21,15 -11,2
-89 -91
ɋɪ, Coul/(mol*Ʉ) 29,86 37,18
38,63 Δ ɇ 0 ԥm., Coul/(mol*Ʉ) 91,69 34,2 81,6 S 0 298 Coul/(mol* Ʉ) 210,64 240,06
219,90 C ԥdvԥl 8.2-dԥn göründüyü kimi hԥr üç azot oksidlԥri h ԥtta 0,1013 MPa parsial tԥzyiqdԥ vԥ 22 0 ɋ–dԥn yüksԥk temperaturda qaz halında olur. Diazot v ԥ azot oksidlԥri r ԥngsiz, azotdioksidi isԥ qԥhvԥyi-qırmızı rԥngdԥdir. Tullantı qazlarının t ԥrkibindԥ mԥhz azotdioksidinin olması ona q ԥhvԥyi-qırmızı rԥng verir. Azotun oksidi vԥ dioksidi paramaqnit xass ԥsinԥ malikdirlԥr. Azot oksidi vԥ diazot oksidi su il ԥ kimyԥvi tԥsirdԥ olmadan onda hԥll olur, azot oksidi daha az h ԥll olma qabiliyyԥtinԥ malikdir. Azot dioksidi suda yax úı hԥll olaraq nitrit vԥ nitrat turúuları 299
ԥmԥlԥ gԥtirir. Cԥdvԥl 8.3-dԥ müxtԥlif temperaturlarda vԥ 0,1013 MPa parsial t ԥzyiqdԥ azot oksidlԥrinin suda h ԥllolma qabiliyyԥti göstԥrilmiúdir. Tüstü qazlarında bu t ԥzyiq 1000 dԥfԥ çox olur. Demԥli Henri qanununa görԥ 200 0
3 suda qazın h ԥll olma qabiliyyԥti 0,047 litrd ԥn (63 mq) artıq olmayacaqdır. C ԥdvԥl 8.3. Müxt ԥlif temperaturlarda azot oksidlԥrinin suda hԥllolma qabiliyy ԥti
Madd ԥlԥr
Ⱥ*10 3 0,1013MPa t ԥzyiqdԥ, m 3 /m 3 Ɍɟɦɩɟɪɚɬɭɪ, 0 ɋ
20 40
60 80 N 2 O 130 0 - 630 - - - NO 73,8
1 57,09
7,06 35,07
29,54 27,0
Azotun bütün oksidl ԥri yüksԥk oksidlԥúdiricilik qabiliyy ԥti göstԥrԥrԥk azota, bԥzi hallarda isԥ amonyaka v ԥ hidroksilaminԥ qԥdԥr reduksiya oluna bilirlԥr. Azot dioksidi H 2 SO 4 m ԥhlulunda azota qԥdԥr, Sn (II) – katio- nunun i útirakı ilԥ hidroksilaminԥ qԥdԥr, Ti (III) – katio- nunun i útirakı ilԥ ammonyaka qԥdԥr reduksiya olunur. Azot oksidi tur ú mԥhlullarda ɋr (II) ionları ilԥ hidroksilamin ԥ qԥdԥr, neytral mԥhlullarda isԥ amonyaka q ԥdԥr reduksiya olunur. Tipik reduksiyaedici reagentlԥr 300
(H 2 , CO, NH 3 , CH
4 ) v
ԥ digԥr üzvi birlԥúmԥlԥrlԥ azot oksidl
ԥrinin qaz fazalı reduksiya prosesi dönmԥyԥn olub, 300-1500 Ʉ temperaturda baú verir. Katalizatorlardan istifad
ԥ reaksiya temperaturunun 250-500 0 ɋ-yԥ qԥdԥr azalmasına imkan verir. Oksigenin i útirakı ilԥ aparılan azot oksidl ԥrinin reduksiya prosesi selektiv reduksiya adalanır.
Yüklə 2,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|