48-rasm. DVRR kasalligida bolaning
tashqi qiyofasi
Asosiy alomatlari. Kasallik bolaning 1-2 yoshida nomoyon bo‘ladi, o‘sishdan
orqada qolish, progressiyalanuvchi skelet deformatsiyalari, ayniqsa oyoqlarda (varus
tipli yoki O-simon qiyshayishlar), yurish buzilishi (―o‘rdaksimon yurishi‖), suyak
va mushaklarda og‘riq, mushaklar gipotoniyasi, kuzatiladi (48-rasm).
DVRR o‘zining klinikasining polimorfizmligi bilan farqlanadi. Manifestatsiya
muddati, kliniko-biokimyoviy belgilari, va D vitaminga sezgirligiga qarab 4 ta
klinik-biokimyoviy variantlar farqlanadi:
1-variant. Erta manifestatsiyalanadi (1 yoshda), qisman suyak deformatsiyalari,
gipofosfatemiya, qonda paratgormon miqdori ortishi, D vitaminini yaxshi
o‘zlashtirish bilan xarakterlanadi.
2-variant. Kech manifestatsiyalanadi (2 yoshda), yaqqol suyak o‘zgarishlari,
gipofosfatemiya, qisman giperfosfaturiya, D vitamin yuqori dozalariga rezistentlik
bilan xarakterlanadi.
3-variant.
Kasallik
belgilari
kech
bilinadi
(5-6
yoshda),
skeletning
deformatsiyalari, yaqqol gipofosfatemiya, ichakda fosfor reabsorbtsiyasi buzilishi,
normal yoki qisman giperfosfaturiya, D vitaminga sezuvchanlik pasayishi bilan
xarakterlanadi.
4-variant. Kasallik belgilari 2 yoshda namoyon bo‘ladi, qisman suyak
deformatsiyalari, D vitaminga yuqori sezuvchanlik va gipervitaminoz
132
rivojlanishiga moyillik kuzatiladi. D gipervitaminoz qusish, ko‘ngil aynish,
suvsizlanish, giperkaltsiemiya, giperkaltsiuriya bilan xarakterlanadi.
Diagnostikasi. Qon zardobida fosfor kamayishi, kaltsiy normada bo‘lishi, ishqoriy
fosfataza aktivligi ortishi, rentgenologik tekshirishda suyak epifizida tog‘ay
proliferatsiya zonasi kengayishi, osteoid giperplaziya, osteomalyatsiyani keltirib
chiqaruvchi shakllangan suyakdagi metafiz o‘zgarishi, suyak kanal va trabekulalari
struktura buzilishlari, tog‘ay proliferatsiyasi, osteoporoz zonalar aniqlanadi.
Differentsial diagnostikasi. Boshqa raxitsimon kasalliklar, Blant kasalligi, fibroz
osteodisplaziyalar, nomukammal osteogenez, Pedjet kasalligi bilan o‘tkaziladi.
Davolash. Metabolik buzilishlarni korrektsiyalash, asoratlarning va bola
nogironligining oldini olishga qaratilgan. D vitamin va uning metabolitlari beriladi,
D vitaminning dastlabki dozalari sutkada 10000-15000 ED; qon zardobi va
siydikda Ca va P miqdori ishqoriy fosfataza faolligiga qarab D vitamin dozasi
oshirib boriladi. Tekshirish har 10-14 kunda o‘tkaziladi.
Klinik-biokimyoviy variantlariga qarab D vitamin maksimal sutkalik dozasi
quyidagicha:
1-variant – 85000-100000 ED, 2-variant –150000-200000 ED, 3-variant – 200000-
300000 ED, 4-variant – D vitamin tavsiya etilmaydi.
Shuningdek D vitamin metabolitlari – oksidevit, alovel, miokaltsik preparatlari
qo‘llaniladi, Ca preparatlari – kaltsiy glyukonat yoki kaltsiyxlorid, P preparatlari –
fitin, kaltsiy glitserofosfat, sitrat aralashmasi beriladi.
6.5.5.2. D Vitaminga bog’liq raxit (DVBR).
DVBR termini 1958-yilda D.Fraser, B.Salter tomonidan taklif qilingan bo‘lib D
vitamin rezistent raxitning klassik X-xromosomaga birikkan turiga qaraganda
kasallik belgilari erta boshlanib, og‘irroq kechadi.
Irsiylanish tipi. Kasallik autosoma-retsessiv tipda irsiylanadi, uchrash chastotasi
1:2500.
49-расм. DVBR kasalligida bolaning
tashqi qiyofasi
133
Etiologiyasi va patogenezi. DVBR monogen kasallik bo‘lib, kasallik geni 12q14,
12q12 va 11p15.2 xromosomalarda joylashgan. DVBR patogenetik o‘zgarishlarga
ko‘ra 3 ta turi farqlanadi.
1-turida buyraklarda 25-oksixolekaltseferol-1-gidroksilaza defitsiti natijasida
organizmda 1,25 dioksixolekaltseferol yetishmovchiligi kuzatiladi.
2-turida nishon hujayralarning retseptorlarining 1,25 digidroksi D
3
-vitamin
sezgirligini yo‘qolishi kuzatiladi.
3-turida jigarda 25-gidroksilaza fermentlari defitsiti kuzatiladi.
Asosiy alomatlari. 1 turida: kasallik belgilari 3-5 oylikda boshlanadi. Dastlabki
bosqichlarda ko‘p Terlash, uyqu buzilishi, injiqlik, cho‘chib ketish, sekin asta
suyakdagi o‘zgarishlari varus, qilichsimon deformatsiyalari, ko‘krak qafas
deformatsiyalari, kalla, bilak deformatsiyalari, raxitik ―marjonlar‖, ―bilakuzuk‖, tish
emali gipoplaziyasi kuzatiladi (49-rasm).
2 turida: kasallik belgilari 1 turdagi kabi o‘zgarishlar 14-16 oyligida boshlanadi,
ensa sohasida total soch to‘kilishi kuzatiladi.
3 turida kasallik belgilari 2-7 yoshda namoyon bo‘ladi, ko‘krak qafasi, kalla, bilak
deformatsiyalari, raxitik ―marjonlar‖, ―bilakuzuk‖, tish emali gipoplaziyasi
kuzatiladi. Aqliy rivojlanishi yoshiga mos bo‘ladi.
Diagnostikasi. Barcha turlari uchun xos: yaqqol gipokaltsiemiya (1.4-1.7mmol/l),
qonda ishqoriy fosfataza faolligi ortishi, qonda fosfat miqdori kamayishi yoki
normada bo‘lishi (0,8-1,0mmol/l), osteokaltsin miqdori ortishi, qon zardobida
paratireoid gormon miqdori ortishi, siydik orqali fosfat ekskretsiyasi ortishi va
kaltsiy ajralishi qisman kamayishi (0,3-0,6 mmol/sut), giperaminatsiduriya
(aminokislotalarning siydik bilan ajralishi 1-1,5g/sut), suyak to‘qimasi chuqur
rentgenologik o‘zgarishlari (generallashgan osteoporoz, keng raxitik zonalar, suyak
metafizlari konturi notekisligi) aniqlanadi.
Differentsial diagnostikasi. D vitamin defitsitli raxit, D vitaminga rezistent raxit,
buyrak tubulyar atsidozi, de Toni Debre-Fankoni kasalliklari bilan o‘tkaziladi.
Davolash: Metabolik buzilishlarni korrektsiyalash, asoratlarni va bola nogironligini
oldini olishga qaratilgan.
134
D vitamin va uning metabolitlari (allovel, miokaltsik, oksidevit 1.25-
dioksixolekaltseferol) bilan davolanadi. Davolash muddati 2-6 oy.
Kompleks davolash uchun kaltsiy va fosfor preparatlari A, C, E vitaminlari, sitrat
aralashmalari 3-5 oygacha beriladi. Kaltsiy-fosfor gomeostazi dinamikasi
yaxshilanishi kompleks davolash boshlangandan 4-6 haftadan so‘ng kuzatiladi.
Vitaminoterapiya to‘xtatilgandan so‘ng (3-6 oydan so‘ng) kasallik retsidivlanishini
oldini olish uchun bir necha yilgacha davolashni davom ettirish kerak. Davo erta
boshlanganda
klinik-biokimyoviy
belgilar
normallashishi
mumkin.
Kech
davolanganda esa oyoqlarda og‘ir va qaytmas deformatsiyalar saqlanadi, kasallik
og‘irlashadi. Bunday xollarda osteotomiya orqali jarroxlik muolajasi o‘tkaziladi.
6.5.5.3. de Toni-Debre-Fankoni kasalligi (glyukoaminofosfat-diabet).
Irsiy raxitsimon kasalliklar orasida og‘ir turi hisoblanadi.
Ushbu kasallik klinikasini birinchi marta italiyalik G. de Toni (1933) va frantsuz
pediatri R. Debre (1934)aniqladilar. Shvetsariyalik pediatr G. Fanconi (1936)
kasalikning birlamchi tubulopatiya ekanligi va boshqa raxitsimon kasalliklardan
gipofosfatemiya va glyukozuriya kuzatilishi bilan farq qilishini aniqladi.
Irsiylanish tipi. Kasallik autosoma-retsessiv tipda irsiylanadi, uchrash chastotasi
1:350000.
Etiologiyasi va patogenezi. Kasallik gen mutatsiyasi natijasida kelib chiqadi,
kasallik asosida buyrak kanalchalarida fosforlanish fermentativ nuqsoni
(kombinirlangan tubulopatiya) yotadi, buyrak kanalchalarining proksimal qismining
tug‘ma kaltaligi hisobiga fosfat, glyukoza va aminokislotalar transporti buziladi,
ularning siydik bilan ekskretsiyasi ortadi, kislota asos muvozanati buziladi.
Rivojlanuvchi metabolik atsidoz va fosfor birikishi buzilishi osteomalyatsiya va
skeletda raxitsimon o‘zgarishlarni keltirib chiqaradi.
Asosiy alomatlari. Polidipsiya, poliuriya, uzoq subfibrilitet, qusish, qabziyat. 2
yoshda jismoniy rivojlanishdan orqada qolish, gipotrofiya, suyaklar deformatsiyasi,
oyoqlar qiyshayishi (valgus yoki varus tip) ko‘krak qafasi, bilak va yelka suyaklar
deformatsiyalari kuzatiladi. Mushaklar gipotoniyasi hisobiga bolalar statiko-motor
rivojlanishdan orqada qolishi natijasida 5-6 yoshga yetganidagina yura
135
boshlaydilar. Ba`zida kasallik kechroq 6-12 yoshdan boshlanishi mumkin, bolada
tana harorati ko‘tarilishi degidratatsiya, o‘sishdan orqada qolish, qonda qand
miqdori ortmasa ham siydik bilan ajralishi (glyukozuriya) kuzatiladi.
Diagnostikasi. Qonda kaltsiy (2-2,1 mmol/l) va fosfor(0,9 mmol/l dan kam)
miqdori kamayishi, ishqoriy fosfataza faolligi ortishi, metabolik atsidoz(pH-7.35-
7.25;BE-10-12mmol/l), siydik bilan kaltsiy ekskretsiyasi ortishi va siydikda fosfat
klirensi yuqori bo‘lishi, glyukozuriya (20-30g/l va undan yuqori),
giperaminoatsiduriya (2-2,5 g/sut), sutkada 2l va undan ortiq poliuriya va siydik
solishtirma og‘irligi ortishi (1025-1035), glyukozuriya aniqlanadi.
Differentsial
diagnostikasi.
Raxit,
osteopatiyalar
(surunkali
buyrak
yetishmovchiligi tufayli), boshqa irsiy va orttirilgan kasalliklar – Lou sindromi,
yuvenil nefronoftiz, sistinoz, tirozinemiya, galaktozemiya, glikogenoz, irsiy
fruktoza ko‘tara olmaslik, gepatotserebral distrofiya, miyelom kasalligi, amiloidoz,
nefrotik sindrom, giperparaterioz, og‘ir metal tuzlari bilan buyrak zararlanishi va h.
bilan solishtiriladi.
Davolash. Kasallikni kompleks davolash talab etiladi, ya`ni elektrolit buzilishi
korrektsiyasi, kislota-ishqor muvozanatini to‘g‘irlash, kaliy va bikarbonat
defitsitining oldini olish choralari, alomatatik davolash amalga oshiriladi.
Parhezga qattiq amal qilish (kartoshkali yoki karamli diyeta), osh tuzini cheklash,
kaliy saqlovchi maxsulotlarni berish tavsiya etiladi.
Yaqol nomoyon bo‘lgan atsidozni bartaraf qilish uchun natriy gidrokarbonat, sitrat
aralashmasi tavsiya etiladi, kaliy defitsitini bartaraf etish uchun, panangin, asparkam
beriladi.
Kompleks davoda A, C, E, B guruhlari vitaminlari tavsiya etiladi. Kaltsiy fosfor
almashinuvini to‘g‘irlash maqsadida D vitamini va metabolitlari qo‘llaniladi. Og‘ir
suyak deformatsiyalarida jarrohlik muolajalari amalga oshiriladi.
6.5.5.4. Buyrak tubulyar atsidozi.
Metabolik atsidoz qon zardobida bikarbonat kamayishi va xlor konsentratsiyasi
oshishi hisobiga kelib chiqadi. Ayrim bemorlarda gipokaliemiya (K siydik bilan
136
ajralish hisobiga), mushak tonusi kamayishi osteomalyatsiya, nefrokaltsinoz
kuzatiladi va siydik tosh kasalligi kelib chiqishi mumkin.
Buyrak tubulyar atsidozi Laytvud-Battler-Olbrayt kasalligi deb nomlanadi.
Irsiylanish tipi. Kasallik autosoma-retsessiv va autosom-dominant tipda irsiylanadi
(12-jadval).
12-jadval.
Buyrak tubulyar atsidozining klinik-genetik turlari:
Kasallik
Genning joylashgan
lokusi
Irsiylanish tipi
Distal tipdagi BTA
17q21-q-22
AD
Eshitishning neyrosensor
yo‘qolishi kechki
manifestatsiya bilan
kuzatiladigan BTA
17q21-q22
17q33-q34
AR
Glaukoma, katarakta bilan
kechuvchi proksimal
tipdagi BTA
4q21
AR
Osteoporoz bilan
kechuvchi proksimal
tipdagi BTA
8 q22
AR
Patogenezi: Buyrak distal va proksimal kanalchalarida bikarbonat reabsorbtsiyasi
buzilishi va vodorod ionlarining qondan buyrak kanallariga o‘tishining buzilishi
natijasida kelib chiqadi.
Asosiy alomatlari. Kasallik bola hayotining 1 yilida kelib chiqadi, ishtahaning
pasayishi, qusish, gipotrofiya, poliuriya, polidipsiya, tez charchash, jismoniy
rivojlanishdan orqada qolish bilan namoyon bo‘ladi. 2 yoshda skelet
deformatsiyalari (oyoqlar valgus deformatsiyasi, raxitik ―marjonlar‖, ―bilak uzuk‖,
bosh deformatsiyasi (peshona va chakka do‘ngligi), mushak gipotoniyasi aniqlanadi.
Avlodlar shajarasi o‘rganilganda avlodida buyrak kasalliklari (siydik, o‘t tosh
137
kasalligi) bilan kasallanganlar aniqlanadi. Rentgenologik o‘zgarishlar de-Toni-
Debre-Fankoni kasalligini eslatadi (50-rasm).
50-rasm. Buyrak tubulyar atsidozi
kasalligida bolaning tashqi qiyofasi.
Diagnostikasi. Buyrak tubuloatsidozida biokimyoviy buzilishlar: metabolik atsidoz,
gipofosfatemiya, gipokaltsiemiya, ishqoriy fosfataza faolligi ortishi, siydikda pH
ortishi (7,1 gacha), siydik solishtirma og‘irligining ortishi (1001-1008), qisman
proteinuriya va leykotsituriya. Rentgenologik va UTT ultratovush tekshirishlarida
siydik ajratish tizimida konkrementlar, yig‘uvchi sistemada va buyrak
paryenximasida o‘zgarishlar (nefrolitiaz va nefrokaltsiinoz) aniqlanadi.
Metabolik buzilishlar va kasallik og‘irlik darajasiga qarab 2 ta klinik-biokimyoviy
variant farqlanadi.
1-variant-jismoniy rivojlanish qisman orqada qolishi, yaqqol suyak deformatsiyalar
og‘ir turlari, gipokaltsiemiya, gipokaliemiya, ikkilamchi giperparatireoidizm
ichakda kaltsiy o‘zlashtirilishi susayishi bilan harakterlanadi.
2-variant-jismoniy rivojlanishdan orqada qolish, suyak deformatsiyalari yengil
turlari, normokaltsiemiya va normokaliemiya, ichakda kaltsiy o‘zlashtirilishi
buzilmasligi bilan harakterlanadi.
Differentsial diagnostikasi. Faqat alomatlari yaqin bo‘lgan kasalliklar bilan
taqqoslanadi.
Davolash: Buyrak tubulyar atsidozida metabolik atsidozni korrektsiyalash,
gipokaliemiyaning oldini olish uchun, kaliy preparatlari, sitrat aralashmalari,
bikarbonat natriy qo‘llaniladi. Osteoporoz va osteomalyatsiyada oksalat tuzlarga
boy mahsulotlarni chegaralanadi (shavyel, shpinat, tomat suvi, shokolad man
etiladi), vitaminlar (A,E,B) beriladi.
6.5.6. Jamg’arilish kasalliklari
6.5.6.1. Mukopolisaxaridozlar.
Biriktiruvchi to‘qimaning irsiy kasalliklaridan bir guruhi bo‘lib, bunda harakat
tayanch va asab sistemalari, ichki a`zolar hamda ko‘z kasallanishlari kuzatiladi.
138
Kasalik haqidagi ilk ma`lumotlar 1917 yilda S.Hunter tomonidan yozib qoldirilgan.
Ikki yildan so‘ng xuddi shunga o‘xshash qiyofadagi bemorlarni G.Gurler kuzatgan.
Bemorlarda kallaning kattalashishi va deformatsiyalanishi, peshonasi osilib, burun
qanshari yassilanishi va kengayishi, lablari hamda tili kattalashishi, yuz qiyofasi
qo‘pollashishi, ekzoftalm va gipertelorizm kuzatiladi, shuning uchun ham bu
patologiyani gargoilizm deb ataladi. Bu alomatlar tobora kuchayib boradi, kasallar
bo‘yi o‘sishi orqada qoladi, bo‘yin va oyoq-qo‘llar kaltalashishi, braxidaktiliya,
gipertrixoz, ko‘krak qafasi va umurtqa deformatsiyasi, gepatomegaliya,
splenomegaliya, yurak nuqsonlari, churralar kuzatiladi. Intellekt susayishi mumkin.
Kasalikni mukopolisaxaridoz deb atashni 1952 yilda G.Brante taklif qilgan. Hozirgi
kunda McKusick V.A. va Baker YE ma`lumotlariga ko‘ra (11-jadval) kasallikda
fermentativ jarayonlar buzilishi va klinik belgilariga qarab kasallikni 15 ta tipi
farqlanadi.
11-jadval
Mukopolisaxaridozlar tasnifi:
I N tip mukopolisaxaridozi- Gurler sindromi
(22q11)
I N/S tip
- Gurler-Shyeyye sindromi
I N/S tip
- SHyeyye sindromi
II tip mukopolisaxaridozi - Xanter sindromining (Xq27.1- q28)
yengil va og‘ir turlari
III tip mukopolisaxaridozi - Sanfilippo sindromi:
III A tip
- Sanfilippo A sindromi (gen noaniq)
III B tip
- Sanfilippo B sindromi (17q)
III C tip
- Sanfilippo C sindromi (14q yoki 12q)
III D tip
- Sanfilippo D sindromi (12q14)
IV tip mukopolisaxaridozi - Morkio sindromi
IV A tip
- Morkio A sindromi
IV B tip
- Morkio B sindromi
VI tip mukopolisaxaridozi - Maroto –Lami sindromining yengil va og‘ir turlari.
VII tip mukopolisaxaridozi - Slaya sindromi (7q21.11)
VIIItip mukopolisaxaridozi.
6.5.6.1.1. I -tip mukopolisaxaridozi (Gurler sindromi).
139
Irsiylanish tipi. Gurler sindromi autosoma–retsessiv tipda irsiylanadi uchrash
chastotasi 1: 40000-1:100000.
Etiologiyasi va patogenezi. Kasallik geni 22 xromosomaning uzun yelkasida
joylashgan (22q11), ushbu gen mutatsiyasi natijasida lizosomal alfa-L-
gialouronidaza fermenti aktivligi kamayishi yoki umuman yo‘qolishi yotadi.
Asosiy alomatlari. Gargoilizm juda og‘ir kechib, bolaning 10-12 yoshidayoq
o‘limiga sabab bo‘ladi. Yuzning xarakterli o‘zgarishidan tashqari nanizm,
gavdaning disproportsional tuzilishi (qo‘l va oyoqning, bo‘yinning kalta bo‘lishi,
boshning katta bo‘lishi), qo‘l-oyoqlar, bo‘g‘imlarning kamharakat bo‘lib qolishi,
makroglossiya, tish emali distrofiyasi, ko‘plab kariyeslar, suyak deformatsiyalari
(skolioz,
kifoz)
nafas,
yurak-tomir
sistemasi
buzilishlari
(gipertrofik
kardiomiopatiya,
mitral
klapan
yetishmovchiligi),
gepatosplenomegaliya,
abdominal va chov churralari, ko‘z gipertelorizmi, shox pardaning xiralanishi,
glaukoma, yaxshi eshitmaslik, progresslashib boruvchi dementsiya kuzatiladi (51-
rasm). Diagnostikasi. Leykotsitlarda va limfotsitlarda, jigar to‘qimasi biopsiyasida
lizosomal alfa-L -iduronidaza fermenti aktivligining kamayishi yoki umuman
yo‘qolishi, siydikda glikozaminoglikan (geparan va dermatan sulfat) miqdorining 5-
10 barobar oshishi, EKG da miokard gipertrofiyasi belgilari asosan o‘ng qorincha
gipertrofiyasi, kardiomegaliya, rentgenologik tekshiruvlarda ko‘krak qafasi
deformatsiyasi, boldir suyagi boshchasi yassilanganligi, diafiz kengayganligini,
suyak o‘sishi ortda qolganligini, kraniotstenoz ko‘rinadi.
6.5.6.1.2. II- tip mukopolisaxaridozi (Xanter sindromi).
Irsiylanish tipi. X xromosomaga birikkan retsessiv tipda irsiylanadi, uchrash
chastotasi 1:70000-1:200000.
Etiologiyasi va patogenezi. Kasallik geni X xromosomaning uzun yelkasida
joylashgan (Xq27.1- q28), ushbu gen mutatsiyasi natijasida glikozaminglikan
katabolizmida qatnashuvchi lizosomal ferment iduronatsulfatazaning aktivligi
yo‘qoladi.
140
Asosiy alomatlari. Kasallik ancha yengilroq va belgilari kechroq namoyon bo‘ladi,
kasallar 30-60 yoshgacha yashashi mumkin. I tipdagiga qaraganda ancha sust, lekin
karlik va giperreaktivlik tobora ortib boradi. Xarakterli alomatlari umumiy
girsutizm, Terining kurak va orqa aksillyar burma sohasida qalinlashishi, tuklarsiz,
silliq, yaltiroq Teri qismlari mavjudligi, yurak – qon-tomir sistemasining
buzilishlari, mitral klapan nuqsoni kuzatiladi.
Diagnostikasi.
Leykotsitlarda,
jigar
to‘qimasi
biopsiyasida
lizosomal
iduronatsulfataza fermenti aktivligi kamayishi, siydikda glikozaminoglikan (geparan
va dermatan sulfat) miqdorining 5 barobargacha oshishi, rentgenda barmoqlarda
o‘zgarishlar, tirnoq falangalarining gipoplaziyasi kuzatiladi.
6.5.6.1.3. III- tipdagi mukopolisaxaridoz (Sanfilippo sindromi).
Irsiylanish tipi. III tipdagi mukopolisaxaridozning A, B, C, D turlari tafovut
qilinadi, barcha turlari autosoma-retsessiv tipda irsiylanadi, uchrash chastotasi
1:200000.
Etiologiyasi va patogenezi. III tipdagi mukopolisaxaridozning A tipida lizosomal
gidrolaza geparan-N-sulfataza, B tipida N-atsetil- N, alfa-D glyukozaminidaza, C
tipida atsetil-KoA: alfa-glyukozaminid- N-atsetil-transferaza, D turida N-
atsetilglyukozamin-6- sulfatsulfataza almashinuvi buzilishiga bog‘liq va klinik
o‘xshash kasalliklar guruhidir.
Asosiy alomatlari. Somatik buzilishlar nisbatan yengil bo‘lsa ham chuqur
oligofreniya kuzatiladi. Kasallik 2-5 yoshdan yoki keyinroq boshlanadi. Xulq
atvorda, nutqda buzilishlar va dementsiya, chuqur aqliy zaiflik bilan xarakterlanadi.
Jismoniy rivojlanishda o‘zgarishlar aniqlanmaydi. Yurak-qon-tomir sistemasida
o‘zgarishlar kam uchraydi.
Diagnostikasi. Leykotsitlarda, jigar to‘qimalarida lizosomal gidrolaza aktivligining
pasayishi kuzatiladi. Siydik bilan ko‘p miqdorda glikozaminoglikanlar – keratan-
sulfat ajraladi.
6.5.6.1.4.IV-tipdagi mukopolisaxaridoz.
141
Irsiylanish tipi. Kasallik autosoma-retsessiv tipda irsiylanadi, uchrash chastotasi 1:
200000
Etiologiyasi va patogenezi. IV tipda xondroitin-6-SO
4
- atsetilglyukozamin-4-sulfat-
sulfatazaning defitsiti yotadi.
Asosiy alomatlari. Skeletda deformatsiyalanish, uning qismlarining o‘zaro
munosabatlarining buzilishi, makrognatiya va tishlar orasida diastemalar kuzatiladi.
Kasallik 1-3 yoshdan boshlanadi, bola o‘sishdan orqada qoladi, bukirlik, pastki
qovurg‘alar turtib chiqadi (keyinroq ko‘krak qafasi bochkasimon shaklga ega bo‘lib
qoladi). 4-5 yoshlardan kasallik kuchaya boshlaydi, umurtqalar tanasi qalinlashadi.
10 yoshda shox pardaning xiralashishi, 15-20 yoshlarda orqa miyaning
deformatsiyalangan umurtqalar bilan ezilishi natijasida nevrologik alomatlar paydo
bo‘ladi, aorta regituratsiyasi kuzatiladi. Intellekt me`yorning pastki chegarasi
darajasida bo‘ladi (52-rasm).
Dostları ilə paylaş: |