O. T. Husanov konstitutsiyaviy

Mavzuni m ustahkam lash uchun savollar
1. H ukumatning hokimiyat tizimidagi o‘rni qanday?
2. Hukumat mavqeiga nimalar ta ’sir qiladi?
3. 0 ‘zbekistonda hukum atning shakllanishi qanday kechgan?
4. 
0 ‘zbekiston 
Respublikasi Vazirlar M ahkam asi 
hukumati 
qanday 
shakllantiriladi?
5. Vazirlar M ahkam asining tarkibi qanday?
6. Vazirlar M ahkam asining vakolatlari qanday?
7. Vazirlar M ahkam asining vakolatlari qanday amalga oshiriladi?
8. Vazirlar M ahkam asining boshqa hokimiyat tuzilmalari, organ, tashkilotlar 
bilan munosabati qanday?
9. Vazirlar M ah k am asin in g parlament va Prezident oldida m as’ulligi 
nimalarda namoyon bo‘ladi?
10. Bosh vazir Vazirlar M ahkam asi faoliyatida qanday rol o‘ynaydi?
11. Bosh vazirning vakolatlari qanday?
12. Bosh vazirni vazifasidan ozod etish tartibi qanday?
13. Bosh vazirga nisbatan ishonchsizlik votumi bildirish tartibi qanday?
14. Vazirlar M ahkam asi, Bosh vazir qanday hujjatlar qabul qiladi?
312

---

XXIV bob. MAHALLIY DAVLAT HOKIMIYATI ASOSLARI
l-§. M ahalliy davlat organlari tizim i
0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasida mahalliy miqyosda boshqaruvni 
tashkil etishga o‘ziga xos tarzda yondashilgan, M DH va boshqa sobiq ittifoqdosh 
respublikalar konstitutsiyalaridan farq qilib, 0 ‘zbekiston Konstitutsiyasida mahalliy 
davlat hokimiyati organlari tizimi alohida, fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish 
organlarining tizimi alohida belgilandi. 0 ‘zbekistondan boshqa davlatlarning 
konstitutsiyalarida «mahalliy davlat hokimiyati» degan tushuncha ishlatilmagan. 
Jumladan, Belorus Respublikasi Konstitutsiyasida «Mahalliy boshqaruv va o‘zini 
o‘zi boshqaruv», Qozog‘iston Konstitutsiyasida «Davlatning hududiy tuzilishi 
va o‘zini o‘zi boshqaruv», Qirg‘iziston, Rossiya va Estoniya Konstitutsiyalarida 
«Mahalliy boshqaruv», Turkmaniston Konstitutsiyasida «Mahalliy ijro hokimiyati» 
alohida bobda, «Mahalliy boshqaruv» alohida bobda berilgan.
Rossiya Konstitutsiyasida davlat hokimiyati federal miqyosda va federatsiya 
subyektlari miqyosida tashkil qilinib, boshqa barcha quyi bo‘g ‘inlarda tuman, 
shahar, qishloqlarda mahalliy o‘zini o‘zi boshqaruv organlari tashkil qilinadi va 
faoliyat yuritadi.
0 ‘zbekiston Respublikasida mahalliy miqyosda boshqaruv viloyat, tuman, 
shaharlarda mahalliy davlat hokimiyati organlariga, qishloq, shaharcha, ovullarda 
fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish organlari zimmasiga yuklangan.
Konstitutsiyaga asosan, mamlakatimizda mahalliy miqyosda ham ikki 
turdagi, ya’ni vakillik davlat hokimiyati va ijro hokimiyati organlari mavjud.
Konstitutsiyaning 99-moddasiga binoan: «Viloyatlar, tum anlar va shaharlarda 
(tum anga bo‘ysunadigan shaharlardan tashqari) hokimlar boshchilik qiladigan 
xalq deputatlari Kengashlari hokimiyatning vakillik organi bo‘lib, ular davlat 
va fuqarolarning manfaatlarini ko‘zlab, o‘z vakolatlariga taalluqli masalalarni 
hal etadilar». Bu bilan konstitutsiyaviy asosda mahalliy davlat hokimiyati 
vakillik organlarining tizimi belgilandi (viloyat, tuman, shahar xalq deputatlari 
Kengashlari) va hokimiyatning vakillik organlariga hokimlar boshchilik qilishi 
belgilandi va bu organ davlat va fuqarolarning manfaatini ko‘zlab, vakolatlarni 
am alga oshirishi mustahkamlandi.
Konstitutsiyada hokimlar qaysi m a’muriy hududlarda faoliyat ko‘rsatishi 
haqida alohida norma bo‘lmasa-da, Konstitutsiyaning 99-moddasi mazmunidan 
ular viloyat, tuman, shaharlarda faoliyat ko‘rsatishini bilib olsa bo‘ladi, ya’ni 
hokimliklar viloyatlar, shaharlar va tumanlarda tashkil qilinadi.
Konstitutsiyaning 102-moddasida: «Vakillik va ijro hokimiyatini tegishliligiga 
qarab viloyat, tum an va shahar hokimlari boshqaradi», — degan qoida mahalliy 
miqyosda vakillik hokimiyati bilan birga ijro hokimiyatining ham o‘rnatilganligini 
ko‘rsatadi. M azkur modda qoidalari yana qaysi m a’muriy hududlarda hokim 
qanday tartibda tayinlanishi haqida hamda ijro hokimiyatining tizimi haqida
313

---

xulosa qilish imkoniyatini t u g ‘diradi. Yuqoridagilardan kelib chiqib, aytish 
mumkinki, mahalliy davlat hokimiyati organlarining tizimini vakillik hokimiyati 
organlari - xalq deputatlari Kengashlari va hokimlar tashkil etadi. Ularning har 
biri o‘zining tizimiga ega.
Vakillik hokimiyati organlari, viloyatlar (Toshkent shahar), tu m an lar va 
shaharlarningxalq deputatlari Kengashlaridan, ijro hokimiyati organlari viloyatlar 
(Toshkent shahar), tum an va shahar hokimlaridan iborat. Konstitutsiyaga 2017-yil 
29-avgustda kiritilgan o‘zgartirishgacha shahar tarkibiga kiruvchi tum anlarda 
Kengashlar tashkil qilinmagan. Masalan, Toshkent shahri tarkibidagi birorta 
tum anda xalq deputatlari Kengashlari, ya’ni vakillik organlari saylanmagan. 
Ularda faqat ijro hokimiyati - hokimlar faoliyat ko‘rsatdi. Bu vakillik va ijro 
hokimiyati organlari tizimidagi o‘ziga xos xususiyatdir.
Konstitutsiyamizga 
kiritilgan 
o‘zgartirishga 
asosan: