O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol

1 Крылова Л.А., Мосолова JI.H. Экзистенсиализм в Англия и США. М ., 1976.
368

---

olamondan ajralib chiqishi lozim. Inson o‘zini o‘zi anglay bosh- 
lashi bilan begonalashuv uning orqasidan ergashib boradi1.
U.Kaufmanning tushuntirishicha, begonalashuvning sodir 
bo'lishini Yevklid va Sofokl, Dante va Gyote asarlarida aniq 
ko‘rish mumkin. Ayniqsa, «Shoh Edip» — begonalashuvning 
yaqqol namoyon bo'lishidir. Ushbu asar o‘z zamondoshlarini 
hayratga solishining asosiy sababi — unda inson ma’naviyati 
muammolari chuqur tahlil qilingan edi. Inson deb nomlangan 
mavjudot naqadar cheksiz imkoniyatlarga ega ekanligiga qaramas- 
dan tabiatdan, jamiyatdan, hatto o‘zidan o‘zi begonalashib bor- 
ganligi tasvirlangan.
Kaufmanning fikriga asosan, hozirgi zamonda begonalashuv­
ning vujudga kelishida ikki muhim sabab bor. Birinchi sabab — 
demografik portlash bo‘lsa, ikkinchi sabab — fuqarolar ma’lumot 
darajasining uzluksiz oshib borayotganligidir. Shuning uchun uning 
fikriga ko‘ra, inson begonalashuvining turli ko'rinishlariga qarshi 
kurash bugunning eng muhim, dolzarb vazifalaridan biridir. 
Begonalashuvning oldini olmoq uchun Kaufmanning tushunti­
rishicha, ta ’lim tizimida tub sifatiy o'zgarishlar yasamoq lozim. 
Xususan, oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlarida ta’lim olayotgan 
talabalami vijdonan halol mehnat qilishga tayyorlash, bo‘sh 
vaqtdan unumli, oqilona foydalanishni tashkil etish, jamiyatda 
sodir bo'layotgan begonalashuv jarayoniga to'siq vazifasini ba­
jaradi.
Kaufmanning e’tirof etishicha, begonalashuvning sabablari- 
dan yana biri ishlab chiqarishni tashkil qilishdagi jiddiy nuq- 
sonlardir. Demak, begonalashuvning oldini olmoq uchun kishi- 
lar tirikchiligining manbai bo‘lgan ishlab chiqarishni oqilona 
tashkil etishga alohida e’tibor bermoq zarur.
Shunday qilib, Uolter Kaufmanning fikriga muvofiq, bego­
nalashuv — ertami-kechmi, albatta, sodir bo'lishi zarur bo‘lgan 
ijtimoiy voqeadir. Uning vujudga kelishi bir tomondan texnika 
taraqqiyoti, ikkinchi tomondan esa inson faoliyatining xususi- 
yati bilan bog‘liq2.
Begonalashuv jarayoni XX asrning mashhur ekzistensialist- 
laridan biri, angliyalik Kolin Uilsonning «Begona», «Din va 
e’tiroz» (1957-y.), «Mag‘lubiyat asri» (1959-y.), «Tasawurning