O zbekiiton fayi a L l I lari 4illiy jamiyaii nashkiyol
Yüklə 3,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1
Anbar Otin. Risola — falsafai siyohon. She’rlar. Risola. Toshkent, 1972, 103— 108-betlar. 288 2. XVII-XVIII ASRLAR YEVROPA FALSAFASIDA MA’RIFATPARVARLIK G‘OYALARINING IFODALANISHI Yevropaning rivojlangan mamlakatlarida XVII asrda ishlab chiqarish jarayonida, xususan, mehnat taqsimotida tub sifatiy o‘zgarishlarning sodir bo‘lishi, ishlab chiqarish jarayonini rat- sionallashtirish talabining ortib borishi, ishlab chiqarishga ilm- fan yutuqlarini tatbiq etish ehtiyojini kuchaytirib yubordi. Bun day ehtiyojning ortib borishi, o‘z navbatida, diniy dunyoqa- rashning ta’sirini kundan-kunga kamaytira bordi. Ushbu holat falsafaning hayotdagi mavqeini ham o‘zgartirdi. Agar o‘rta asr larda falsafa dinshunoslik, Renessans sharoitida san’at va gumani- tar bilimlar bilan hamkorlikda faoliyat ko‘rsatgan boisa, endi u fan yutuqlariga tayana boshladi. XVII—XVIII asrlar Yevropa faylasuflarining inson to‘g‘risidagi qarashlariga, shubhasiz, ush bu tendensiya o‘z ta’sirini ko‘rsatdi. Bunday kayfiyatni ilm-fan zudlik bilan rivojlana boshlagan Angliya, Fransiya, Germaniya faylasuflarining inson haqidagi qarashlarida ko‘rishimiz mumkin. XVII asr ingliz faylasuflaridan Frensis Bekon, Tomas Gobbs, Jon Lokklar inson to ‘g‘risidagi xristian dini qarashlarini tanqid qildilar, inson tanasining tuzilishi, uning moddiy-ma’naviy holati haqida yangicha fikr-mulohazalami bayon etdilar. Ularning tushun tirishicha, falsafaning, ayniqsa, uning eng muhim tarmog‘i bo‘lgan gnoseologiyaning asosiy vazifasi — inson hayotini yax- shilashdan iborat bo‘lmog‘i lozimdir. Endilikda insonni alohida shaxs sifatida emas, balki jamiyat farovonligi ifodasi, jamiyat hayotining ta’rifi sifatida ko‘rish darkorligini tushuntirdilar. In sonning tabiat kuchlari ustidan hukmronligini ta’minlashga qara- tilgan bilimlarni yanada rivojlantirish lozimligini qayta-qayta ta ’kidladilar. Bunday fikr-mulohazalarni XVII asrda ijod qilgan mashhur ingliz faylasufi Frensis Bekon1 qarashlarida ko‘rish mumkin. Yüklə 3,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|