Ibrohim ibn Ma’qil an-Nasafiy, N a’ima ibn Hammod al-Mar-
vaziy, Hofiz al-Xorazmiy, Jamoliddin an-Nasafly, Imom Ab-
dulhasan Ahmad ibn Muhammad as-Samarqandiy kabi muhad-
dislar ham hadis to ‘plamIari yaratdilar.
Hadisshunoslikning «sahih» yo‘nalishining asoschisi, «barcha
muhaddislaming peshvosi» degan sharafli nomga sazovor bo‘lgan
buxorolik mashhur alloma Abu Abdulloh Muhammad ibn Is-
moil al-Buxoriy1 o‘zining butun umrini hadislarni to ‘plashdek
o‘ta savob ishga bag‘ishladi. Xalifalik hududidagi shaharlar, qishloq-
larni poy-u piyoda kezib 600 ming hadis to'pladi. Ularning
ko‘pini yodlab oldi. To'plagan 600 ming hadislaridan eng to‘g‘ri,
eng ishonchli 7275 tasini o‘zining buyuk asari «Al-Jomi’ as-
sahih» («Ishonarli to ‘plam»)ga kiritdi. To‘plam Makkai mukar-
ramada, Madinai munawarada va Buxoroi sharifda o‘n olti yil
davomida yozilgan. Muqaddas kitobda birinchi marta hadislar
fiqh sohalariga (islom huquqshunosligi) asoslanib joylashtirildi.
Xuddi shuning uchun «Al-Jomi’ as-sahih» 3450 bobdan iborat
97 kitobni tashkil etgan edi. O'sha 97 kitob to ‘rt jildga mujas-
samlashgan2.
To‘plamga kiritilgan hadislar orasida biri ikkinchisini maz-
munan takrorlamaydiganlarining soni to ‘rt mingni tashkil etdi.
Ismoil Buxoriy yuksak insoniy fazilatlar, xislatlarni o‘zida mu-
jassamlashtirgan ma’naviy-axloqiy yetuk kishilar sonining ortib
borishini orzu qilardi. Inson ma’naviy qiyofasining mag‘zini imon-
e’tiqod tashkil etadi, deb bilardi. Xuddi shuning uchun ham
inson im on-e’tiqodini mustahkamlash yo‘llarini izlardi. Imon-
e’tiqodning mustahkamligi, barqarorligini ta ’minlovchi omillar,
1 Ismoil Buxoriy 809-yilda Buxoroda tavallud topdi. 0 ‘n yoshidan boshlab arab
Dostları ilə paylaş: 
