Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi namangan muhandislik-qurilishi instituti iqtisodiyot va boshqaruv fakulteti shaxarsozlik va kommunal infratzulmani boshqarish kafedrasi

2. 
Katta oraliqli binolar montajini o’ziga xosligi. Karkas 
elementlarini o’rnatish ketma-ketligi. 
Katta oraliqli binolar va inshootlarni montaj qilish quyidagi xususiyatlar bilan
tavsiflanadi:
• binolarning
karkaslari
po’lat,
yig’ma
temirbeton
va
aralash
konstruktsiyalardan tayyrlanishi mumkin: ustunlar – temirbetondan, devor panellari
– bir yki ko’p qatlamli, kran osti to’sinlari, fermalar, bog’lamalar va po’lat – ustypma
elementlari;
• binoning o’lchamlari odatda montaj qiluvchi kranlarning tahsir ko’rsatish
doirasidan ortiq bo’ladi;
• bir qator konstruktsiyalar – katta balandlikdagi va massadagi ustunlar, kuchli
kran osti to’sinlari, katta oraliqli fermalar, ustypmaning hajmdor elementlarini –
qismlab yki bir nechta krandan foydalanib montaj qilishga to’g’ri keladi;
• binoni montaj qilishni texnologik qurilmani(jihozlar) o’rnatish bilan
bog’lash zarur.
Po’lat konstruktsiyali bir qavatli sanoat binolarini 18, 24, 30 va
36 m oraliqli va 30 m balandlikgacha qilib loyihalanadi va barpo etiladi. Temirbeton
konstruktsiyali bir qavatli binolar 12, 18, 24, va 30 m oraliqga 14.4 m
balandlikgacha (ustunni yuqori qismigacha) va 24, 30 va 36 m oraliqli va 18 m
balandlikgacha qilib loyihalanadi.
Bir qavatli sanoat binolari oraliqi, ustunlar qadami va balandligiga bog’liq
holda quyidagi turlarga bo’linadi: yengil ―oralig’i 6...18 m, balndligi 5...12 m;
o’rtacha ― oraliqi 18...30 m, balandligi 8...24 m; og’ir ― oraliqi 24..36 m,
balandligi 18...30 m.
Katta oraliqli binolar konstruktsiyasini montaj qilish usullarini va montaj
qilishni tashkil etishni tanlashning asosiy mezonlari:
• montaj ishlari hajmi;
• binoning hajmiy – rejaviy va konstruktiv y e chimlari;
• montaj qilishning va umuman binoni barpo qilishning belgilangan
muddatlari;
• montaj mexanizmlarining mavjud parki.
Turli xil binolarning konstruktsiyalarini montaj qilish usullari quyidagilarga
bog’liq holda ajratiladi:
• qo’llaniladigan ko’tarish – montaj qilish jihozlariga qarab – kranli va kransiz
usullar;
• montaj qilish oldidan elementlarni bloklarga yiriklashtirish darajasiga qarab –
elementlab, yirik blokli montaj konveyerli yig’ish, rulonlash;
• elementlarni loyiha holatiga o’rnatish ketma – ketligi bo’yicha;
• yassi va fazoviy
montaj
va texnologik
bloklarni
loyiha
holatiga o’rnatish ketma – ketligi bo’yicha;
• montaj
qilishda
kranning
bino
bo’ylab va ko’ndalangiga
harakatlanishi;
• elementlarni tayanchga keltirish va o’rnatish usullari;
• konstruktsiyalarni vertikal bo’yicha yig’ish ketma – ketliklari;
•
montaj
qilish
jaraynida
binolar,
inshootlar
va

---

---

43
konstruktsiyalar ishlashining konstruktiv xususiyatlari;

• obhektni barpo etish yo’nalishlariga qarab – surish, vertikal ko’tarish,
burish usullari.