Ömrün şəhidlik zirvəsi
Yüklə 8,4 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
Xasay Zeynalov “Göyçəsiz günlərim” kitabı, Bakı, “Nurlan”, 2006. Ömrün şəhidlik zirvəsi 146 ADI DASTANLAŞAN EL QƏHRƏMANI “Türkü öldürmək olar, onu məğlub etmək olmaz” Napoleon Göyçə mahalının ayrı-ayrı kəndlərindən olan igid el qəhrəmanları 1905-1907 və 1918-1919-cu illərdə erməni işğalçılarına qarşı mərdliklə döyüşmüşlər. Ardanışdan Məşədi Hümbət, Ağbulaqdan Dəli İsmayıl, Qaraimandan Məşədi İsə, Ağkilsədən Bəşir, Toğlucadan Cığal Həsən, Şişqayadan Kor Tanrıverdi, Zoddan Səməd ağa və neçə- neçə belə ərənlər... Daşkənd kəndindən də həmin illərdə igidlik göstərənlər az olmamışdır – Hacı Rəhim, Məşədi Qasım, Qaçaq İdris, Mədət Qocamanoğlu, Kərbəlayı Zeynal, Əliş Süleymanov, Vəli, Koroğlu Məhəmməd, Ziyad Babayev, Nağı bəy, Tağı oğlu Məhərrəm, Hacı Dünyamalı oğlu Abbasəli və başqaları. Tarixi mənbələrə, sənədlərə və real söyləmələrə əsas- lanan bu araşdırmamız dövrünün cəsur igidlərindən olan Rəsulov Məşədi Qasım Hacı Kərim oğlu haqqındadır. Məşədi Qasım 1863-cü ildə Göyçə mahalının Daşkənd kəndində Rəsullular nəslində anadan olub. O, Göyçə maha- lında çох hörmətli, adlı-sanlı şəхsiyyətlərdən biri, eyni zamanda erməni daşnaklarının hücumlarına qarşı хalqı səfərbər edən başbilən kişilərdən оlmuşdur. Məşədi Qasım Ceyran xanımla ailə həyatı qurmuş, onların Hüsən, Zeynəb, Məleykə, Sayad, Narın, Dağbəyi və Fəzi adında 4 oğlu, 3 qızı olmuşdur. Məşədi Qasım Zodlu Səməd ağa, Şişqayalı Kor Tanrı- verdi, Məşədi Allahverdi, Çaxırlı Böyük ağa, Qaraimanlı Məşədi İsə, Qanlılı Hacı Nağı və dahi aşığımız Ağkilsəli Aşıq Ələsgər ilə yaxın dоstluq etmişdir. Aşıq Ələsgərlə dostluğu barədə aşığın nəvəsi İslam Ələsgər “Haqq aşığı Ömrün şəhidlik zirvəsi 147 Ələsgər” kitabında 1 da məlumat vermişdir. Sonralar Məşədi Qasımın oğlu Sayad (1905-1955) Alməmmədlər nəslindən evlənmişdir. Məşədi Qasımın digər oğlu, el şairi Qəmgin Fəzi (1914-2000) Aşıq Ələsgər оcağı ilə, xüsusən də Aşıq Nəcəf, Aşıq Talıb, Aşıq Musa və Bilal Məmmədovla ömrünün sonunacan dоstluq etmiş, səmimi münasibətdə olmuşdur. Belə söyləyirlər ki, sovetləşmədən qabaq Məşədi Qasım adam vurubmuş. O dövrün qanunlarına görə bir il həbs cəzası çəkməliymiş. Qaydalara uyğun istənilən adam başqasının əvəzinə cəza çəkə bilərmiş (Bəlkə də Kərbəlayı Əmrah cinayəti öz üzərinə götürüb – A.Y.). Kərbəlayı Əmrah özündən kiçik qardaşı Məşədi Qasımın əvəzinə bir il “katorqa” çəkib. Deyib ki, sən igidsən, qoçaqsan, arxa- dayaqsan, mən sənin əvəzinə tutularam, amma səni qoyma- ram tutalar. 2 Türkün qanına susayan ermənilər Göyçə mahalında daha da azğınlaşmışdılar. “1919-cu il yanvarın 24-də Göyçənin Çamırlı kəndinə basqın edən daşnak terrorçuları dörd kişinin başını, altı qadının döşlərini kəsərək on nəfər dinc sakini vəhşicəsinə qətlə yetirmişlər.” 3 Məşədi Qasım bu hadisəni eşidir və düşünür ki, onlar kəndləri yandıra- yandıra, əhalini vəhşicəsinə öldürə-öldürə bir gün də gəlib Daşkəndə çıxacaqlar. Ona görə də özünün təşəbbüsü və başçılığı ilə kənddən Qaçaq İdrislə, Hacı Rəhimlə, Qocamanoğlu Mədətlə, Kərbəlayı Zeynalla, Əliş Süley- manovla və Ziyad Babayevlə birlikdə Göyçə gölünün cənubundakı Çamırlı və ətraf kəndlərin köməyinə getmiş- 1 İslam Ələsgər “Haqq aşığı Ələsgər”, Bakı, “Maarif”, 1999. səh.42. 2 Söyləyəni: Əmrahov Haris Məhəmməd oğlu (76 yaş) 3 Əlisahib Əroğul. “Erməni-daşnaq faşizmi və Azərbaycan”. Bakı, “Təhsil”, 2007. Ömrün şəhidlik zirvəsi 148 dir. Hətta Çamırlı kəndində gedən döyüşdə Süleymanov Əliş Sevdalı Hüseyn oğlu şəhid olur. Babası Kərbəlayı Zeynaldan eşidib-öyrəndiyi bu hadisələri tarixçi-müəllim Xasay Zeynalov şəxsən bu sətirlərin müəllifinə danışmış- dır. Əziz Ələkbərli də bu barədə doğru olaraq yazır: “1918- 1919-cu illərdə bu ərazidə (Göyçə mahalı nəzərdə tutulur – A.Y.) erməni daşnaklarının hücumlarına qarşı xalqı səfərbər edən igid oğullardan biri də Daşkənd kəndindən Məşədi Qasım Hacı Kərim oğlu olmuşdur.” 1 Tam olmasa da, araşdırma və tədqiqatlarımız zamanı bəzi mənbələrdə bir neçə məlumatlara rast gəldik. Əli Qurban Dastançı “Məşədisə dastanı” kitabında Zərzibilli Əmrah kişinin söylədiklərinə əsasən yazır: “1906-cı ildə Bayaziddə Qlava Məşədi İsəyə həmən illərdə qarışıxlıq salanlara qarşı yaxşı mübarizə apardığına görə “Qızıl medal” veriləndə gülüb, deyib ki, hünəri Daşkəndli Məşədi Qasım göstərib, medalı, özü də qızıl medalı Qaraimanlı Qlava Məşədi İsə alır... Yəni ki, hünər səninkidi, ad mə- nimkidi...”. 2 Həmin yazıda müəllif bir daha qeyd edir ki, “Məşədi İsənin Məşədi Qasım haqqında dediyini bir neçə il əvvəl Bərdənin Yeni Daşkənd kəndində müdrik ağsaqqal olan Abbasəli kişidən ətraflı eşitmişdim”. Görkəmli alimimiz, akademik Ziya Bünyadоvun baş redaktoru olduğu “Azərbaycan SSR EA Xəbərləri” jur- nalında ermənilərin Azərbaycan xalqına qarşı 1918-1919- cu illərdəki etdiyi zorakılıqlardan bəhs edən “Ermənilər və Ermənistan Respublikası qoşunlarının Qarabağın və Gəncə quberniyası, İrəvan quberniyası ilə həmsərhəd qəzaların 1 Əziz Ələkbərli, “Qədim türk-oğuz yurdu “Ermənistan””, Bakı, “Sabah”, 1994. səh. 174. 2 Əli Qurban Dastançı, “Məşədisə dastanı”, Bakı, “Əbilov, Zeynalov və oğulları”, 2000. səh. 216. Ömrün şəhidlik zirvəsi 149 müsəlman əhalisinə qarşı törətdikləri zorakılıqlar barədə Daxili İşlər Naziliyi dəftərxanasının işlərindən çıxarış (80 saylı işdən – 1918-ci il, IV şöbə)” ümumi başlıqlı 53 bənddən ibarət raport, ərizə, teleqram və xahişnamələrdən 19, 51, 52-ci hissələrdən oxuyuruq: 1 “19. İrəvan Quberniyası Yenibəyazit qəzası Daşkənd kənd sakinləri Məşədi Qasım Hacı Kərim oğlu və Böyük Əli Hacı Mirzə Ələkbər oğlunun Daxili İşlər Nazirinin adına 23 yanvar 1919-cu il tarixli xahişnaməsi. Erməni hökuməti qoşunlarla məmur qismində müsəl- man kəndlərinin sakinlərini tamamilə talan etdi: – 1)Zağalı, 2)Daşkənd, 3)Zod, 4)Hüseynquluağalı, 5)Sarıyaqub, 6)Böyük Qaraqoyunlu, 7)Kiçik Qaraqoyunlu, 8)Aşağı Narçamor, 9)Yeni Keti, 10)Qayabaşı, 11)Qoşabulaq, 12)As-Kdisa, 13)Zərzibil, 14)İnəkdağı, 15)Sultanəliqışlağı, 16)Oğruca, 17)Böyük Məzrə, 18)Bala Məzrə, 19)Kəsəmən, 20)Şişqaya, 21)Sətənəxaç, 22)Qızıl-Payka. Qoşunlar hər kənddə 5-6 gün qalırlar. Talan etdikdən sonra çıxıb başqa kəndə gedirlər. Aşağıdakı kəndləri tamamilə yandırmışlar: 1)Örkülü, 2)Alçalı, 3)Kəminli, 4)Yarpızlı, 5)Qanlı, 6)Kərkibaş, 7)Çaxırlı, 8)Kefli-Kürdü və 9)Böyük Məzrə. (18 saylı iş, 1919-cu il, IV şöbə) 51. Gəncə Qubernatorunun 11 mart 1919-cu il tarixli 352 saylı teleqramı: Yenibəyazit qəzasının Daşkənd, Şorca, Nevksiti, Sarı- yaqub, Qaraqoyunlu, Oğruca, Qayabaşı və Qoşabulaq kəndlərinin nümayəndələri Məşədi Qasım, Abbasəli (Hacı Dünyamalı oğlu – A.Y.), Məhərrəm Tağı oğlu bildirirlər ki, erməni qoşunları onları mütamadi olaraq talan edir, bütün 1 Azərbaycan SSR Еlmlər Akadеmiyasının хəbərləri (tariх, fəlsəfə və hüqüq sеriyası) №4, Bakı, «Еlm», 1989. səh.87. (baş rеdaktоr: Ziya Bünyadоv) Ömrün şəhidlik zirvəsi 150 taxılı, yemi, mal-qaranı, silahı götürmüşlər; özləri ilə çoxlu insanlar aparmışlar, onların taleyi məlum deyil. 52. İrəvan Quberniyası Yenibəyazit qəzası Göyçə mahalının 26 kənd sakininin həmin il 2 mart tarixli ərizəsi Gəncə Qubernatoru tərəfindən 6 mart 1919-cu ildə 3162 sayla təqdim edilmişdir. 1919-cu il fevralın 28-də romistr Silikov, kornet Xaçaturov və adyutantın dəstəsi müsəlman kəndlərinə gəldi və hər kənddən 750 pud taxıl və 100 pud quru ot tələb etdi; həmin şeylər bu miqdarda olmadığından xalq mükəlləfiy- yətdən azad edilməyi xahiş etdi; bu zaman Silikov qamçı ilə vurmağa və söyməyə başladı və hətta Zod kəndinin sakini Məci Süleyman oğlunu öldürdü, qalan zabitlər isə daha dörd müsəlmanı yaraladılar. Təlaşlanmış xalq hücum edib dörd zabiti və on beş əsgəri öldürdü, bu Zod kəndində olmuşdu. Martın 2-də ermənilər Qoşabulaq, Daşkənd və Böyük Məzrə kəndlərini ələ keçirməyə çalışdılar, lakin hələlik dəf edildilər.” Sənədlərdən də görünür ki, Məşədi Qasım, Böyük Əli Hacı Mirzə Ələkbər oğlu, Hacı Dünyamalı oğlu Abbasəli, Tağı oğlu Məhərrəm və digərləri böyük fədakarlıq göstər- miş, ermənilərə qarşı döyüşməklə yanaşı, Azərbaycan hö- kumətini də bu zorakılıqlardan hali etmişlər. 1919-cu il aprelin 20-də artıq Göyçə mahalının Kəlbəcərlə qonşu olan kəndləri, eləcə də Daşkənd kəndi işğal edilmişdir. Məşədi Qasım Göyçə mahalındakı döyüşlərdən sоnra ailəsi ilə birlikdə Qarabağa gəlmiş, Laçınlı Sultan bəyin si- lahdaşı оlmuş və erməni millətçilərinə qarşı qəhrəmanlıqla vuruşmuşdur. Laçınlı Sultan bəylə Məşədi Qasımın tanış- lığı Göyçənin ağır günlərində Sultan bəy Göyçəyə – Basarkeçərə, Zoda köməyə gələrkən olmuşdur. Məşədi Ömrün şəhidlik zirvəsi 151 Qasımda ermənilərə qarşı qisasçılıq istəyi və Sultan bəyin də ermənilərə qarşı apardığı mübarizə Məşədi Qasımın Qarabağa gəlməsinə səbəb olmuşdur. O, sərrast atıcı kimi 1919-cu ildə Qarabağda baş verən hadisələrdə xüsusən fəallıq göstərmişdir. Bir il Sultan bəy və qardaşı Xosrov bəyin məsləhəti ilə kəndin vergisi də ona verilməklə Xocalı ətrafında bir kənddə (deyilənlərə görə Ağdamın Qasımlı kəndi) yaşamışdır. 1921-ci ildə Məşədi Qasım оrada qızdır- madan vəfat etmişdir və dostu Məmmədquluya etdiyi və- siyyətinə əməl olunaraq Şuşa şəhərində dəfn оlunmuşdur. Məşədi Qasımın vəfatından sonra qardaşı Kərbəlayı Əmrah Qarabağa gələrək onun uşaqlarını dоğma ata-baba yurdları Göyçəyə aparmışdır. Məşədi Qasımın həyat-fəaliyyəti haqqında dövri mət- buatda və kitablarda çox yazılmışdır. Onun haqqında hesab edirik ki, ən müfəssəl, doğru məlumatları nəvəsi Xasay Zeynalov “Göyçə mahalında 1917-1920-ci illərin hadisə- ləri” məqaləsində 1 yazmışdır. Daha iri həcmli məqalə isə Eldar Həsənlinin “Göyçəli sərkərdə Məşədi Qasımın Əsgə- ran döyüşü” adlı məqaləsidir. 2 Lakin müəllif məqalədəki məlumatlarda bəzi təhriflərə yol vermişdir. Məşədi Qasımın XX əsrin əvvələrində ermənilərə qar- şı apardığı mübarizəni həmin əsrin sonlarında onlarla nəvə- nəticələri də davam etdirdilər. Onlardan nəvəsi Yasif, nəti- cələri Abbas və Nəbi Qarabağ döyüşlərində şəhidlik zirvə- sinə ucaldılar. Araz Yaquboğlu, tədqiqatçı 1 Xasay Zeynalov, “Göyçəsiz günlərim”, Bakı, “Nurlan”, 2006. 2 Eldar Həsənli, “Göyçəli sərkərdə Məşədi Qasımın Əsgəran döyüşü”, “Ədalət” qəzeti, 25 may 2004-cü il. Ömrün şəhidlik zirvəsi 152 Hörmətli oxucular! Kitabın sonunda ulu sərkərdə Məşədi Qasımın layiqli nəvəsi – silahı ilə deyil, siyasəti, elmi fəaliyyəti, qələmi ilə ermənilərə qarşı mübarizə apa- ran dəyərli ziyalımız, professor Azər Kərimov haqqında yazdığım “Kəndimizin ilk professoru” adlı məqaləni bura- da verməyi özümə mənəvi borc bildim. Kərimоv Аzər Fəzi оğlu 29 dekabr 1951-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalının Basarkeçər rayonunun Daşkənd kəndində el şairi Qəmgin Fəzinin ailəsində anadan olub. 1953-cü ildə ermənilərin mənfur siyasəti nəticəsində doğma yurddan ailəsi ilə birlikdə Bərdə rayonuna depor- tasiya olunmuşdur. 1968-ci ildə Bərdə rayonu Yeni Daşkənd kənd orta məktəbini bitirmişdir. 1968-ci ildə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun İnşaat fakültəsinə qəbul olmuş və 1973-cü ildə həmin institutun tikintinin iqtisadiyyatı ixtisasını fərqlənmə diplomu ilə bitirmiş, təhsil aldığı institututda müəllim vəzifəsini tutması məsləhət görülmüşdür. Moskvada aspiranturada təhsil aldıqdan sonra disser- tasiya işini müdafiə edərək elmlər namizədi adını alıb. Və Bakıya qayıdaraq pedaqoji fəaliyyətini davam etdirib. Səmərəli müəllimlik fəaliyyətinə görə Ümumittifaq Ali Attestasiya Komissiyası tərəfindən dosent elmi vəzifəsinə layiq görülüb. Moskvada elmi işinin nəticələrinin tətbiq olunması üzrə “Elm texnika” sahəsində Azərbaycan SSR Lenin Komsomolu mükafatına layiq görülmüşdür. Qeyd edək ki, bu mükafata institutut müəllimi kimi layiq görülən yeganə ziyalıdır. Azər Kərimovun elmi işinin əhəmiyyəti hələ sovetlər dönəmində xaricilərin marağını cəlb edib və 1985-1987-ci illərdə Moskva şəhərində xarici dil kursu keçdikdən sonra Ömrün şəhidlik zirvəsi 153 1987-ci ildə Azərbaycan SSR Təhsil Nazirliyi və Xarici İşlər Nazirliyinin təqdimatı ilə müsabiqədə 20 nəfər nami- zəd arasında qalib gələrək pedaqoji fəaliyyətini davam etdirmək üçün Çexoslovakiyaya göndərilib. Slovakiya Texniki Universitetinin rektoru, tanınmış elm xadimi Anton Blaje onun sənədlərinin qəbul olunmasına xüsusi diqqət ayırıb. Ona ayrılan vaxtın başa çatmasına baxmayaraq Çexoslovakiya Texniki Universitetinin rəhbərliyi SSRİ tə- rəfinə Azər Kərimovun daha bir-neçə il bu ölkədə qalması xahişi ilə müraciət edib. 1994-cü ildə Slovakiyada doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, texnika elmləri doktoru alimlik adını al- mışdır. Bundan altı ay müddətində pedaqoji və elmi fəaliyyətinə, nəşr etdirdiyi kitablara, metodiki göstərişlərə görə professor vəzifəsinə layiq görülmüşdür. Hazırda Çexiya Universitetlərində dərs deyən yeganə azərbaycanlı professordur. O, 20 ildən çoxdur ki, (1990-cı ildən) Avropada – Çexiya Respublikasında 119 ildən artıq tarixi olan qədim elm ocağı Moraviya Texniki Universitetində professor doktor kimi müəllimlik fəaliyyəti ilə məşğuldur. Azərbay- can Respublikası Təhsil Nazirliyi və Xarici İşlər Nazir- liyindən müsabiqə yolu ilə Avropaya göndərilən professor Azər Kərimov dövlətimizi, xalqımızı, elmimizi, milli-mə- nəvi dəyərlərimizi Avropada layiqincə təmsil etməklə bəra- bər son iki ildə ona daha böyük etimad göstərilmiş, Mora- viya təhsili, akademik senatı tərəfindən MDB dövlətləri üzrə koordinator vəzifəsinə seçilmişdir. Onun Azərbaycan Respublikası Beynəlxalq Diaspora Mərkəzinin Avropa nü- mayəndəliyinin rəhbəri kimi dünya məkanında, Avropa dövlətlərində Azərbaycan diasporunun, lobbizmin möh- kəmlənməsi, inkişaf etdirilməsi, soydaşlarımızın torpağa Ömrün şəhidlik zirvəsi 154 sədaqət, Vətənə xidmət naminə bir bayraq altında həmrəy olmaq işindəki xidmətləri də təqdirəlayiqdir. Professor Azər Kərimov Vətənimizin prоblеmlərini, еrmənilərin iş- ğаlçılıq siyаsətini dünyа ölkələrinin nəzərinə çаtdırmаqlа böyük ictimаi-siyаsi fəаllıq göstərir. Gеniş еlmi və ictimаi- siyаsi fəаliyyətlə məşğul оlub ölkəmizlə bаğlı həqiqətləri dünyа ictimаiyyətinə çаtdırır. Bu, ümummilli liderimiz mərhum prezident Heydər Əliyevin – “Vətən birdir və hər bir azərbaycanlı bu vətənə xidmət etməlidir” tövsiyəsinin əməli nəticəsi kimi qiymətləndirilməlidir. Onun altı dildə sərbəst dаnışması da təqdirəlayiq haldır. Çünki avropalı ilə onun öz dilində danışmağın əhəmiyyəti danılmaz reallıqdır. Dövri mətbuatda mütəmadi məqalələri çap olunan professor Azər Kərimovun səyi və rəhbərliyi nəticəsində 1998-ci ildə Moraviya Texniki Universitetinin nəzdində Çex-Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi yaradılmışdır. Bura- da çex, macar, rus, polyak, belarus, ukraynalı alimlər təd- qiqat işləri aparır, elmi məqalələr yazır və problemləri birgə həll edirlər. Аzər Kərimоvun səyi nəticəsində ənənəvi olaraq ta- nınmış şərqşünаslar, аlimlər, siyasətçilər Azərbaycanda sə- fərdə olmuş, Azərbaycan mədəniyyəti və tarixi ilə yaxından tanış olmuşlar. Bunlardan çехiyаlı prоfеssоrlar İvаn Mеz- nik və Frantişek Çapkanı xüsusilə qeyd etmək olar. Professor A.F.Kərimov xaricdə yaşayan bir alim, elm adamı kimi 2001-ci il 9 noyabrdan keçirilməyə başlayan Dünya azərbaycanlılarının Qurultayının daimi iştirakçısıdır. Araz Yaquboğlu Ömrün şəhidlik zirvəsi 155 İSTİFADƏ EDİLMİŞ ƏDƏBİYYAT 1. Azərbaycan SSR Еlmlər Akadеmiyasının хəbərləri (tariх, fəlsəfə və hüqüq sеriyası) №4, Bakı, «Еlm», 1989. (baş rеdaktоr: Ziya Bünyadоv) 2. Azər Kərimov, “Kimə deyim fəryadımı”, “Vətən səsi” qəzeti, №11(47). 14 mart 1991-ci il. 3. Amalya Qasımova, “Yollara boylanma, ana!”, “Yeni Samux” qəzeti, №01(01), 22 iyul 1992-ci il. 4. Hidayət Hacıyev, “Ömrün zirvəsi şəhidlikdir”, «Ədalət» qəzeti, 8 sentyabr 1992-ci il. 5. Azər Kərimov, “Əsgər sülaləsi” (Atamla söhbət), “Azərbaycan” qəzeti, 15 oktyabr 1992-ci il. 6. Azər Kərimov, “Son görüş”, “Aydınlıq” qəzeti, №13(142). 19 mart 1993-cü il. 7. Sənubər Məmmədova, “Dərd üstündən dərd”, “And” qəzeti, №10(22). 19 mart 1993-cü il. 8. Azər Fəzi, “Vətən məni yetişdirib...”, “Vətən səsi” qəzeti, 7 may 1993-cü il. 9. Əziz Ələkbərli, “Qədim türk-oğuz yurdu “Ermənistan””, Bakı, “Sabah”, 1994. səh. 174. 10. Xasay Zeynalov, “Kəpəz ona lay-lay deyir”, “Sərhəd” qəzeti, 27 iyul 1994-cü il. 11. Sərraf Şiruyə, “Ağlama bülbül, ağlama”, Gəncə, 1994. səh.304-324. 12. “Samux şəhidləri”, (tərtib edəni: Amalya Qasımova), Bakı, “Önər”, 1995. 13. Qədir Аslаn. “Göyçə şəhidləri”, Bаkı, “İşıq”, 1997. 14. İslam Ələsgər, “Haqq aşığı Ələsgər”, Bakı, “Maarif”, 1999. səh.42. Ömrün şəhidlik zirvəsi 156 15. Əli Qurban Dastançı, “Məşədi Qasım”, “Məşədisə dastanı” kitabı, Bakı, “Əbilov, Zeynalov və oğulları”, 2000. 16. Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabı, III cild, Q hərfi, Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyası, Bakı, 2001. 17. Eldar Həsənli, “Göyçəli sərkərdə Məşədi Qasımın Əsgəran döyüşü”, “Ədalət” qəzeti, 25 may 2004-cü il. 18. Mir Cəfər, “Bərdə şəhidləri”, Bakı, “Sabah”, 2005. səh.128-129. 19. Əli Qurban Dastançı, “İki Məşədi Qasım”, “Qəhrəmanlıq mücəssəməsi (Dəli Alı dastanı)” kitabı, 20. Xasay Zeynalov, “Göyçəsiz günlərim”, Bakı, “Nurlan”, 2006. 21. Səyyad Şairov, “Yaralı Göyçə”, Bakı, “Nurlan”, 2006. 22. Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabı, VII cild, K, Q (Q...-Qaz.) hərfləri, Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyası, Bakı, 2007. 23. Qocaman Qocamanov, “Göyçə mahalında, Daşkənd elində”, Bakı, “Nurlan”, 2007. 24. Zülfiyyə Şiruyəqızı, “Mən bir sınmış budağam”, Bakı, “Nurlan”, 2007. səh.45. 25. Fərqanə Mehrabova, “Elin cəsur oğlu” “Respublika gəncləri” qəzeti, №9(265). 18 mart 2008-ci il. 26. Аrаz Yаqubоğlu, “Dаşkənd aşıqlаrı və şаirləri”, Bаkı, “Nurlan”, 2008. 27. Sərraf Şiruyə, “Seçilmiş əsərləri” II cild, Bakı, “Nurlan”, 2008. səh.303-329. 28. Sərraf Şiruyə, “Göyçədən gələn səslər”, Bakı, “Nurlan”, 2008. 29. Xasay Zeynalov, “Vətən həsrətində, el firqətində”, Bakı, “Hərbi Nəşriyyat”, 2009. Ömrün şəhidlik zirvəsi 157 30. Füzuli Rаmаzаnоğlu. “Bu dа bir tаlеdir”, Bаkı, «Nurlаn», 2009. 31. Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabı, IX cild, M(M...-Məmmədov L.), Respublika Xatirə Kitabı Redak- siyası, Bakı, 2009. səh.256. 32. Aqşin Hacızadə, “Tanrı bizi bağışlamaz”, Bakı, “Elm və təhsil”, 2010. səh.33. 33. Sənubər Fəziqızı, “Şəhid olmaq istəyirəm, ay ana!” “Press-Media” qəzeti, №13(137). 26 fevral 2010-cu il. 34. Kənan Məmmədov, “Şəhid ruhu yad edildi” (“Biz şəhid olduq ki, vətən yaşasın”). “Press-Media” qəzeti, №14(138). 12 aprel 2010-cu il. 35. Fərqanə Nürəddinqızı, “Onlar şəhidlik zirvəsinə ucal- dılar”. “Göyçənin səsi” qəzeti, №1 (01). 11 aprel 2011-ci il. 36. Azərbaycan Respublikası Xatirə Kitabı, XI cild, “Respublika Xatirə Kitabı Redaksiyası”. Bakı, 2011. səh.641-647. 37. Araz Yaquboğlu, “Laçın vüqarlı Yasif”, “Dünya” qəzeti, №39-40, 2012-ci il. 38. www.аz.wikipеdiа.оrg sаytındа “Məşədi Qasım”, “Yasif Kərimov”, “Abbas Qasımov”, “Nəbi Zeynalov”, “Ziyafət Balıyev”, “Mehdi Məhərrəmov”, “Rəsul İlyasov” məqalələri. Ömrün şəhidlik zirvəsi 158 MÜNDƏRİCAT Vətənin şəhid oğulları (Atamla söhbət) ........................ 3 Şəhid olmaq istəyirəm, ay ana! ..................................... 6 Taleyinə şəhidlik qismət olan qardaşım ........................ 10 Ömrün zirvəsi şəhidlikdir .............................................. 14 Laçın vüqarlı Yasif ........................................................ 16 Əbədiyaşar qəhrəman .................................................... 18 Qorxmazlığını hamı bilirdi ............................................ 20 Dərd üstündən dərd ....................................................... 22 Qeyrətli oğul idi ............................................................ 23 Cəsur döyüşçü ............................................................... 26 Yasif Kərimovu xatırlarkən........................................... 29 Son görüş ....................................................................... 30 Şəhid ruhu yad edildi .................................................... 31 Elin cəsur oğlu ............................................................... 33 Kərimov Yasif Fəzi oğlu ............................................... 34 Onlar şəhidlik zirvəsinə ucaldılar.................................. 35 Qarabağ qaziləri ilə görüş ............................................. 40 Ay Ana .......................................................................... 47 Unudulmaz igidim ......................................................... 48 Qardaş itirmişəm mənə toxunma .................................. 50 Yasifin ad gününə ......................................................... 51 Bu qara torpaq ............................................................... 52 Ağlama, ağlama, şəhid anası ......................................... 53 Vətən vurğunu (poema) ................................................. 54 İki Məşədi Qasım .......................................................... 72 Məşədi Qasımın iki şəhid nəticəsi................................. 79 Ay Nəbi ......................................................................... 82 Kəpəz ona lay-lay deyir ................................................ 83 Ömrün şəhidlik zirvəsi 159 Yollara boylanma, Ana! ................................................ 84 Qasımov Abbas Talıb oğlu............................................ 86 Rəsullu şəhidlərindən üçü ............................................. 87 Şəhid qəbirləri ............................................................... 90 Dönüb igidlər ................................................................ 93 Sizə laylay çəkəmmirəm ............................................... 94 Vədəsiz .......................................................................... 96 Şəhidlər.......................................................................... 97 Rəsullular II Dünya Müharibəsində .............................. 98 Fəzi Məşədi Qasım oğlu ................................................ 102 Şəhid Yasif Kərimovun babası igid el qəhramanı Məşədi Qasım haqqında Kimə deyim fəryadımı .................................................. 104 Göyçə mahalında 1917-1920-ci illərin hadisələri ......... 108 Ay baba ......................................................................... 115 Göyçəli sərkərdə Məşədi Qasımın Əsgəran döyüşü ..... 116 Məşədi Qasım haqqında ................................................ 126 Məşədi Qasım Əsgəranda ............................................. 128 Məşədi Qasım ................................................................ 129 Qəhrəmanlıq mücəssəməsi ............................................ 131 Yurd yeri (poemadan bir parça) .................................... 133 Aşıq Nəcəf dastanı (ixtisarla) ........................................ 137 Adı dastanlaşan el qəhrəmanı........................................ 146 Kəndimizin ilk professoru ............................................. 152 İstfadə edilmiş ədəbiyyat ............................................... 155 Ömrün şəhidlik zirvəsi 160 ÖMRÜN ŞƏHİDLİK ZİRVƏSİ Bakı, “Elm və təhsil”, 2012. - 160 səh. “Elm və təhsil” nəşriyyatının direktoru: professor Nadir MƏMMƏDLİ Kompyuter və dizayn: Araz Yaquboğlu, Zaur Osmanov Korrektor: Mütəllim Həsənov Operator: Cəlal Arifoğlu Yığılmağa verilmişdir: 03.03.2012 Çapa imzalanmışdır: 15.09.2012 Şərti çap vərəqi: 10 ç.v., Sifariş №113 Kağız formatı: 60x84, 1/16. Tiraj: 500 Kitab “Elm və təhsil” nəşriyyat-poliqrafiya müəssisəsində hazır diapozitivlərdən çap olunmuşdur. E-mail: elm_ve_tehsil@box.az Tel: (+99412) 497-16-32, (+99450) 311-41-89 Ünvan: Bakı, İçərişəhər, 3-cü Maqomayev döngəsi 8/4 Yüklə 8,4 Kb. Dostları ilə paylaş:
|