Ona tili-11 sinf indd
siy quroli nutq bo‘lgan har qanday odam uchun sifatli ovoz hal qiluvchi ahamiyatga molikdir. 109-mashq
Yüklə 0,9 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
95
siy quroli nutq bo‘lgan har qanday odam uchun sifatli ovoz hal qiluvchi ahamiyatga molikdir. 109-mashq. Parchani o‘qing. Qahramonning ayrim tovushlar talaffu- zidagi nuqsonlariga e’tibor bering, tovushni aniq talaffuz qilish zaruriyati haqida fikrlashing. Qachondir uning ismi bo‘lsa bo‘lgandir. Biroq mahallada hech kim uning otini bilmaydi. Hamma Shayx deb chaqiradi... Jamiki to‘y, jamiki ma’raka Shayxsiz o‘tmaydi. Uning o‘z vazifasi bor: samo var qo‘yadi. Xotinoshida mahalla otini, nikoh-u bazmlarda to‘yboshi erkak lar Shayxning xizmatiga muhtoj. – Shayx, to‘rt choynak choy!.. – Hozir... Shayx g‘alati gapiradi, «z»ni aytolmaydi, «dz» deydi, «s» deyolmaydi, allaqanday «ts» qilib aytadi. – Shayx, tezroq! Nozik mehmonlar kelib qoldi. Shayx shoshilmaydi. Ishini bilib qiladi. – Tsekin. Nodzik bo‘tsa, o‘dziga, – deydi iljayib. (O‘. Hoshimov) 110-mashq. Matnni o‘qing. Unda ifodalangan fikrlar atrofida mulo- hazala ringizni o‘rtoqlashing. Mashhur qadimgi yunon notig‘i Demosfenning dastlab ovozi past, talaffuzi yomon, nafasi qisqa bo‘lganligidan chiroyli va ta’sirli nutq ayta olmagan. Keyinroq Demosfen nutq texnikasi asoslarini egallashga juda jiddiy kirishgan. U bir yerto‘la qazib, shu yerto‘lada ovozini rivojlan- tirish, diksiya, deklamatsiya bo‘yicha oylab mashqlar qiladi. Talaffuzida- gi nuqsonlar, «r» tovushini aytolmaslik, ba’zi tovushlarni noaniq aytish kabilarni bartaraf etish maqsadida og‘ziga mayda toshlarni solib, she’rlar, turli matnlarni o‘qish bilan shug‘ullanadi. Ovozini rivojlantirish, ovoz apparatlarini chiniqtirish uchun esa tepaliklarga yugurib chiqib, yugurib tushib, nafasini ushlab turgan holda she’rlarni deklamatsiya qiladi. De- mosfen gapirayotganda, bir yelkasini hadeb ko‘taraverish odatidan qutulish uchun yerto‘lasining shiftiga uchi o‘tkir xanjarni osib qo‘yib, yelkasini xanjarning ayni uchiga to‘g‘rilab turib, mashqlarini davom ettiradi. Ana shunday mashaqqatli va muntazam mashqlar tufayli Demosfen notiqlikning yuksak cho‘qqisini zabt etgan. (S. Inomxo‘jayev) |