Ona tili-11 sinf indd

3-topshiriq.
«Ish yuritish» kitobidan olingan parchani o‘qing. Hujjatlar 
tili 
ning sintaktik qurilishi haqidagi fikrlarni yodda tuting.
Hujjatlardagi gap qurilishi, odatda, tasniflash, mayda qismlarga ajratish-
ga, qayd etuvchi va qaror qiluvchi qismlarning birligiga, umuman, sa-
bab-oqibat, shart-oqibat munosabatlariga asoslanadi. Shuning uchun ham 
hujjatlarda nisbatan uzun jumlalar, murakkablashgan, uyushiq bo‘lakli 
gaplar ko‘p qo‘llanadi. Lekin gap tarkibida odatdagi so‘z tartibiga qat’iy 
rioya qilinadi, badiiy va boshqa asarlarda mumkin bo‘lgan g‘ayriodatiy 
so‘z tartibi (inversiya)ga yo‘l qo‘yilmaydi.
Hujjatlarning mohiyati va maqsadiga muvofiq ravishda ularda so‘roq va 
undov gaplar deyarli qo‘llanmaydi, asosan, darak va buyruq gaplar ish-
latiladi. Zero, hujjatlarda tilning ikki vazifasi – xabar berish va buyurish 
vazifalari amalga oshadi. Masalan, ma’lumotnomada axborot ifodalanadi, 
buyruqda buyurish aks etadi, bayonnomada esa ham axborot («Eshitildi»), 
ham buyurish («Qaror qilindi») o‘z ifodasini topadi. 
4-topshiriq.
Bayonnomaning «Ish yuritish» kitobidan olingan tavsifi 
bilan tanishing, bu hujjat turi haqida fikrlashing.
Turli yig‘ilish, kengash va boshqa tur anjumanlarning borishini, majlis 
qat 
nashchilarining chiqishlari va ular qabul qilgan qarorlarni aniq, siqiq 
holda qayd qiluvchi rasmiy hujjat. U voqelikning o‘rni, vaqti va holati 
haqida ma’lumot berish bilan birgalikda, qarorlarning to‘g‘ri qabul qilin-
ganligini tekshirish va ularning bajarilishini nazorat qilishga imkon bera-
di. Doimiy ish ko‘ruvchi organlar (ilmiy kengash, hay’at va boshqalar), 
shuningdek, vaqtinchalik ish ko‘ruvchi organlar (konferensiyalar, yig‘ilish-
lar, anjumanlar, komissiyalar) faoliyatlarida, albatta, bayonnoma yozilishi 
kerak. Bayonnomani yozishni tashkil qilish kotibning asosiy vazifalaridan 
biridir. Bayonnoma turli organlar 
ning doimiy kotiblari tomonidan tuziladi 
va rasmiylashtiriladi. Vaqtinchalik ish ko‘ruvchi organlar majlislarida esa 
yig‘ilish jarayonida saylangan kotib aynan shu ishni bajaradi.

---

102
Bayonnomada o‘z aksini topgan axborotlarning aniqligi uchun butun 
mas’uliyat va javobgarlik majlis raisi va kotibi zimmasiga yuklatiladi.
Sh. Rahmatullayevning «O‘zbek tilining izohli frazeologik 
lug‘ati»dan olingan quyidagi iboralarning izohlarini esda tuting. Ular 
ishtirokida gaplar tuzing.