Operatsion tizimlar «Informatika va Axborot texnologiyalari»

Avtomatlashtirilgan 
loyihalashtirish 
tizimlari 
(ALT). 
Mazkur 
tizimlar
loyiha-konstruktorlik ishlarini avtomatlashtirish uchun mo‘ljallangan. Mashinasozlik, asbobso-
zlik, me'morchilikda qo‘llaniladi. Chizmachilik-grafik ishlardan tashqari, ushbu tizimlar eng 
sodda hisob-kitoblar, masalan, detallarning mahkamligi haqidagi hisob-kitoblarni va 
ma’lumotlarning keng bozorlaridan tayyor konstruktiv elementlarni tanlash imkonini beradi. 

---

Opratsion tizimlari 
8 
ALT – tizimlarining o‘ziga xos, ajralib turuvchi xususiyati loyihalashtirishning hamma bos-
qichlarida texnik shartlar, me’yor va qoidalarga konstruktorni (yoki me’morni) ijodiy bo‘lmagan 
ishlarni bajarishdan ozod qiladi. Masalan, mashinasozlikda ALT mahsulotning yig‘ish chizmasi 
bazasida detallarning ishchi chizmalarini avtomatik ravishda bajarish ikkinchisiga o‘tish izchil-
ligini ko‘rsatgan holda zarur texnologik hujjatlarni tayyorlash, zarur sabablar, dastgohlar va 
nazorat moslamalarini tayorlash, shuningdek, raqamli dasturiy boshqaruvli dastgohlar va sanoat 
robotlari hamda moslanuvchan avtomatlashtirilgan liniyalar uchun boshqaruv dasturlarini 
tayyorlashga qodirdir. Bugungi kunga kelib, avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlari usiz mos-
lanuvchan ishlab chiqarish tizimlari (MIChT) va texnologik jarayonlarni boshqarishning 
avtomatlashtirilgan tizimlari (TJBAT)ni amalga oshirish va qo‘llash o‘z samaradorligini 
yo‘qotuvchi zarur komponentga aylanib bormoqda. 
Doimiy nashriyot tizimlari. Bu toifa (sinf) dasturlarining vazifasi matbaa nashrlarini sahifa-
lash jarayonini avtomatlashtirishdan iboratdir. Dasturiy ta’minotning bu sinfi matn protsessorlari 
va avtomatlashtirilgan loyihalashtirish tizimlari o‘rtasidagi oraliqni egallaydi. 
Nazorat jihatdan olganda matn protsessorlari matnli hujjatga boshqa xususiyatli ob’ektlarni, 
masalan, vektor va rastr grafikali ob’ektlarni joriy qiluvchi, shuningdek, matn parametrlari 
hamda joriy qilingan ob’ektlarning parametrlari orasidagi o‘zaro harakatni boshqarish imkonini 
beruvchi vositalar deb ham ataladi. Biroq amaliyotda bosma mahsulotni tayyorlash uchun bu 
vositalar yo matbaachilik talablari nuqtai nazariga ko‘ra funksional jihatdan yetarli emas, chunki 
unumli ishlash uchun yetarli darajada qulay emas. 
Matn protsessorlaridan doimiy nashriyot tizimlari matnning parametrlari va grafik ob’ektlari 
bilan o‘zaro aloqador harakatlarini boshqarishning kengaytirilgan vositalarining mavjudligi bilan 
farqlanadi. Boshqa tomondan olganda esa, ular matnni kiritish va tahrir qilishni avtomatlashtirish 
bo‘yicha funktsional imkoniyatlarining pastligi bilan ham ajralib turadi. Doimiy nashriyot tizim-
laridan foydalanishning tipik usuli ularni matn protsessorlari va grafik muharrirlari oldindan ish-
lovdan o‘tgan hujjatlarda ham qo‘llash mumkin.