OrqaniZMİn yaş XÜsusiYYƏTLƏRİ

8.3. Skelet əzələlərinin yaş xüsusiyyətləri 
 
Fərdi inkişafın ilk dövrlərindən başlayaraq skelet 
əzələlərinin formalaşma prosesi gedir. Embrional dövrdən 
başlayaraq əzələlər ən sadə reflektor hərəkətləri icra etməyə 
başlayır. 12 həftəlik döl əllərini yuma bilir. Embrional inkişaf 
dövrü qısaldıqda, bəzi reflektor hərəkətlər inkişaf edə bilmir. 
Əzələ saplarının oyanması, əzələlərin yığılması ilə 
başlayır. Uşaqlarda membran və hərəkət potensialı 
böyüklərdən, xeyli fərqlənir. Hüceyrə daxilində kali ionlarının 
artması 9 yaşa qədər davam edir. Əvvəlcə sükünət potensialı 
ölçülür. Uşaqlarda membran potensialı da böyüklərə nisbətən, 
azdır. 
Əzələlərin funksional inkişafı sonrakı dövrlərdə baş verir. 
Embrionun və körpələrin əzələlərində elektrik oyanmaları 
zəifdir. Xronaksiya prosesi körpələrdə yük-səkdir. Uşaqlar 
10-17 yaşa çatdıqdan sonra, xronaksiya artmağa başlayır. 
Körpələrin əzələlərinin dəyişkənliyi də zəifdir. 
Oğlan 
və 
qızların 
əzələ 
qüvvəsinin 
inkişaf 
xüsusiyyətləri. Eyni əzələdəki sapların yetkinlik xassəsi 
müxtəlifdir. Bəzi saplar dəyişkən, digəri passiv olur. 
Uşaqlarda müşahidə olunan hərəkət potensialının yaşa görə 
dəyişməsi cədvəl 8.1-də verilmişdir. 

---

100 
Sağ əl əzələlərində qüvvənin yaşa görə dəyişməsi.
Cədvəl 8.1
Yaşlar
ı 
Sağ əlin qüvvəsi, kq 
Oğlanlar 
Qızlar 
3 yaş 
4,0 
3,8 
4 yaş 
5,1 
4,6 
5 yaş 
6,8 
6,1 
6 yaş 
7,7 
6,9 
7 yaş 
9,3 
8,6 
8 yaş 
11.1 
9,5 
10 yaş 
14,7 
11,8 
12 yaş 
18,4 
19,7 
14 yaş 
26,5 
27,3 
17 yaş 
40,3 
27,3 
Yuxarı ətrafların və boyun əzələlərinin tam inkişafı və 
gücü 20-30 yaş dövrünü əhatə edir. Funksional yetkinlik 
əzələnin müqavimətindən asılıdır. Məktəb yaşlarında əzələnin 
müqaviməti yüksək olur (cədvəl 8.2.). Lakin 16-19 yaşlı 
gənclərin əzələ müqaviməti cəmi 85% olub; böyüklərdən 
aşağıdır. 
Oğlan və qızlarda statik güc saniyədə
Cədvəl 8.2
Yaşları 
Statik güc, san. 
Oğlanlar 
Qızlar 
4 yaş 
98,7 
145,8 
5 yaş 
127,7 
166,9 
6 yaş 
163,4 
178,9 
7 yaş 
182,8 
264,5 

---

101 
Hərəki-dayaq sistemin morfoloji və funksional inkişafı bir 
çox amillərdən irsi əlamət, həyat şəraiti, qidalanma, hərəkət 
fəallığı və məşqdən asılıdır. İdmanın müxtəlif növləri ilə 
məşğul 
olmaq, 
sümük 
skeletin 
inkişafına 
və 
möhkəmlənməsinə, əzələ sisteminin formalaşmasına böyük 
təkan verir. Qeyd olunmuş tədbirlər koordinasiya sistemini 
inkişaf etdirir, mərkəzi sinir sisteminin fəaliyyətini artırır. 
Uşaq orqanizmi tez dəyişkən olduğundan, onların fiziki 
inkişafını düzgün istiqamətləndirmək lazımdır.