OrqaniZMİn yaş XÜsusiYYƏTLƏRİ

məhdudlaşdırılması, sonra isə dərman müalicəsi və digər 
bərpa metodları ilə qadın idmançıların orqanizminin 
funksiyalarını normallaşdırmaq təqdirə layiq olardı.
10.2. Gənc idmançıların məşqlərinin ümumi 
 fizioloji ilkin şərtləri 
 
İdman fəaliyyəti prosesində orqanizmin fizioloji 
vəziyyətində bir-birini əvəz edən bir neçə mərhələ qeyd 
olunur: startqabağı hal, qızışma, girişmə, yorulma və bərpa. 
Gənc idmançıların startqabağı vəziyyət şərti reflektor 
dəyişiklikləri böyüklərə nisbətən kəskin olur. Qarşıda duran iş 
haqqında məlumat uşaqların ürək təqəllüsü sıxlığını, arterial 
təzyiqi və başqa funksiyalarını dəyişdirir. 
Girişmə mərhələsi uşaqlarda qısa olur. Məsələn, 7-14 
yaşlı uşaqlarda qısa məsafəyə qaçış zamanı maksimal sürət 5-
ci saniyədə, 17-18 yaşlılarda 6-cı saniyədə qeyd olunur. 
Girişmə mərhələsindən sonra sabit hal vəziyyəti əmələ gəlir. 

---

114 
Sabit halı saxlamaq qabiliyyəti yaşdan asılıdır. Uşaqlar 
böyüklərə nisbətən onu az müddətdə saxlayırlar. Onlar OMS 
səviyyəsinə tez çatırlar, lakin onlarda bunu saxlamaq bacarığı 
azdır. 
Yorulmanın xarakteri də yaşdan asılıdır. Uşaqlarda 
yorulma zamanı iş qabiliyyəti, hərəkətlərin sürəti, böyüklərə 
nisbətən daha çox azalır. Yaş, bərpa prosesləri xarakterinə 
də təsir göstərir. Qısa müddətli anaerob hərəkətlərdən sonra iş 
qabiliyyətinin, vegetativ funksiyaların, oksigen borcunun 
ləğvi böyüklərə nisbətən uşaqlarda qısa vaxtda bərpa olunur. 
Orqanizmin inkişafı ilə əlaqədar olaraq gənc idmançıların 
fiziki iş qabiliyyətinin bərpası artır. İdmanda bu özünü 
hərəkətlərin sürətinin artmasında, qaçışın müddətinin və 
intensivliyinin çoxalmasında özünü göstərir (üzgüçülükdə. 
avarçəkmədə və s.). 
İdman məşqi fiziki iş qabiliyyətini artırır. İdmanla məşğul 
olmayanlarla müqayisədə gənc idmançıların iş qabiliyyəti 
yüksək olur. Məlum olmuşdur ki, 8- 9 yaşlı idmançıların 
veloerqometrdə icra etdiyi 3874 kqm iş, idmanla məşğul 
olmayan yaşıdlarında isə 3684 kqm olur. 
İş qabiliyyətinin artması və yaş ilə əlaqədar dözümlülük 
tələb edən hərəkətlərə adaptasiya mühüm dərəcədə aerob 
işgüzarlığın, xüsusən OMS-nin artması ilə əlaqədardır. 

---

115